دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه

دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه

نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری
اطلاعات دعا و زیارت
موضوع دعا هنگام وداع با ماه رمضان، ویژگی‌های ماه رمضان، سپاس‌گزاری از خدا
مأثور/غیرمأثور مأثور
صادره از امام سجاد(ع)
راوی متوکل بن هارون
منابع شیعی صحیفه سجادیه
زمان اواخر ماه رمضان
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسلدعای کمیلدعای ندبهدعای سماتدعای فرجدعای ابوحمزه ثمالیزیارت عاشورازیارت جامعه کبیرهزیارت وارثزیارت امین‌اللهزیارت اربعین

دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد(ع) که هنگام وداع با ماه رمضان آن را می‌خواند. امام سجاد(ع) در این دعا ضمن اشاره به نعمت‌های خدا در حق انسان‌ها و بی‌نیازی او از بندگان، خدا را به دلیل عطایای او شُکر می‌کند. حضرت زین العابدین(ع) در این دعا ضمن برشمردن فضائل ماه رمضان، به وداع با آن می‌پردازد و از خدا می‌خواهد که رمضان سال آینده را نیز درک کند. لزوم توبه در عید فطر و دعا برای دیگران و همچنین صلوات بر محمد(ص) و آل او از دیگر مضامین این دعا است.

دعای چهل و پنجم در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون دیار عاشقان اثر حسین انصاریان و شهود و شناخت اثر حسن ممدوحی کرمانشاهی به زبان فارسی و در کتاب ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی به زبان عربی شرح شده است.

نیایش

آموزه‌ها

دعای چهل و پنجم، از دعاهای صحیفه سجادیه که امام سجاد(ع) هنگام وداع با ماه رمضان آن را می‌خواند. به گفته ممدوحی کرمانشاهی در شرح این دعا، امام سجاد(ع) در دعای چهل و پنجم با تعبیرهای احساسی با این ماه خداحافظی کرده‌است. همچنین برخی فضائل این ماه و وظایف مؤمن در آن را بیان کرده‌است تا در رمضان سال بعد راهنمای عمل قرار گیرد. آموزه‌های این دعا به شرح ذیل است:

