مبطلات روزه
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
| نماز |
|
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
| بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
مُبطِلات روزه یا مُفْطِرات رفتارهایی که روزه را باطل می‌کنند. انجامدادن بیشتر مبطلات، از جمله خوردن و آشامیدن، رابطه جنسی، استمنا و قی‌کردن، در روزه واجب، حرام است؛ اما برخی را می‌توان انجام داد، هرچند موجب باطل‌شدن روزه می‌شوند؛ مانند مسافرت پیش از اذان ظهر.
مبطلات روزه، به‌جز دیدن خون حیض و نفاس، تنها زمانی موجب بُطلان روزه می‌شوند که از روی عمد انجام شوند.
تعریف و اقسام
مُبطِلات روزه رفتارهایی است که روزه را باطل می‌کنند. در کتاب‌های فقهی از مبطلات روزه با عنوان «مُفطِرات» یاد می‌شود. حکم شرعی مبطلات روزه متفاوت است. انجامدادن برخی از آنها در حال روزه، حرام و اجتناب از آنها واجب است. انجامدادن برخی دیگر حرام نیست و می‌توان از آنها اجتناب نکرد؛ هرچند انجام‌دادنشان روزه را باطل می‌کند:
مبطلاتی که انجام‌دادنشان در روزه جایز نیست
به‌فتوای فقیهان، موارد زیر جزو آن دسته از مبطلات روزه است که باید از آنها اجتناب کرد. البته در خصوص برخی از آنها اختلاف‌نظر هست:
- خوردن و آشامیدن
- آمیزش جنسی
- استمناء
- دروغ بستن به خدا، پیامبر اکرم (ص) و امامان
- رساندن غبار غلیظ به حلق
- ارتماس یا فروبردن تمام سر در آب. برخی از فقیهان این مورد را از مبطلات روزه نمی‌دانند.
- باقی‌ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. کسی که جنب شده یا از حیض و نفاس پاک شده باید قبل از اذان صبح غسل کند و اگر تا اذان صبح غسل نکند روزه آن روزش باطل است.
- اماله (تنقیه) با مایعات
- قی‌کردن
- نیت قطع روزه یا نیت انجامدادن یکی از مبطلات آن.
موارد بالا در صورت عمدی‌بودن منجر به بطلان روزه می‌شوند، ولی اگر از روی فراموشی یا اجبار انجام شوند، روزه باطل نمی‌شود.
مبطلاتی که انجام‌دادنشان در روزه جایز است
مسافرت‌رفتن (قبل از اذان ظهر)، جزو مفطرات است، ولی اجتناب از آن واجب نیست. یعنی شخص روزه‌دار می‌تواند سفر کند.
خوردن و آشامیدن
بر اساس فتوای فقیهان، خوردن و آشامیدن وقتی روزه را باطل می‌کند که عمدی باشد و اگر شخص فراموش کند که روزه است، روزه‌اش صحیح است. برخی از مراجع تقلید مانند امام خمینی، مکارم شیرازی، بهجت و شبیری زنجانی تزریق آمپول یا سرم تقویتی را، که به‌جای غذا به کار می‌رود، بنا بر احتیاط واجب جایز نداسته‌اند؛ اما دیگر فقیهان همچون خویی، سیستانی، تبریزی و صافی گلپایگانی می‌گویند تزریق سروم و آمپول، چه تقویتی باشد، چه غیر آن، اشکال ندارد.
تشنگی زیاد
به‌فتوای بیشتر فقیهان شیعه، اگر روزه‌دار دچار تشنگی شدیدِ غیرقابل تحمل شود، می‌تواند به قدر ضرورت و رفع تشنگی، آب بنوشد. درباره وظیفه روزه‌دار پس از نوشیدن آب، دو فتوا وجود دارد: برخی می‌گویند گرچه نوشیدن آب جایز دانسته‌اند، روزه باطل می‌شود و با این حال روزه‌دار باید تا هنگام مغرب از مفطرات روزه دوری کند و قضای آن روز را نیز بگیرد. در مقابل، گروهی دیگر از فقیهان، با وجود نوشیدن آب، روزه را صحیح می‌دانند و در نتیجه می‌گویند نیازی به قضای آن نیست.
