زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

شتر






شتر حیوانی معروف است و از آن در ابواب مختلف فقهی، مانند طهارت، صلات، زکات، حج، جهاد، تجارت، اطعمه و اشربه و دیات نام برده‌اند.


۱ - اسامی شتر



شتر به لحاظ مراحل سنی دارای اسامی مختلفی است که هر مرحله موضوع احکامی واقع شده است، مانند ابن مخاض ، بنت مخاض ، ابن لبون بنت لبون ، حِقّه ، جذع و جذعه ، ثنیّ و ثنیه و بازل . در ذیل به نمونه هایی از احکام مشترک که در ابواب مختلف آمده اشاره می‌شود.

۲ - احکام شتر




۲.۱ - شتر نجاست خوار



۲.۱.۱ - عرق شتر نجاست خوار


در طهارت و نجاست عرق شتر نجاست خوار اختلاف است. قول به طهارت به مشهور فقها و قول به نجاست به اشهر قدما نسبت داده شده است.
به عقیده امام خمینی، عرق شتر نجاست‌خوار (از نجاسات است) و بنابر اقوی عرق حیوانات دیگر که نجاست‌خوارند پاک می‌باشد؛ گرچه احتیاط (مستحب) آن است که از آن اجتناب شود.
برخی قدما برای تطهیر آب چاهی که با عرق شتر نجاست خوار ملاقات کرده، کشیدن تمامی آب چاه را لازم دانسته‌اند.

۲.۱.۲ - مدت استبرای شتر نجاست خوار


مدت استبرای شتر نجاست خوار چهل روز است.

۲.۱.۳ - حج با شتر نجاست خوار


گزاردن حج و عمره با شتر نجاست خوار مکروه است.

۲.۲ - نماز گزاردن در خوابگاه شتران


نماز گزاردن در خوابگاه شتران مکروه است.

۲.۳ - شتر و زکات


شتر از انعام ثلاثه (گوسفند، گاو، شتر) و اصناف نه گانه است که با تحقق شرایط، زکات در آن واجب می‌شود .
حیوانی که به عنوان زکات، صدقه و یا جزیه گرفته می‌شود، مانند شتر، مستحب است بر مواضع مقاوم و آشکار بدن آن، همچون رانها، با داغ کردن علامت نهند.
و شرایط وجوب زکات چهارپایان (از جمله شتر) علاوه بر شرایط عمومی گذشته - چهار چیز است: نصاب، چریدن، گذشتن سال و کاری نبودن آن‌ها. در شتر دوازده نصاب است: «پنج» و در آن یک گوسفند است. سپس «ده» و در آن دو گوسفند است. و سپس «پانزده» و در آن سه گوسفند است. و سپس «بیست» و در آن چهار گوسفند است. و سپس «بیست و پنج» و در آن پنج گوسفند است. و سپس «بیست و شش» و در آن یک بنت مخاض است. و سپس «سی و شش» و در آن یک بنت لبون است. و سپس «چهل و شش» و در آن یک حقّه است. و سپس «شصت و یک» و در آن یک جذعه است. و سپس «هفتاد و شش» و در آن دو بنت لبون است. و سپس «نود و یک» و در آن دو حقه است. و سپس «صد و بیست و یک (و بیشتر)» که در هر پنجاه شتر یک حقه و در هر چهل شتر یک بنت لبون؛ یعنی واجب است از این دو عدد هر عددی را که مطابق شود رعایت کند، و اگر مطابق نشود مگر با هر دو عدد باید هر دو ملاحظه شوند.

۲.۴ - برترین قربانی در حج


برترین قربانی در حج، شتر، بویژه ماده آن است.البته سن آن نباید کمتر از پنج سال تمام باشد.