  • پاداش نخواستن خدا در برابر نعمت‌هایش به بندگان
  • بی‌نیازی مطلق خدا از بندگان
  • پشیمان نشدن خدا از عطا به بندگان (عدم راهیابی پشیمانی به ساحت خدا)
  • بی‌نهایت بودن خدا و اسما و صفات او
  • اعطای پاداش، بالاتر از عمل انجام شده بندگان از سوی خدا
  • مجازات خدا عین عدالت اوست (کیفر عادلانه)
  • بخشش گناهان بندگان از روی تفضل توسط خدا
  • اعطای نعمت‌ها بدون منّت به بندگان توسط خدا
  • لطف خدا در حق بندگان شاکر
  • پرده‌پوشی از گناهان بندگان
  • بردباری خدا نسبت به مخالفت بندگان
  • باز بودن در توبه به سوی بخشش الهی برای بندگان
  • عذر نداشتن کسی که از ورود به عرصه‌گاه بخشش غفلت کند.
  • حالات گناهکاران و مؤمنان در روز قیامت
  • معامله پرسود با خدا (پاداش ده برابری برای انجام حسنات و کیفر گناهان فقط به مثل آن)
  • رشد و تعالی در اختیار انسان
  • همسوبودن تدبیر الهی به فطرت انسان
  • دعا کردن نوعی عبادت و ترک دعا استکبار است.
  • شکرگزاری بندگان واقعی نسبت به نعمات الهی
  • سپاس‌گزاری از خدا به‌خاطر هدایت به دین برگزیده
  • خودبزرگ‌بینی عامل دوری از نیایش
  • زبان قرآن بهترین راه برای دعوت به سوی خدا
  • وحی تنها ابزار اطلاع از اسرار ماورای طبیعت
  • احسان وتفضل الهی دلیل ستایش خداوند
  • هدایت خداوند به دین برگزیده وآیین مورد رضایتش
  • برتری ماه رمضان بر همه اوقات سال به برکت نزول قرآن و نور الهی
  • برتری مسلمانان بر سایر ملت‌ها با ماه رمضان
  • برترین بهره‌های جهانیان در ماه رمضان (ماه برکت)
  • وداع سخت و غم‌انگیز با ماه رمضان
  • رمضان گرامی‌ترین همنشین (دل‌نشین بودن هم‌نشینی با رمضان)
  • رمضان ماه برآورده شدن آرزوها و حاجات
  • رمضان بزرگ‌ترین ماه خدا و عید اولیای الهی
  • رمضان همسایه‌ای که دل‌ها در آن نسبت به همدیگر نرم می‌شود.
  • تأثیر ماه رمضان در زدودن آثار گناه و تعمیق روابط اجتماعی
  • رمضان یاوری برای مبارزه با شیطان (روزه بهترین ابزار غلبه بر شیطان)
  • رمضان ماه بخشیده شدن بسیاری از گناهان
  • تأثیر ماه رمضان در زدودن موانع سیر و سلوک
  • عظمت ماه رمضان در قلوب اهل ایمان
  • اندوهگین بودن انسان از رفتن ماه رمضان
  • شب قدر برتر از هزار ماه
  • دعا برای بهره‌مندی از فضیلت‌های ماه رمضان
  • دعا برای توفیق الهی در شب زنده‌داری ماه رمضان
  • عذرخواهی از خدا به‌خاطر تقصیر و تفریط در ماه رمضان
  • دعا برای درک ماه رمضان سال آینده
  • دعا برای جبران مصیبت از دست رفتن ماه رمضان
  • انتساب نیکی‌ها به خدا و کاستی‌ها به انسان
  • دعا برای قرار گرفتن در میان خوشبخت‌ترین اهل ماه رمضان
  • لزوم بهره‌گیری از سرمایه عمر برای رسیدن به مقام والای انسانی
  • دعای نیک در حق کسی که حق ماه رمضان را به جا آورده‌است.
  • طولانی بودن ماه رمضان برای مجرمان
  • هیبت داشتن ماه رمضان در سینه‌های مومنان
  • رقیب نداشتن ماه رمضان در میان روزها
  • محبوبیت ماه رمضان پیش از آمدن و حزن آفرینی اش حتی پیش از تمام شدن
  • دور شدن بدی‌ها و دریافت خوبی‌ها به برکت ماه رمضان
  • درخواست پاداشی همانند پاداش کسی که این ماه را روزه گرفته‌است.
  • درخواست مقام خوف و رجا از درگاه الهی
  • لزوم توبه‌ای که پس از آن بازگشتی به گناه نباشد، در عید فطر
  • عید فطر روز شادی مؤمنان
  • توکل بر خدا
  • دعا برای همه پدران و مادران و اهل دین اسلام
  • درخواست درود بر پیامبر(ص) همسان با درود فرشتگان مقرّب
  • صلوات مصداق قدرشناسی از پیامبر(ص) و زنده‌کننده آموزه‌های او است.

شرح‌ها

دعای چهل و پنجم در شرح‌های صحیفه سجادیه از جمله در کتاب دیار عاشقان اثر حسین انصاریان، شهود و شناخت اثر حسن ممدوحی کرمانشاهی و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر سید احمد فهری به زبان فارسی شرح شده است.

این دعا به همراه دعای ورود به ماه رمضان در کتاب‌های سیمای رمضان تألیف علی کریمی جهرمی و سروش رمضان (شرحی بر نیایش امام سجاد در آغاز و انجام ماه رمضان) اثر سید رضا باقریان‌موحد و علی باقری‌فر شرح شده است. در این کتاب‌ها به بررسی ابعاد مختلف ماه رمضان و پاره‌ای از فضایل عید فطر و آداب خروج از آن ماه نیز پرداخته شده است.

دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه همچنین در کتاب ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی، فی ظلال الصحیفه السجادیه اثر محمدجواد مغنیه، ریاض العارفین تألیف محمد بن محمد دارابی و آفاق الروح نوشته سید محمدحسین فضل‌الله به زبان عربی شرح شده است. واژه‌های این دعا هم در شرح‌های لغوی مانند تعلیقات علی الصحیفه السجادیه اثر فیض کاشانی و شرح الصحیفه السجادیه نوشته عزالدین جزائری توضیح داده شده است.