رفتارهای جنسی
رفتارهای جنسی که روزه را باطل می‌کنند عبارتند از:
جماع
جِماع یا آمیزش جنسی، هرچند به انزال منجر نشود، روزه را باطل می‌کند. آمیزش از قُبُل یا دُبُر (جلو یا پشت) تفاوتی ندارد و در این حکم تفاوتی بین زن و مرد نیست.
استمناء
فقیهان استمناء (خارج کردن عمدی منی) را نیز از مبطلات روزه می‌دانند؛ البته به‌فتوای آنان، اگر کسی قصد انزال (خروج منی) نداشته باشد، اما رفتارش به انزال منجر شود، روزه‌اش صحیح است.
ملاعبه با همسر اگر به‌طور اتفاقی به انزال منجر شود، روزه را باطل نمی‌کند؛ اما اگر کسی با هدف انزال ملاعبه کند یا به‌گونه‌ای ملاعبه انجام دهد که معمولاً به انزال منجر می‌شود، اگر رفتارش به انزال منتهی شود، روزه‌اش باطل است.
احتلام
احتلام (خروج منی در خواب) از مبطلات روزه نیست؛ اما اگر کسی قبل از اذان صبح محتلم شود، باید تا قبل از اذان صبح غسل جنابت انجام دهد. احتلام در طول روز به روزه ضرری نمی‌رساند.
غبار غلیظ و دود
به فتوای تعداد زیادی از فقیهان، رساندن غبار غلیظ و دود به حلق، روزه را باطل می‌کند. بر همین اساس کشیدن سیگار و قلیان و مانند آنها را نیز جزو مبطلات دانسته‌اند.البته برخی از فقیهان رساندن غبار به حلق را در شمار مبطلات روزه ذکر نکرده‌اند، با این حال معتقدند بنا بر احتیاط مستحب غبار و دخانیات روزه را باطل می‌کند همچنین برخی از مراجع تقلید با آنکه رساندن غبار غلیظ به حلق را از مبطلات روزه دانسته اما گفته‌اند که روزه‌دار بنا بر احتیاط واجب از رساندن دود سیگار و تنباکو به حلق خودداری کند.
دروغ‌گفتن
دروغ‌گفتن و دیگر گناهان مثل گوش‌دادن به غنا، نگاه حرام و حسد گرچه حرام‌اند، روزه را باطل نمی‌کنند؛ هرچند گناهشان در ماه رمضان بیشتر است. به‌فتوای فقیهان تنها دروغ‌بستن به خدا، پیامبر اسلام(ص) و امامان شیعه روزه را باطل می‌کند. برخی فقیهان دروغ‌بستن به حضرت زهرا(س) و سایر پیامبران و جانشینان آنها را نیز جزو مبطلات شمرده‌اند. در این میان محمدحسین کاشف‌الغطاء دروغ بستن به خدا و پیامبر و امامان را باعث باطل‌شدن روزه نمی‌داند. او معتقد است این کار جزو گناهان کبیره است و همچون سایر گناهان، در ماه رمضان حرمتش تشدید می‌شود.
شنا و استحمام و غسل کردن
برخی از فقیهان، اِرتِماس، به‌معنی بردن تمام سر زیر آب، را از عوامل باطل‌کننده روزه دانسته‌اند. بنا بر این فتوا، غسل ارتماسی در حال روزه ماه رمضان صحیح نیست و باعث بطلان روزه هم می‌شود. به‌فتوای این گروه از فقیهان، اگر بخشی از سر بیرون آب باشد، روزه صحیح است.
گروهی دیگر از فقیهان ارتماس در حال روزه را حرام می‌شمارند؛ اما آن را باعث باطل‌شدن روزه نمی‌دانند.
پانویس
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۱۵۵؛ کاشف‌الغطا، انوارالفقاهه، ۱۴۲۲ق، ص۱۲.
- ↑ نگاه کنید به یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵، تعلیقات کاشف الغطاء، اصفهانی، آل‌یاسین و جواهری؛ نیز شبیری زنجانی، رساله توضیح السمائل، ص۳۰۵، مسئله ۱۶۱۷.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱-۵۷۶.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۳۹.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱-۵۷۶.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۲۴.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۱-۵۴۳.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح‌المسائل سیزده‌مرجع، ۱۴۲۴ق، ص۸۹۲، ۸۹۳.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۳۲۴؛ آملی، مصباح‌الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۸، ص۱۴۰، خمینی، استفتائات، دفتر نشر اسلامی، ج۱، ص۳۲۱.
