آمیزشنزدیکى و مجامعت انسانى با انسان دیگر را آمیزش می گویند که در ابواب مختلف فقه احکام بسیار زیادی دارد. آمیزش به سه نوع تقسیم مى‌شود که هر کدام تعریف و احکام ویژه‌اى دارند. ۱ - تعریفآمیزش در لغت نزدیکى کردن را می‌گویند. نزدیکى و مجامعت انسانى با انسان دیگر (مرد یا زن، در قبل یا دبر) یا با حیوان است. از آن با عناوینى مانند جماع، مواقعه، وطى، دخول، ایلاج، اتیان، و مباشرت یاد شده است. احکام آن در بسیارى از باب‌ها مانند طهارت، صوم، اعتکاف، حج، نکاح، طلاق، ظهار، ایلاء و حدود آمده است. ۲ - انواعآمیزش به سه نوع تقسیم مى‌شود که هر کدام تعریف و احکام ویژه‌اى دارند. ۲.۱ - آمیزش حلالآمیزش پس از تحقّق اسباب شرعی حلیت آن است. اسباب شرعى آمیزش حلال عبارتند از: پیوند زناشویی اعم از دائم یا موقت، ملکیت و تحلیل. بر دخول به مقدار ختنه‌گاه یا بیشتر، احکامى مترتّب مى‌گردد که بر سه گونه است؛ زیرا موضوع حکم یا آمیزش با همسر است یا کنیز و یا اعم از آن دو. آمیزش با همسر، موجب استقرار تمام مهریه در عقد دائم [۱]
خمینی، روح الله، موسوعة الامام الخمینی (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۳۲۳، کتاب النکاح، فصل فی المهر، مساله ۱۵.
و نیز در عقد موقّت به شرط تمکین زن از شوهر در تمام مدّت تعیین شده، و یا مقداری از مهریه به تناسب مدت تمکین نسبت به مدت عقد موقت، [۴]
خمینی، روح الله، موسوعة الامام الخمینی (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۳۱۱، کتاب النکاح، القول:فی‌النکاح المنقطع، مساله ۶.
ثبوت عده و احصان مى‌شود.۲.۲ - آمیزش به شبههآمیزش مرد با زنى که به گمان حلال بودن صورت مى‌گیرد. خواه به دلیل شبه در موضوع باشد مثل آن‌که با زنی مقاربت کند با این باور و اعتقاد که همسرش هست و خواه به دلیل شبه در حکم باشد مانند آن‌که دختر همسری که با وی همبستر شده است را با اعتقاد به این‌که می‌تواند با او ازدواج کند، عقد کرده و با او مباشرت کند. [۵]
خمینی، روح الله، موسوعة الامام الخمینی (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۳۶۹، کتاب الطلاق، القول:فی عدّة وطء الشبهة.
آمیزش به شبهه مانند آمیزش حلال، موجب ثبوت عدّه و نسب و به قول مشهور نشر حرمت مى‌شود. احوط و اشهر قولین مترتب شدن نشر حرمت بر وطی شبهه است. [۸]
خمینی، روح الله، موسوعة الامام الخمینی (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۲۹۸، کتاب النکاح، القول:فی‌المصاهرة و مایلحق بها، مساله ۵.
۲.۳ - آمیزش حرامآمیزش بدون تحقّق اسباب شرعى حلیت که در صورت آگاهى و اختیار حرمت ذاتى دارد مانند زنا. آمیزش با تحقّق اسباب و وجود مانع شرعى که با آگاهى و اختیار، حرمت عرضی دارد مانند آمیزش با همسر در حال حیض. زنا (آمیزش مرد با زن) ، لواط (آمیزش مرد با مرد) ، مساحقه (آمیزش زن با زن) و آمیزش انسان با حیوان ، مصادیق حرام ذاتى‌اند و ارتکاب آن‌ها موجب ثبوت احکامى از قبیل تعزیر و حرمت گوشت حیوان در آمیزش با آن ، و حد (تازیانه، کشتن و سنگسار) در سه مورد دیگر مى‌گردد. ارتکاب این امور موجب حرمت ابدى ازدواج متجاوز [۱۳]
خمینی، روح الله، موسوعة الامام الخمینی (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۳۰۲، کتاب النکاح، القول:فی‌المصاهرة و مایلحق بها، مساله ۲۴.