۲.۵ - احرام و شتر


در حج قران بنابر قول مشهور، حج گزار مخیر است با یکی از این سه: تلبیه ، اشعار و تقلید احرام ببندد. اشعار اختصاص به شتر دارد، لیکن تقلید مشترک بین شتر، گاو و گوسفند است.
امام خمینی در بیان مساله می‌نویسد: «احرام عمره تمتع و حج تمتع و حج افراد و عمره مفرده به جز با لبیک گفتن بسته نمی‌شود. و اما در حج قران، بین لبیک گفتن و بین اشعار یا تقلید مخیّر است و اشعار اختصاص به شترهای قربانی دارد و تقلید مشترک بین آن‌ها و غیر آن‌ها از اقسام قربانی می‌باشد، و بهتر است که در شتر بین اشعار و تقلید جمع نماید، پس احرام حج قران به یکی از این سه چیز منعقد می‌شود. لیکن احتیاط (مستحب) آن است که در صورت اختیار کردن اشعار و تقلید، لبیک گفتن را هم ضمیمه نماید. و احتیاط (واجب) آن است که لبیک گفتن بر شخصی که حج قران به جا می‌آورد، واجب است اگرچه بسته‌شدن احرامش متوقف بر لبیک گفتن نمی‌باشد؛ پس تلبیه فی حدّ نفسه بنابر احتیاط، بر او واجب است.»

۲.۶ - شتر و غنایم جنگی


در غنایم جنگی برای شتر سهمی منظور نمی‌گردد؛ هرچند نقشی در حد اسب و حتی بیشتر از آن داشته باشد.

۲.۷ - خرید و فروش ادرار شتر


بنابر قول به عدم جواز خرید و فروش ادرار حیوان حلال گوشت، برخی ادرار شتر را استثنا کرده و داد و ستد آن را جایز دانسته‌اند.

۲.۸ - جهاندن شتر نر بر ماده


جهاندن شتر نر بر ماده دارای بچه خردسال، جهت جفت‌گیری و آبستن شدن مکروه است، مگر آنکه بچه شتر را صدقه دهند یا نحر کنند.

۲.۹ - شتر و احکام تصریه


به قول مشهور، شتر در احکام تصریه ملحق به گوسفند است.

۲.۱۰ - خوردن شتر


شتر از حیوانات حلال گوشت است.برخی قدما خوردن گوشت شتر بُختی را مکروه دانسته‌اند.

۲.۱۱ - نوشیدن بول شتر


نوشیدن بول شتر برای استشفا جایز است.در اینکه نوشیدن آن برای غیر استشفا نیز جایز است یا نه، اختلاف می‌باشد.
[۲۷] غایة الآمال ج۱، ص۱۴.


۲.۱۲ - تذکیه شتر


تذکیه شتر تنها با نحر تحقق می‌یابد. بنابر این، شتر با ذبح و سر بریدن حلال نمی‌شود.

۲.۱۳ - شتر و دیه


در شریعت اسلام برای ارتکاب قتل انسان شش نوع دیه مقرر شده که یکی از آنها صد شتر است.

۳ - پانویس


 
۱. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۷۷-۷۸.    
۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲۴، کتاب الطهارة، القول فی النجاسات، الحادی عشر‌.    
۳. طرابلسی، عبدالعزیز بن براج، المهذب، ج۱، ص۲۱.    
۴. عاملی جبعی، علی بن احمد، مسالک الأفهام، ج۱۲، ص۲۸.    
۵. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۳۶، ص۲۷۶.    
۶. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۰، ص۶۸.    
۷. نجفی جواهری، محمد حسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۳۴۱-۳۴۳.    
۸. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۴۵۶.    
۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۳۲، کتاب الزکاة، الفصل الاول فی زکاة الانعام.    
۱۰. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۳۲، کتاب الزکاة، الفصل الاول فی زکاة الانعام، القول فی النصاب، مسالة۱.    
۱۱. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۷۲.    
۱۲. حلی، ابن ادریس، کتاب السرائر، ج۱، ص۵۹۶-۵۹۷.    
۱۳. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۵۴.    
۱۴. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۳۶.    
۱۵. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۸، ص۵۵.    
۱۶. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۳۷، کتاب الحج، القول فی کیفیة الاحرام، مسالة۹.    
۱۷. طباطبایی، علی، ریاض المسائل، ج۷، ص۵۲۰.    
۱۸. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۰۴.    
۱۹. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۱۹-۲۳.    
۲۰. حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۷، ص۲۳۵.    
۲۱. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۴۶۷.    
۲۲. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۳، ص۲۷۳.    
۲۳. حلی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان، ج۲، ص۱۱۰.    
۲۴. حلبی، ابوصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۷۹.    
۲۵. عاملی جبعی، علی بن احمد، الروضة البهیة، ج۷، ص۳۲۴.    
۲۶. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۹۱.    
۲۷. غایة الآمال ج۱، ص۱۴.
۲۸. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۶، ص۱۱۶.    
۲۹. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۳، ص۴.    


۴ - منبع



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۲۳.    
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.