متن و ترجمه

دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه

مـتـن ترجمه
وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِی وَدَاعِ شَهْرِ رَمَضَانَ

(۱) اللَّهُمَّ يَا مَنْ لَا يَرْغَبُ فِي الْجَزَاءِ (۲) وَ يَا مَنْ لَا يَنْدَمُ عَلَى الْعَطَاءِ (۳) وَ يَا مَنْ لَا يُكَافِئُ عَبْدَهُ عَلَى السَّوَاءِ. (۴) مِنَّتُكَ ابْتِدَاءٌ، وَ عَفْوُكَ تَفَضُّلٌ، وَ عُقُوبَتُكَ عَدْلٌ، وَ قَضَاؤُكَ خِيَرَةٌ (۵) إِنْ أَعْطَيْتَ لَمْ تَشُبْ عَطَاءَكَ بِمَنٍّ، وَ إِنْ مَنَعْتَ لَمْ يَكُنْ مَنْعُكَ تَعَدِّياً. (۶) تَشْكُرُ مَنْ شَكَرَكَ وَ أَنْتَ أَلْهَمْتَهُ شُكْرَكَ. (۷) وَ تُكَافِئُ مَنْ حَمِدَكَ وَ أَنْتَ عَلَّمْتَهُ حَمْدَكَ. (۸) تَسْتُرُ عَلَى مَنْ لَوْ شِئْتَ فَضَحْتَهُ، وَ تَجُودُ عَلَى مَنْ لَوْ شِئْتَ مَنَعْتَهُ، وَ كِلَاهُمَا أَهْلٌ مِنْكَ لِلْفَضِيحَةِ وَ الْمَنْعِ غَيْرَ أَنَّكَ بَنَيْتَ أَفْعَالَكَ عَلَى التَّفَضُّلِ، وَ أَجْرَيْتَ قُدْرَتَكَ عَلَى التَّجَاوُزِ. (۹) وَ تَلَقَّيْتَ مَنْ عَصَاكَ بِالْحِلْمِ، وَ أَمْهَلْتَ مَنْ قَصَدَ لِنَفْسِهِ بِالظُّلْمِ، تَسْتَنْظِرُهُمْ بِأَنَاتِكَ إِلَى الْإِنَابَةِ، وَ تَتْرُكُ مُعَاجَلَتَهُمْ إِلَى التَّوْبَةِ لِكَيْلَا يَهْلِكَ عَلَيْكَ هَالِكُهُمْ، وَ لَا يَشْقَى بِنِعْمَتِكَ شَقِيُّهُمْ إِلَّا عَنْ طُولِ الْإِعْذَارِ إِلَيْهِ، وَ بَعْدَ تَرَادُفِ الْحُجَّةِ عَلَيْهِ، كَرَماً مِنْ عَفْوِكَ يَا كَرِيمُ، وَ عَائِدَةً مِنْ عَطْفِكَ يَا حَلِيمُ. (۱۰) أَنْتَ الَّذِي فَتَحْتَ لِعِبَادِكَ بَاباً إِلَى عَفْوِكَ، وَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ، وَ جَعَلْتَ عَلَى ذَلِكَ الْبَابِ دَلِيلًا مِنْ وَحْيِكَ لِئَلَّا يَضِلُّوا عَنْهُ، فَقُلْتَ- تَبَارَكَ اسْمُكَ-: «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسى‏ رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ يُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ (۱۱) يَوْمَ لا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ، نُورُهُمْ يَسْعى‏ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ، يَقُولُونَ: رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا، وَ اغْفِرْ لَنا، إِنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ» فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ ذَلِكَ الْمَنْزِلِ بَعْدَ فَتْحِ الْبَابِ وَ إِقَامَةِ الدَّلِيلِ! (۱۲) وَ أَنْتَ الَّذِي زِدْتَ فِي السَّوْمِ عَلَى نَفْسِكَ لِعِبَادِكَ، تُرِيدُ رِبْحَهُمْ فِي مُتَاجَرَتِهِمْ لَكَ، وَ فَوْزَهُمْ بِالْوِفَادَةِ عَلَيْكَ، وَ الزِّيَادَةِ مِنْكَ، فَقُلْتَ- تَبَارَكَ اسْمُكَ وَ تَعَالَيْتَ-: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها، وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزى‏ إِلَّا مِثْلَها». (۱۳) وَ قُلْتَ: «مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ، وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ» وَ قُلْتَ: «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً كَثِيرَةً» وَ مَا أَنْزَلْتَ مِنْ نَظَائِرِهِنَّ فِي الْقُرْآنِ مِنْ تَضَاعِيفِ الْحَسَنَاتِ. (۱۴) وَ أَنْتَ الَّذِي