- ↑ نگاه کنید به آملی، مصباح‌الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۸، ص۱۴۰؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۳۲۴؛ سبزواری، مهذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱۰، ص۱۳۲.
- ↑ نگاه کنید به شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۷۶؛ حلی، منتهی‌المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۱۳۹؛ شیخ بهایی، التعلیقة علی الرسالة الصومیه، ۱۴۲۷ق، ص۴۹-۵۰؛ اردبیلی، مجمع‌الفائده، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۵-۳۲۶؛ حکیم، مصباح‌المنهاج، ۱۴۲۵ق، ص۱۶۱؛ سبحانی، رساله توضیح‌المسائل، مؤسسه امام صادق، مسئله ۱۲۵۶.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۳.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۶.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۸.
- ↑ بهجت، استفتائات، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۳۵۰؛ خمینی، استفتائات، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۷.
- ↑ یزدی،العروة الوثقی، مرکز فقه الائمة الاطهار، ج۲، ص۲۳.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۳-۵۵۴.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: نگاه کنید به: شبیری، رساله توضیح المسائل، ۱۴۳۰ق، ص۳۲۹، مسئله ۱۵۸۱.
- ↑ نگاه کنید به: شبیری، رساله توضیح المسائل، ۱۴۳۰ق، ص۳۳۴، مسئله ۱۶۱۲ و ۱۶۱۴.
- ↑ فاضل لنکرانی، توضیح المسائل، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۱۱، مسئله ۱۶۷۲.
- ↑ فاضل لنکرانی، توضیح المسائل ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۱۱، مسئله ۱۶۷۳.
- ↑ ابن‌ادریس، سرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۷۳-۳۷۴.
- ↑ کاشف‌الغطاء، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۹.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۹.
- ↑ نگاه کنید به یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۰.
- ↑ کاشف‌الغطاء، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۹.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۹، مسئله ۴۳.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۶، مسئله ۳۳.
- ↑ نگاه کنید به یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵، تعلیقات کاشف الغطاء، اصفهانی، آل‌یاسین و جواهری؛ شبیری زنجانی، رساله توضیح‌السمائل، ص۳۰۵، مسئله ۱۶۱۷.
منابع
- ابن‌ادریس، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر لفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- آملی، محمدتقی، مصباح ال‍ه‍دی فی ش‍رح ال‍ع‍روه الوثقی، تهران، نشر مؤلف، ۱۳۸۰ق.
- اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق.
- بهجت، محمدتقی، استفتائات، قم، دفتر حضرت آیت‌الله بهجت، چاپ اول، ۱۴۲۸ق.
- حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، موسسة دار التفسیر، ۱۳۷۴ش.
- حکیم، سید محمدسعید، مصباح المنهاج کتاب الصوم، قم، دار الهلال، ۱۴۲۵ق.
- حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، ۱۴۱۲ق.
- حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، تصحیح جمعی از محققین تحت اشراف شیخ جعفر سبحانی، قم، مؤسسة سید الشهداء العلمیه، ۱۴۰۵ق.
- خمینی، سید روح‌الله، استفتائات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۲۲ق.
- خوئی، سید ابوالقاسم، العروة الوثقی مع التعلیقات، قم، موسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- سبحانی، جعفر، توضیح المسائل، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، بی‌تا.
- سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، موسسة المنار، ۱۴۱۳ق.
- سیستانی، سید علی، توضیح المسائل، مشهد، نشر ارسلان، ۱۳۸۶ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، رساله توضیح السمائل، قم.
- شبیری زنجانی، سید موسی، رساله توضیح المسائل، قم، سلسبیل، ۱۴۳۰ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم، موسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
- شیخ بهایی، محمد بن حسین، التعلیقه علی الرسالة الصومیة، قم، موسسه عاشورا، ۱۴۲۷ق.
- فاضل لنکرانی، توضیح المسائل (فارسی)، قم، مهر، ۱۳۷۴ش
- کاشف‌الغطا، حسن، انوارالفقاهه، نجف، مؤسسه کاشف‌الغطا، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- کاشف‌الغطاء، محمدحسین، العروة الوثقی مع التعلیقات، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، توضیح المسائل، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب، ۱۳۷۸ش.
- یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی مع التعلیقات، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، تعلیقات محمد فاضل موحدی لنکرانی، قم، مرکز فقه الائمة الاطهار (علیهم‌السلام)، بی‌تا.