تصریهبه ندوشیدن حیوان به انگیزه پر شیر نشان دادن پستان آن هنگام فروش تصریه گفته می شود. تصریه عبارت است از اینکه صاحب حیوان شیرده، آن را چند روزى ندوشد تا پستانش پر از شیر گردد، سپس آن را براى فروش عرضه و به مشتری بى‌اطّلاع از واقعیت چنین وانمود کند که حیوان، بسیار شیرده است و در نتیجه آن را گران‌تر از قیمت واقعى خود بفروشد. [۱]
مجمع البحرین، واژه (صرى)
به چنین حیوانى (مصراة) گویند. از این عنوان در باب تجارت سخن رفته است. ۱ - حکم تصریهعمل تصریه از بعد تکلیفى مصداق تدلیس و حرام و از بعد وضعی، موجب ثبوت خیار است؛ ازاین‌رو خریدار در صورت جهل به آن، مى‌تواند معامله را فسخ کند. با دوشیدن شیر حیوان جهت آزمایش، حق خیار ساقط نمى‌شود اگر تصریه قبل از سه روز مشخّص شود، حقّ خیار تا سه روز باقى است؛ ولى اگر پس از گذشت سه روز معلوم شود در فورى بودن اعمال حقّ خیار یا جواز تأخیر آن به مقدارى که به فروشنده زیان نرسد اختلاف است و نیز در اینکه خیار تصریه همان خیار حیوان است یا خیارى مستقل، اختلاف مى‌باشد. ۲ - اثبات تصریهتصریه با اعتراف صاحب حیوان یا قیام بینه بر آن و نیز با آزمایش ثابت مى‌گردد. در آزمایش، شیر حیوان سه روز دوشیده مى‌شود، چنانچه شیر دوشیده شده در هر روز، کمتر از مقدار آن هنگام معامله باشد، تصریه ثابت مى‌گردد. ۳ - احکام ردخریدارى که تصمیم به برگرداندن حیوان و فسخ معامله گرفته است، باید شیر موجود در پستان حیوان هنگام معامله را- در صورت وجود آن هنگام رد- همراه با حیوان برگرداند. برخى قدما گفته‌اند: خریدار مى‌تواند عوض شیر، یک صاع (حدود سه کیلو) خرما یا گندم و در صورت عدم امکان، قیمت آن را به صاحب حیوان بدهد، هرچند شیر موجود باشد و فروشنده بر قبول شیر اجبار نمى‌شود. اگر شیر موجود در حال عقد تلف شود، بنابر مشهور میان متأخران، خریدار باید مثل، و در صورت تعذر، قیمت آن را به فروشنده بپردازد. در اینکه شیر فراهم آمده در پستان پس از عقد، حکم شیر موجود در حال عقد را دارد یا آنکه از آن خریدار است، اختلاف مى‌باشد. ۴ - موضوع تصریهموضوع احکام تصریه گوسفند است و بنابر مشهور گاو و شتر نیز ملحق به گوسفند مى‌باشند. قول به ثبوت احکام تصریه براى انسان (کنیز) و انواع حیوان، از ابن جنید نقل شده است. البتّه تصریه اگر در کنیز داراى شیر یا حیوان شیردهى که معامله به علّت شیرده بودن آن انجام گرفته، تحقّق یابد، براى خریدار، به سبب تدلیس، خیار ثابت مى‌شود؛ هرچند احکام تصریه (عدم سقوط خیار با تصرف جهت آزمایش و نیز سه روز آزمایش کردن براى ثبوت خیار) جارى نمى‌گردد. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۰۴. |