با برخى بستگان فرد تجاوز شده مانند مادر و خواهر در لواط و نیز حرمت ابدى ازدواج با زن شوهردارى مى‌شود که زنا با او واقع شده است. آمیزش در حال حیض ، نفاس ، روزه ، اعتکاف، احرام ،پس از ظهار ،ایلاء ، قسم، عهد، نذر و نیز پس از شرط ترک آن در ضمن عقد لازم، بعد از افضاءو پس از مرگ و نیز پیش از رسیدن همسر به سنّ نه سالگى [۲۴]
خمینی، روح الله، موسوعة الامام الخمینی (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۲۵۹، کتاب النکاح، آداب العقد و النکاح، مساله۱۲.
، حرمت عرضى دارد.آمیزش حرام اعم از ذاتى یا عرضى، موجب بطلان روزه ، اعتکاف و حج و ثبوت کفاره مى‌شود و در موارد قسم، عهد و نذر بر ترک آن، علاوه بر کفّاره، موجب نقض قسم، عهد و نذر مى‌گردد. همچنین در مواردى مانند آمیزش با مرده ، با زوجه پس از افضاى او و با حائض، موجب ثبوت تعزیر است. همچنین سبب ثبوت نفقه مادام‌العمر و ثبوت دیه می‌شود مثل آمیزش منجر به افضاء مرد با همسری که نه سالش نشده و به همین جهت مقاربت با او حرام است. افضاء یعنی یکی شدن مجرای بول و حیض و یا بنا بر احوط یکی شدن مجرای حیض و غائط در زن؛ پس در این صورت، تا زمانی که زن زنده است نفقه او بر عهده مرد است حتی اگر او را طلاق دهد و حتی اگر زن بعد از طلاق، شوهر کند؛ همچنین علاوه بر نفقه که گفته شد و علاوه بر مهریه، مرد باید به خاطر افضاء، دیه‌ای برابر با دیه نفس (نصف دیه مرد) به زن پرداخت نماید. [۳۲]
خمینی، روح الله، موسوعة الامام الخمینی (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۲۵۹، کتاب النکاح، آداب العقد و النکاح، مساله۱۲.
۳ - مکروهاتهمانگونه که در روایات مواردی به‌عنوان عامل بهبود روابط زناشویی مورد تاکید قرار گرفته است، از شرایط و حالاتی نیز سخن به‌میان آمده که در آن‌ها ارتباط زناشویی ناپسند (مکروه) شمرده شده یا از آن منع گردیده است. به‌عنوان نمونه: ۱. آمیزش در زمان عصبانیّت و بیماری، وقوع زلزله، خسوف (ماه گرفتگی) و کسوف (خورشید گرفتگی) امام باقر (علیه‌السّلام) قسم یاد می‌کند، آمیزش در اوقات یادشده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از آن نهی نموده است برای کسی که این خبر به او برسد، حاصل آن فرزندی خواهد شد که هماهنگ با آن‌چه پدر و مادر دوست می‌دارند، نیست. «وَ ایْمُ اللهِ لَا یُجَامِعُ اَحَدٌ فِی هَذِهِ الْاَوْقَاتِ الَّتِی نَهَی رَسُولُ اللهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عَنْهَا وَ قَدِ انْتَهَی اِلَیْهِ الْخَبَرُ فَیُرْزَقُ وَلَداً فَیَرَی فِی وَلَدِهِ ذَلِکَ مَا لا یُحِبُّ». ۲. سخن گفتن در وقت آمیزش، زیرا حاصل آن فرزندی خواهد شد که در معرض کری است. «لا تَتَکَلَّمْ عِنْدَ الْجِمَاعِ فَاِنَّهُ اِنْ قُضِیَ بَیْنَکُمَا وَلَدٌ لَا یُؤْمَنُ اَنْ یَکُونَ اَخْرَسَ». در روایات دیگری آمده است، سخن گفتن، موجب کری می‌شود. «فَاِنَّهُ یُورِثُ الْخَرَسَ». البته ذکر خدا استثنا شده است. ۳. آمیزش در شب اوّل، آخر و وسط ماه‌های قمری، به استثنای شب اول ماه رمضان. امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: آمیزش در این ایّام ممکن است به سقط فرزند منجر شود و اگر تام الخلقه به دنیا آید، دیوانه گردد. آن‌گاه حضرت فرمود: آیا نمی‌بینید مرض دیوانگان در اوّل، وسط و آخر ماه، شدّت بیشتری دارد. «فَاِنَّهُ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ فَلْیُسَلِّمْ لِسِقْطِ الْوَلَدِ فَاِنْ تَمَّ اَوْشَکَ اَنْ یَکُونَ مَجْنُوناً اَلَا تَرَی اَنَّ الْمَجْنُونَ اَکْثَرُ مَا یُصْرَعُ فِی اَوَّلِ الشَّهْرِ وَ وَسَطِهِ وَ آخِرِهِ». به‌همین مضمون از پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز روایت شده است. ولی باید افزود که آمیزش در شب اول ماه رمضان مستحب است. ۴. در محاق هر ماه قمری (دو شب یا سه شب آخر هر ماه که قمر در غروب و صبحگاهان دیده نمی‌شود) امام کاظم (علیه‌السّلام) می‌فرماید: آمیزش در این ایّام ممکن است موجب سقط فرزند شود. در روایت دیگری آمده است، حاصل آمیزش در چنین ایّامی، فرزندی می‌شود که ظالم را یاری می‌دهد، از مردم به‌زور پول می‌گیرد و آن‌ها را به هلاکت می‌رساند. ۵. آمیزش بعد از ظهر، زیرا ممکن است فرزند، احول (چپ چشم) گردد. ۶. در خانه‌ای که فرزندان بیدارند و پدر و مادر و عورتین آن‌ها را می‌بینند و کلام آن‌ها را می‌شنوند. پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قسم یاد می‌کند که با این روش، فرزندان هرگز رستگار نخواهند شد و اگر بیننده پسر است، زانی و اگر دختر است، زانیه می‌شود. در روایت دیگری امام باقر (علیه‌السّلام) فرموده است: از آمیزش در جایی که فرزندان می‌بینند و توانایی بیان و توصیف آن‌را دارند، بپرهیزید، راوی می‌گوید سؤال کردم، به‌جهت این‌که انجام آن زشت است؟ حضرت فرمود: اگر از این آمیزش فرزندی متولّد شود در فسق و فجور و تبهکاری شهرت می‌یابد. «قَالَ: لا فَاِنَّکَ اِنْ رُزِقْتَ وَلَداً کَانَ شُهْرَةً عَلَماً فِی الْفِسْقِ وَ الْفُجُورِ». بدین‌جهت امام سجّاد (علیه‌السّلام) می‌فرماید: هرگاه قصد آمیزش داشتید، درب را ببندید، پرده را بینداز و خدمتگزاران را از خانه بیرون کنید. دستورات حیات بخش اسلام را می‌توان با آن‌چه در اجتماع به اصطلاح متمدّن غربی امروز رایج است مقایسه کرد. که متاسفانه خود باختگان و غرب زده‌های جامعه آن‌را آزادی و تمدّن می‌شمرند. ۷. آمیزش رو به قبله و پشت به قبله. ۸. آمیزش در غروب آفتاب و طلوع فجر تا طلوع آفتاب. ۹. تکرار آمیزش قبل از غسل. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: ممکن است حاصل چنین آمیزشی فرزند مجنون باشد، در این صورت مرد فقط خودش را سرزنش نماید. «فَاِنْ فَعَلَ وَ خَرَجَ الْوَلَدُ مَجْنُوناً فَلَا یَلُومَنَّ اِلَّا نَفْسَهُ». ۱۰. در حالت برهنگی، هر چند بیننده‌ای نباشد. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: در وقت آمیزش، زن و مرد خود را برهنه نکنند، این روش آمیزش دو الاغ است و ملائکه از بین آن‌ها خارج می‌گردد. «فَلَا یَتَعَرَّیَانِ فِعْلَ الْحِمَارَیْنِ فَاِنَّ الْمَلَائِکَةَ تَخْرُجُ مِنْ بَیْنِهِمَا اِذَا فَعَلَا ذَلِکَ». در عبارات فقیهان که ظاهراً برگرفته از روایات است، آمده است، حاصل چنین آمیزشی فرزندی جلّاد (بی‌رحم) خواهد شد. [۵۳]
شیخ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۲۶۸.
