خانهبه محل سکونت خانه می‌گویند و از احکام مرتبط با عنوان خانه در باب‌هاى طهارت، صلات، زکات، خمس، حج، جهاد، تجارت، دین، صلح، اجاره، نکاح، اطعمه و اشربه و دیات سخن گفته‌اند. فهرست مندرجات۲ - کراهت تخلی در جلوی خانه ۳ - نماز در خانه ۳.۱ - کراهت نماز خواندن در خانه مجوسی و خانه دارای سگ ۳.۲ - اولویت صاحب خانه برای امامت جماعت ۴ - زکات دادن خانه‌دار ۵ - خمس خانه ۶ - شرط استطاعت برای حج ۶.۱ - میقات کسانی که محل سکونتشان به مکه نزدیک تر است ۶.۲ - قطع تلبیه با مشاهده خانه‌های مکه ۷ - خانه‌های اهل ذمه ۸ - فروختن خانه های مکه ۹ - مستثنیات دین ۱۰ - بالکن و در و پنجره در خانه ۱۱ - سکونت در خانه‌های مکه ۱۲ - خروج زن از منزل بدون اذن شوهر ۱۳ - تهیه خانه و نفقه زن ۱۴ - جواز خوردن بدون اجازه از منزل بعضی اشخاص ۱۵ - ورود به خانه دیگران ۱۶ - سایر احکام خانه ۱۷ - پانویس ۱۸ - منبع ۱ - کراهت دفن میت در منزلدفن کردن میت در خانه، مکروه است. ۲ - کراهت تخلی در جلوی خانهتخلی جلو در خانه‌ها، کراهت دارد. ۳ - نماز در خانهقرار دادن جایى در خانه براى نماز، گفتن اذان در خانه و براى زن، نماز گزاردن در خانه، بلکه پستوى آن مستحب است. بنابر قول مشهور، نمازهای نافله را در خانه گزاردن افضل از مسجد است. ۳.۱ - کراهت نماز خواندن در خانه مجوسی و خانه دارای سگبنابر قول مشهور، خواندن نماز در خانه مجوسی و نیز خانه‌اى که در آن سگ - جز سگ شکاری و گله - نگهدارى مى‌شود مکروه است. ۳.۲ - اولویت صاحب خانه برای امامت جماعتصاحب خانه با داشتن شرایط امامت، براى امامت جماعت در خانه‌اش از دیگران - جز معصوم علیه‌السلام- سزاوارتر است. ۴ - زکات دادن خانهدارصِرف داشتن خانه و مانند آن، مانع صدق عنوان فقیر شرعى نیست؛ از این رو، دادن زکات به دارنده خانه - در صورتى که مخارج سالانه خود و عائله‌اش را بر حسب شأنش نداشته باشد - جایز است. ۵ - خمس خانهخانهاى که انسان بدان نیاز دارد، چنانچه از درآمد بین سال تهیه شده و متناسب با شأن فرد باشد از مئونه به شمار مى‌رود و خمس ندارد. [۱۴]
توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۲۱-،۲۲ م۱۷۷۵.
۶ - شرط استطاعت برای حجداشتن آنچه در زندگی ضروری است، از قبیل خانه مناسب با شأن، تحقق بخش استطاعت نیست. بنابراین، اگر کسى خانه‌اش را بفروشد و با پول آن حج بگزارد، از حَجة الاسلام کفایت نمى‌کند. برخى گفته‌اند: داشتن ضروریات زندگى یا قیمت آن نیز، هرچند به صورت اجاره‌اى شرط تحقق استطاعت است. در نتیجه کسى که نه خانه دارد و نه پول اجاره کردن آن را، مستطیع نیست. برخى، عدم وجوب حج را به صورت حرجى بودنِ نداشتن ضروریات زندگى محدود کرده‌اند. [۱۶]
مناسک (مراجع)، ص۲۳.
۶.۱ - میقات کسانى که محل سکونتشان به مکه نزدیک تر استمیقات کسانى که محل سکونتشان از میقات‌هاى معروف به مکه نزدیک‌تر است خانه‌هاى آنان است. ۶.۲ - قطع تلبیه با مشاهده خانه‌های مکهکسى که براى عمره تمتع محرم شده، با مشاهده خانه‌هاى مکه تلبیه را قطع مى‌کند. ۷ - خانه‌های اهل ذمهبنابر قول مشهور، براى اهل ذمه ساکن در کشور اسلامى جایز نیست خانه‌هاى خود را مساوى یا بلندتر از خانه‌هاى همسایگان مسلمانشان بنا کنند. ۸ - فروختن خانه های مکهدر جواز فروختن خانه‌هاى مکه اختلاف است. قول به جواز منسوب به مشهور است. ۹ - مستثنیات دینخانه متناسب با شأن مالک از مستثنیات دین است. بنابراین، بر بدهکار واجب نیست جهت اداى دین خود آن را بفروشد. ۱۰ - بالکن و در و پنجره در خانهاحداث بالکن براى خانه در خیابان یا کوچه غیر بن‌بست، در صورت عدم مزاحمت براى رهگذران اشکال ندارد و در کوچه بن‌بست تنها با رضایت ساکنان آن روا است؛ همچنین گشودن در به جهت رفت و آمد به کوچه بن‌بست از سوى کسى که فقط دیوار خانه‌اش به سمت کوچه است بدون اذن صاحبانش جایز نیست؛ لیکن گذاشتن پنجره جایز است. گشودن پنجره به کوچه یا خیابان و حتى ملک دیگرى اشکال ندارد. ۱۱ - سکونت در خانه‌های مکهبنابر قول مشهور، جلوگیرى حاجیان و عمره گزاران از سکونت در خانه‌هاى مکه بر مکیان مکروه است. ۱۲ - خروج زن از منزل بدون اذن شوهرخروج زن از منزل بدون اذن شوهر جایز نیست. ۱۳ - تهیه خانه و نفقه زنتهیه منزل - با خریدن یا اجاره کردن یا غیر آن - جزء نفقه زن به شمار مى‌رود و بر زوج واجب است. ۱۴ - جواز خوردن بدون اجازه از منزل بعضی اشخاصخوردن از خانه کسانى که در آیه ۶۱ سوره مبارکه نور بدانها اشاره رفته، از قبیل پدر، مادر، برادر و ...؛ همچنین از خانه فرزند و شوهر بدون اذن آنان در صورت عدم علم به نارضایتى ایشان جایز است. ۱۵ - ورود به خانه دیگرانورود به خانه دیگرى بدون اذن، به نص قرآن کریم حرام است. و در صورت ورود و آسیب دیدن از سوى سگ خانه، صاحب خانه ضامن نیست. برخلاف ورود با اذن که در صورت آسیب دیدن موجب ضمان است. ۱۶ - سایر احکام خانهاختیار خانه وسیع، گذاشتن قرآن در آن و خواندن آن، دادن ولیمه جهت خریدن آن، خواندن دعا هنگام خروج از خانه، سلام کردن بر اهل خانه هنگام دخول و بر خود در صورتى که کسى در خانه نباشد، نظافت کردن خانه و روشن کردن چراغ در آن پیش از غروب آفتاب مستحب است. در مقابل، نگهداری سگ - جز سگ شکاری و گله - در خانه، [۴۱]
مفتاح الکرامة ج ۸، ص ۸۵.
تزیین خانه با تصاویر جانداران، اختیار خانه کوچک و دخول در خانه تاریک بدون چراغ ۱۷ - پانویس۱۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۴۲۲. |