اشرف مخلوقات

أشرف مخلوقات به‌معنای برترین موجودی که خداوند خلق کرده است. عموم محققان و مفسران معتقدند انسان مصداق اشرف مخلوقات است و دلیل‌هایی از آیات و روایات اسلامی این مطلب را تأیید می‌کند. برخی مفسران نیز مصادیق دیگری همچون ملائکه،‌ عقل اول و... را اشرف مخلوقات دانسته‌اند.

معنا و مصداق

أشرف مخلوقات را به‌معنای برترین موجودی که خداوند آن‌را خلق کرده، دانسته‌اند. برای اشرف مخلوقات، مصادیق مختلفی ذکر شده است:

  • محققان، انسان را برترین مخلوق خداوند دانسته‌اند. در قرآن کریم آیه‌ای که تصریح کند انسان اشرف مخلوقات است، وجود ندارد، با این‌حال مفسران براساس فحوای آیات و دیگر آموزه‌های اسلامی انسان را اشرف مخلوقات می‌دانند؛ به این معنا که انسان، استعداد و توانایی این را دارد که به رتبه اشرف مخلوقات برسد اما گاه انسان بر اثر کفر و گناه به جایی می‌رسد که از موجودات بی‌روح نیز پایین‌تر قرار می‌گیرد. به همین جهت خداوند در قرآن گاهی انسان را جماد، گاهی گیاه و گاهی حیوان می‌خواند. در میان انسان‌ها، انبیاء و اوصیاء که دارای مقام عصمت هستند، برترین مخلوقات می‌باشند و در میان آن‌ها نیز پیامبر اسلام بالاترین درجه را دارا است.
  • برخی محققان ملائکه را اشرف مخلوقات دانسته‌اند.
  • برخی معتقدند عقل اول اشرف مخلوقات است.
  • برخی مفسران مفاهیمی همچون علم و ایمان را اشرف مخلوقات معرفی کرده‌اند. البته این احتمال وجود دارد که منظور این گروه از مخلوقات، مخلوق از فعل «خَلُقَ» به معنای اخلاقیات باشد

دلائل

محققان و عالمانی که انسان را اشرف مخلوقات دانسته‌اند، ادله‌ای بر این مطلب ذکر کرده‌اند:

  • خداوند، مبدأ انسان را از خود معرفی می‌کند: «نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی؛ و از روح خود در آن دمیدم» و انتهای او را نیز به سمت خود می‌داند.
  • خداوند به انسان اسماء را یاد داد و ملائکه بر انسان سجده کردند..
  • خداوند مقام خلافت در عالم تکوین را به انسان داده است.
  • انسان به جهت «عقل» و «کمال اختیاری» بر سایر موجودات برتری دارد.
  • برخی معتقدند نوع خلقت مادی انسان نیز دلیل در اشرف مخلوقات بودن او است.

پانویس

  1. ابن منظور، لسان العرب، ذیل ماده شرف.
  2. «
  3. ملاحویش آل غازی، بیان المعانی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۶۶.
  4. ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، موسسه التاریخ، ج۸، ص۱۳۴.
  5. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۶، ص۶۳.
  6. طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۴، ص۱۱۸.
  7. آملی،تفسیر المحیط الأعظم، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۱۰۲.
  8. مراغی، تفسیر المراغی، دار إحیاء التراث العربی، ج۲۴، ص۴۶.
  9. فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۴، ص۴۲۹.
  10. فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۹۶.
  11. سوره ص، آیه۷۲.
  12. سوره بقره، آیه۱۵۶.
  13. صدرالمتألهین، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۱۰۶.
  14. سوره بقره، آیه۳۱.
  15. سوره بقره، آیه۳۴.
  16. سوره بقره، آیه۳۰.
  17. عزیزی، انسان‌شناسی،۱۳۸۹ش، ص۸۴.
  18. طنطاوی، التفسیر الوسیط، ج۱۵، ص۴۵۴.

منابع

  • قرآن کریم.
  • ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ، چاپ اول، بی‌تا.
  • آملی، سید حیدر، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، تحقیق: سید محسن موسوی تبریزی، تهران، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۲۲ق.
  • «
  • صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
  • طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  • طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
  • عزیزی، مصطفی، انسان‌شناسی، قم، نشر معارف، ۱۳۸۹ش.
  • فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
  • مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
  • ملاحویش آل غازی، عبدالقادر، بیان المعانی، دمشق، مطبعة الترقی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.