۱۱. امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) نقل می‌کند، پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمیزش در شبی که فردای آن روز قصد مسافرت داشت را مکروه می‌دانست و می‌فرمود: اگر فرزند متولّد شود، پُر سفر می‌گردد. «اِنْ رُزِقَ وَلَداً کَانَ جَوَّالَةً». در روایت دیگری نیز آمده است، فرزند حاصل از این آمیزش، اموال خود را در راه غیر حق مصرف می‌نماید. «یُنْفِقُ مَالَهُ فِی غَیْرِ حَقٍّ». ۱۲. آمیزش در حالی که زن و مرد موهای خود را با حنا رنگ‌آمیزی نموده باشند. زیرا ممکن است فرزند حاصل از آن، مخنّث (به مردی که خود را به شکل و حالت زنان در آورد و مانند آنان سخن بگوید و از خود نرمش نشان دهد، مخنّث گویند.) شود. «اِنْ رُزِقْتَ وَلَداً کَانَ مُخَنَّثاً». ۱۳. هرگاه مرد با قصد ریبه و شهوت به زن نامحرم نگاه کند و سپس با زن خود آمیزش نماید. پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است: فرزند حاصل از چنین آمیزشی ممکن است مخنّث یا مؤنث و یا مخبّل (دیوانه) گردد. ۱۴. آمیزش در حالت ایستاده، زیرا فرزند، به تعبیر روایت بوّال می‌شود، یعنی شب ادراری پیدا می‌کند. همچنین از آمیزش در زیر درختی که دارای ثمره و میوه است و در ساعات اولیّه شب و در زیر نور خورشید، بدون آن‌که زن و مرد مستور باشند، مذمّت گردیده است، زیرا چه بسا فرزند، جلّاد، آدم‌کش، جهنّمی یا ساحر می‌گردد و دنیا را به جای آخرت برمی‌گزیند. ۱۵. آمیزش در حالی که مرد به عورت زن نگاه می‌کند. پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: ممکن است فرزند چنین آمیزشی کور شود. «فَاِنَّ النَّظَرَ اِلَی الْفَرْجِ یُورِثُ الْعَمَی فِی الْوَلَدِ». ۴ - برخی از احکامدخول در قبل به مقدار ختنه‌گاه یا بیشتر هر چند منی بیرون نیاید، موجب حصول جنابت است.تحقّق جنابت به دخول در دبر بدون بیرون آمدن منى، مورد اختلاف است؛ قول مشهور، تحقّق آن است.در تحقّق آن به آمیزش با حیوان اختلاف است. همچنین در موردى که مرد در بیماری منجرّ به فوت، زنى را به عقد خود در آورد، آمیزش شرط صحّت پیوند زناشویى است و در صورت مرگ شوهر بدون تحقق آمیزش، عقد باطل است. زن در موردى که به دلیل سه طلاقه شدن بر شوهر خود حرام شده باشد، پس از ازدواج با مرد دیگر و تحقّق آمیزش، بر شوهر قبلى حلال مى‌شود و مى‌تواند بعد از طلاق، به عقد او درآید. اگر کافر در حال کفر با دخترى و مادر او ازدواج و آمیزش کند و سپس مسلمان شود، هر دو بر او حرام مى‌شوند. در صورت عدم آمیزش یا آمیزش با دختر تنها، عقد دختر صحیح و عقد مادر باطل است. ترک آمیزش با همسر دائمى بیش از چهار ماه حرام است. ثبوت این حکم نسبت به همسر موقّت، مورد اختلاف است. آمیزش با کنیزى که مولا در صدد فروش او است، موجب ثبوت استبراء مى‌شود.همچنین در صورتى که سبب حلیت آمیزش، مالکیت کنیز باشد نه تحلیل، موجب ثبوت احصان مى‌گردد. مطلق آمیزش حلال موجب ثبوت نسب و حرمت ازدواج با مادر، دختر و نوه‌هاى زن براى مرد، و حرمت ازدواج با پدر، پسر و نوادگان مرد براى زن مى‌شود. به قول مشهور، آمیزش در دبر زن مکروه است. آمیزش در شب دوشنبه، سه‌شنبه، شب و ظهر پنج‌شنبه، شب و بعد از عصر جمعه مستحب است. ۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد۱، صفحه۱۴۶-۱۴۹. • انصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۱۸۸-۱۹۱، برگرفته از بخش «مکروهات آمیزش»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۸/۲. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. |