سوارهمقابل پیاده را سواره گویند. از آن در بابهای طهارت، صلات، خمس، حج، جهاد، صلح، عاریه، نذر و دیات سخن گفتهاند. فهرست مندرجات۱.۱ - تشییع جنازه در حال سواره ۲ - سواره در باب صلات ۲.۱ - اذان گفتن در حال سواره ۲.۲ - سجده سواره در صورت تلاوت آیه سجده ۲.۳ - نمازگزاردن به صورت سواره بر ناتوان ۲.۴ - خواندن نماز واجب به صورت سواره ۲.۵ - خواندن نماز آیات به صورت سواره ۳ - سواره در باب خمس ۴ - سواره در باب حج ۴.۱ - حج پیاده و سواره ۴.۲ - تلبیه هنگام سوار شدن و ملاقات سواره ۴.۳ - تلبیه سواره هنگام رسیدن به وادی بیداء ۴.۴ - طواف به صورت سواره ۴.۵ - سعی بدون عذر به صورت سواره ۴.۶ - وقوف در عرفات ۴.۷ - شتاب حاجی در گذر از وادی محسّر ۴.۸ - رمی جمرات به صورت سواره ۵ - سواره در باب جهاد ۶ - سواره در باب صلح ۷ - سواره در باب عاریه ۸ - سواره در باب نذر ۸.۱ - گزاردن حج به صورت سواره بدون عذر ۸.۱.۱ - نذر مقید به آن سال نباشد ۸.۱.۲ - نذر مقید به آن سال باشد ۸.۲ - وجوب کفاره بر این شخص ۹ - سواره در باب دیات ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - سواره در باب طهارتسوارهای که برای او پایین آمدن از مرکب دشوار است، به قول برخی، مستحب است قبل از سوار شدن ادرار کند. [۱]
العروة الوثقی ج۱، ص۳۲۹.
۱.۱ - تشییع جنازه در حال سوارهتشییع جنازه درحال سواره مکروه است. ۲ - سواره در باب صلاتمستحب است سواره بر پیاده، اسب سوار بر قاطر سوار و آن دو بر الاغ سوار سلام کنند. ۲.۱ - اذان گفتن در حال سوارهاذان گفتن در حال سواره مکروه است. [۵]
جامع عباسی، ص۴۰.
۲.۲ - سجده سواره در صورت تلاوت آیه سجدهچنانچه سواره، آیه سجده واجب را تلاوت کند و یا بدان گوش فرا دهد، جایز است بر مرکب سجده نماید و با عدم امکان، واجب است از مرکب فرود آمده و بر زمین سجده کند و در صورت عدم امکان آن نیز، باید با اشاره سجده کند. [۶]
مفتاح الکرامة ج۴، ص۸۱۲.
۲.۳ - نمازگزاردن به صورت سواره بر ناتواننمازگزاری که در نماز واجب از ایستادن ناتوان است، و امر دایر بین سواره نماز گزاردن و پیاده گزاردن آن باشد، در اینکه پیاده نماز خواندن بر سواره خواندن مقدم است یا شخص مخیر بین آن دو است، اختلاف میباشد. برخی احتیاط وجوبی را در گزاردن نماز به هر دو حالت دانستهاند. ۲.۴ - خواندن نماز واجب به صورت سوارهدر اینکه خواندن نماز واجب بر وسیله سواری بدون ضرورت، با امکان به جا آوردن رکوع، سجود و دیگر واجبات آن، صحیح است یا نه، اختلاف میباشد. قول دوم منسوب به مشهور است. ۲.۵ - خواندن نماز آیات به صورت سوارهاز برخی قدما قول به صحت خواندن نماز آیات بر مرکب بدون ضرورت نقل شده است؛ هرچند به جا آوردن بعضی واجبات آن، همچون استقرار ممکن نباشد. ۳ - سواره در باب خمسوسیله نقلیه‌ای که کاربری آن سواری است و نه کسب و تجارت، جزء مئونه به شمار میرود و خمس بدان تعلق نمیگیرد؛ لیکن در تعلق خمس به وسیله نقلیه‌ای که جهت کسب و کار از آن استفاده میشود اختلاف است. [۱۱]
مجمع المسائل ج۱، ص۲۸۹-۲۹۰.
۴ - سواره در باب حجگفتن بسم اللَّه و الحمد للَّه و شکر خدا کردن هنگام سوار شدن بر مرکب مستحب است. ۴.۱ - حج پیاده و سوارهبه قول مشهور، پیاده حج گزاردن، به قصد خشوع و خضوع و تحمل مشقت بیشتر به منظور نیل به ثواب و قرب الهی، از سواره گزاردن آن افضل است؛ لیکن اگر پیاده رفتن با هدف صرفه جویی در هزینه باشد، با داشتن توانایی مالی، سواره رفتن افضل است. ۴.۲ - تلبیه هنگام سوار شدن و ملاقات سوارهبرای محرم، تلبیه گفتن هنگام سوار شدن و نیز هنگام ملاقات با سواره مستحب است؛ ۴.۳ - تلبیه سواره هنگام رسیدن به وادی بیداءچنان که برای مُحرمی که از راه مدینه سواره به حج آمده؛ بلند کردن صدا به تلبیه هنگام رسیدن به وادی بیداء مستحب میباشد. ۴.۴ - طواف به صورت سوارهسواره طواف کردن بنابر قول مشهور، مکروه است؛ ۴.۵ - سعی بدون عذر به صورت سوارهلیکن بدون عذر، سواره سعی کردن جایز میباشد؛ هرچند پیاده افضل است. هروله بر سواره نیز مستحب است؛ بدین صورت که در حدّ فاصل بین مناره و بازار عطاران، مرکبش را کمی تند براند. ۴.۶ - وقوف در عرفاتمستحب است وقوف به عرفات، ایستاده انجام شود و نشسته یا سواره وقوف کردن مکروه است. همچنین ایستاده دعا خواندن، افضل از نشسته یا سواره خواندن است. ۴.۷ - شتاب حاجی در گذر از وادی محسّرهنگامی که حاجی در مسیر منی به وادی محسّر میرسد، مستحب است به مقدار صد گام یا صد ذراع یا تا گذر از آن، با شتاب حرکت کند و در صورت سواره بودن، مرکب خود را تندتر براند. ۴.۸ - رمی جمرات به صورت سوارهبه قول برخی، سواره رمی جمرات کردن، افضل از پیاده است. ۵ - سواره در باب جهادبنابر قول مشهور، سواره از غنایم جنگی دو سهم دارد؛ یکی به جهت خود و دیگری به جهت مرکبش. از برخی قدما برای سواره سه سهم نقل شده است. ۶ - سواره در باب صلحدر صورت اختلاف فرد سوار بر مرکب با در دست دارنده افسار آن در مالکیت مرکب، بدون داشتن بینه در اینکه به نفع سواره حکم میشود یا آنکه هر دو یکسان در ملکیت آن شریک خواهند بود، اختلاف است. [۲۶]
العروة الوثقی (تکملة) ج۳، ص۱۶۵.
۷ - سواره در باب عاریههرگاه فرد سوار بر مرکب مدعی عاریه گرفتن و مالک، مدعی اجاره دادن آن باشد، در اینکه قول سواره با قسم مقدم بر قول مالک است یا عکس آن، اختلاف است. بنابر قول دوم، با قسم خوردن مالک، اجرة المثل بر عهده سواره ثابت میشود. البته این در فرضی است که اختلاف پس از استفاده از مرکب توسط سواره پدید آید؛ وگرنه در صورت بروز آن پس از عقد و قبل از استفاده، قول سواره مقدم خواهد بود. ۸ - سواره در باب نذرحکم کسی که نذر حج پیاده کرده است. ۸.۱ - گزاردن حج به صورت سواره بدون عذرکسی که نذر کرده پیاده حج بگزارد، لیکن بدون عذر سواره گزارده، ۸.۱.۱ - نذر مقید به آن سال نباشددر صورتی که نذرش معین و مقید به آن سال نباشد باید حج را اعاده کند. اگر در فرض یاد شده بعض راه را سواره بپیماید، در اینکه حکم صورت پیشین را دارد یا اینکه حج را اعاده میکند و آن مقدار راه را که سواره رفته، پیاده میرود تا با ترکیب این دو، وفا به نذر تحقق یابد، اختلاف است. ۸.۱.۲ - نذر مقید به آن سال باشداما اگر نذر، معین و مقید به آن سال باشد، در اینکه در این صورت نیز اعاده لازم است یا نه، بلکه کفاره تخلف از نذر بر عهدهاش میآید، مسئله اختلافی است. اگر در فرض یاد شده، سواره رفتن به حج، از روی عذر و ناتوانی از پیاده روی باشد، در وجوب یا استحباب همراه آوردن شتر برای قربانی، اختلاف است. ۸.۲ - وجوب کفاره بر این شخصکسی که نذر کرده سواره حج بگزارد؛ لیکن پیاده گزارده است، از نذر خود تخلف کرده و کفّاره بر عهدهاش ثابت میگردد. ۹ - سواره در باب دیاتسواره ضامن خساراتی است که حیوان با دستهایش پدید آورده است. بسیاری او را ضامن خساراتی دانستهاند که با سرش نیز پدید آورده است. برخی، حکم جنایت با پاها را همچون جنایت با دستها دانستهاند. اگر سواره دو نفر باشند، هر دو یکسان، ضامن خواهند بود. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۴۳-۵۴۷. |