دَلَلْتَهُمْ بِقَوْلِكَ مِنْ غَيْبِكَ وَ تَرْغِيبِكَ الَّذِي فِيهِ حَظُّهُمْ عَلَى مَا لَوْ سَتَرْتَهُ عَنْهُمْ لَمْ تُدْرِكْهُ‏ أَبْصَارُهُمْ، وَ لَمْ تَعِهِ أَسْمَاعُهُمْ، وَ لَمْ تَلْحَقْهُ أَوْهَامُهُمْ، فَقُلْتَ: «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ، وَ اشْكُرُوا لِي وَ لا تَكْفُرُونِ»وَ قُلْتَ: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ، وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ». (۱۵) وَ قُلْتَ: «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ، إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ»، فَسَمَّيْتَ دُعَاءَكَ عِبَادَةً، وَ تَرْكَهُ اسْتِكْبَاراً، وَ تَوَعَّدْتَ عَلَى تَرْكِهِ دُخُولَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ. (۱۶) فَذَكَرُوكَ بِمَنِّكَ، وَ شَكَرُوكَ بِفَضْلِكَ، وَ دَعَوْكَ بِأَمْرِكَ، وَ تَصَدَّقُوا لَكَ طَلَباً لِمَزِيدِكَ، وَ فِيهَا كَانَتْ نَجَاتُهُمْ مِنْ غَضَبِكَ، وَ فَوْزُهُمْ بِرِضَاكَ. (۱۷) وَ لَوْ دَلَّ مَخْلُوقٌ مَخْلُوقاً مِنْ نَفْسِهِ عَلَى مِثْلِ الَّذِي دَلَلْتَ عَلَيْهِ عِبَادَكَ مِنْكَ كَانَ مَوْصُوفاً بِالْإِحْسَانِ، وَ مَنْعُوتاً بِالامْتِنَانِ، وَ مَحْمُوداً بِكُلِّ لِسَانٍ، فَلَكَ الْحَمْدُ مَا وُجِدَ فِي حَمْدِكَ مَذْهَبٌ، وَ مَا بَقِيَ لِلْحَمْدِ لَفْظٌ تُحْمَدُ بِهِ، وَ مَعْنًى يَنْصَرِفُ إِلَيْهِ. (۱۸) يَا مَنْ تَحَمَّدَ إِلَى عِبَادِهِ بِالْإِحْسَانِ وَ الْفَضْلِ، وَ غَمَرَهُمْ بِالْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، مَا أَفْشَى فِينَا نِعْمَتَكَ، وَ أَسْبَغَ عَلَيْنَا مِنَّتَكَ، وَ أَخَصَّنَا بِبِرِّكَ! (۱۹) هَدَيْتَنَا لِدِينِكَ الَّذِي اصْطَفَيْتَ، وَ مِلَّتِكَ الَّتِي ارْتَضَيْتَ، وَ سَبِيلِكَ الَّذِي سَهَّلْتَ، وَ بَصَّرْتَنَا الزُّلْفَةَ لَدَيْكَ، وَ الْوُصُولَ إِلَى كَرَامَتِكَ (۲۰) اللَّهُمَّ وَ أَنْتَ جَعَلْتَ مِنْ صَفَايَا تِلْكَ الْوَظَائِفِ، وَ خَصَائِصِ تِلْكَ الْفُرُوضِ شَهْرَ رَمَضَانَ الَّذِي اخْتَصَصْتَهُ مِنْ سَائِرِ الشُّهُورِ، وَ تَخَيَّرْتَهُ مِنْ جَمِيعِ الْأَزْمِنَةِ وَ الدُّهُورِ، وَ آثَرْتَهُ عَلَى كُلِّ أَوْقَاتِ السَّنَةِ بِمَا أَنْزَلْتَ فِيهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ النُّورِ، وَ ضَاعَفْتَ فِيهِ مِنَ الْإِيمَانِ، وَ فَرَضْتَ فِيهِ مِنَ الصِّيَامِ، وَ رَغَّبْتَ فِيهِ مِنَ الْقِيَامِ، وَ أَجْلَلْتَ فِيهِ مِنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِي هِيَ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ. (۲۱) ثُمَّ آثَرْتَنَا بِهِ عَلَى سَائِرِ الْأُمَمِ، وَ اصْطَفَيْتَنَا بِفَضْلِهِ دُونَ أَهْلِ الْمِلَلِ، فَصُمْنَا بِأَمْرِكَ نَهَارَهُ، وَ قُمْنَا بِعَوْنِكَ لَيْلَهُ، مُتَعَرِّضِينَ بِصِيَامِهِ وَ قِيَامِهِ لِمَا عَرَّضْتَنَا لَهُ مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ تَسَبَّبْنَا إِلَيْهِ مِنْ مَثُوبَتِكَ، وَ أَنْتَ الْمَلِي‏ءُ بِمَا رُغِبَ فِيهِ إِلَيْكَ، الْجَوَادُ بِمَا سُئِلْتَ مِنْ فَضْلِكَ، الْقَرِيبُ إِلَى مَنْ حَاوَلَ قُرْبَكَ. (۲۲) وَ قَدْ أَقَامَ فِينَا هَذَا الشَّهْرُ مُقَامَ حَمْدٍ، وَ صَحِبَنَا صُحْبَةَ مَبْرُورٍ، وَ أَرْبَحَنَا أَفْضَلَ أَرْبَاحِ الْعَالَمِينَ، ثُمَّ قَدْ فَارَقَنَا عِنْدَ تَمَامِ وَقْتِهِ، وَ انْقِطَاعِ مُدَّتِهِ، وَ وَفَاءِ عَدَدِهِ. (۲۳) فَنَحْنُ مُوَدِّعُوهُ وِدَاعَ مَنْ عَزَّ فِرَاقُهُ عَلَيْنَا، وَ غَمَّنَا وَ أَوْحَشَنَا انْصِرَافُهُ عَنَّا، وَ لَزِمَنَا لَهُ الذِّمَامُ الْمَحْفُوظُ، وَ الْحُرْمَةُ الْمَرْعِيَّةُ، وَ الْحَقُّ الْمَقْضِيُّ، فَنَحْنُ قَائِلُونَ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ، وَ يَا عِيدَ أَوْلِيَائِهِ. (۲۴) السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَكْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ، وَ يَا خَيْرَ شَهْرٍ فِي الْأَيَّامِ وَ السَّاعَاتِ. (۲۵) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِيهِ الْآمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِيهِ الْأَعْمَالُ. (۲۶) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ قَرِينٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً، وَ مَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ. (۲۷) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ أَلِيفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرَّ، وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِياً فَمَضَّ (۲۸) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِيهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلَّتْ فِيهِ الذُّنُوبُ. (۲۹) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَى الشَّيْطَانِ، وَ صَاحِبٍ سَهَّلَ سُبُلَ الْإِحْسَانِ (۳۰) السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا أَكْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِيكَ، وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَى حُرْمَتَكَ بِكَ! (۳۱) السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَمْحَاكَ لِلذُّنُوبِ، وَ أَسْتَرَكَ لِأَنْوَاعِ الْعُيُوبِ! (۳۲) السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَطْوَلَكَ عَلَى الْمُجْرِمِينَ، وَ أَهْيَبَكَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ! (۳۳) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَيَّامُ. (۳۴) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ (۳۵) السَّلَامُ عَلَيْكَ غَيْرَ كَرِيهِ الْمُصَاحَبَةِ، وَ لَا ذَمِيمِ الْمُلَابَسَةِ (۳۶) السَّلَامُ عَلَيْكَ كَمَا وَفَدْتَ عَلَيْنَا بِالْبَرَكَاتِ، وَ غَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِيئَاتِ (۳۷) السَّلَامُ عَلَيْكَ غَيْرَ مُوَدَّعٍ بَرَماً وَ لَا مَتْرُوكٍ صِيَامُهُ سَأَماً. (۳۸) السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ، وَ مَحْزُونٍ عَلَيْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ. (۳۹) السَّلَامُ عَلَيْكَ كَمْ مِنْ سُوءٍ صُرِفَ بِكَ عَنَّا، وَ كَمْ مِنْ خَيْرٍ أُفِيضَ بِكَ عَلَيْنَا (۴۰) السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى لَيْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِي هِيَ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (۴۱) السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَحْرَصَنَا بِالْأَمْسِ عَلَيْكَ، وَ أَشَدَّ شَوْقَنَا غَداً إِلَيْكَ. (۴۲) السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى فَضْلِكَ الَّذِي حُرِمْنَاهُ، وَ عَلَى مَاضٍ مِنْ بَرَكَاتِكَ سُلِبْنَاهُ. (۴۳) اللَّهُمَّ إِنَّا أَهْلُ هَذَا الشَّهْرِ الَّذِي شَرَّفْتَنَا بِهِ، وَ وَفَّقْتَنَا بِمَنِّكَ لَهُ حِينَ جَهِلَ الْأَشْقِيَاءُ وَقْتَهُ، وَ حُرِمُوا لِشَقَائِهِمْ فَضْلَهُ. (۴۴) أَنْتَ وَلِيُّ مَا آثَرْتَنَا بِهِ مِنْ مَعْرِفَتِهِ، وَ هَدَيْتَنَا لَهُ مِنْ سُنَّتِهِ، وَ قَدْ تَوَلَّيْنَا بِتَوْفِيقِكَ صِيَامَهُ وَ قِيَامَهُ عَلَى تَقْصِيرٍ، وَ أَدَّيْنَا فِيهِ قَلِيلًا مِنْ كَثِيرٍ. (۴۵) اللَّهُمَّ فَلَكَ الْحَمْدُ إِقْرَاراً بِالْإِسَاءَةِ، وَ اعْتِرَافاً بِالْإِضَاعَةِ، وَ لَكَ مِنْ قُلُوبِنَا عَقْدُ النَّدَمِ، وَ مِنْ أَلْسِنَتِنَا صِدْقُ الِاعْتِذَارِ، فَأْجُرْنَا عَلَى مَا أَصَابَنَا فِيهِ مِنَ التَّفْرِيطِ أَجْراً نَسْتَدْرِكُ بِهِ الْفَضْلَ الْمَرْغُوبَ فِيهِ، وَ نَعْتَاضُ بِهِ مِنْ أَنْوَاعِ الذُّخْرِ الْمَحْرُوصِ عَلَيْهِ. (۴۶) وَ أَوْجِبْ لَنَا عُذْرَكَ عَلَى مَا قَصَّرْنَا فِيهِ مِنْ حَقِّكَ، وَ ابْلُغْ بِأَعْمَارِنَا مَا بَيْنَ أَيْدِينَا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ الْمُقْبِلِ، فَإِذَا بَلَّغْتَنَاهُ فَأَعِنِّا عَلَى تَنَاوُلِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْعِبَادَةِ، وَ أَدِّنَا إِلَى الْقِيَامِ بِمَا يَسْتَحِقُّهُ مِنَ الطَّاعَةِ، وَ أَجْرِ لَنَا مِنْ صَالِحِ الْعَمَلِ مَا يَكُونُ دَرَكاً لِحَقِّكَ فِي الشَّهْرَيْنِ مِنْ شُهُورِ الدَّهْرِ. (۴۷) اللَّهُمَّ وَ مَا أَلْمَمْنَا بِهِ فِي شَهْرِنَا هَذَا مِنْ لَمَمٍ أَوْ إِثْمٍ، أَوْ وَاقَعْنَا فِيهِ مِنْ ذَنْبٍ، وَ اكْتَسَبْنَا فِيهِ مِنْ خَطِيئَةٍ عَلَى تَعَمُّدٍ مِنَّا، أَوْ عَلَى نِسْيَانٍ ظَلَمْنَا فِيهِ أَنْفُسَنَا، أَوِ انْتَهَكْنَا بِهِ حُرْمَةً مِنْ غَيْرِنَا، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اسْتُرْنَا بِسِتْرِكَ، وَ اعْفُ عَنَّا بِعَفْوِكَ، وَ لَا تَنْصِبْنَا فِيهِ لِأَعْيُنِ الشَّامِتِينَ، وَ لَا تَبْسُطْ عَلَيْنَا فِيهِ أَلْسُنَ الطَّاعِنِينَ، وَ اسْتَعْمِلْنَا بِمَا يَكُونُ حِطَّةً وَ كَفَّارَةً لِمَا أَنْكَرْتَ مِنَّا فِيهِ بِرَأْفَتِكَ الَّتِي لَا تَنْفَدُ، وَ فَضْلِكَ الَّذِي لَا يَنْقُصُ. (۴۸) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْبُرْ مُصِيبَتَنَا بِشَهْرِنَا، وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِ عِيدِنَا وَ فِطْرِنَا، وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَيْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْنَا أَجْلَبِهِ لِعَفْوٍ، وَ أَمْحَاهُ لِذَنْبٍ، وَ اغْفِرْ لَنَا مَا خَفِيَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا عَلَنَ. (۴۹) اللَّهُمَّ اسْلَخْنَا بِانْسِلَاخِ هَذَا الشَّهْرِ مِنْ خَطَايَانَا، وَ أَخْرِجْنَا بِخُرُوجِهِ مِنْ سَيِّئَاتِنَا، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَسْعَدِ أَهْلِهِ بِهِ، وَ أَجْزَلِهِمْ قِسْماً فِيهِ، وَ أَوْفَرِهِمْ حَظّاً مِنْهُ. (۵۰) اللَّهُمَّ وَ مَنْ رَعَى هَذَا الشَّهْرَ حَقَّ رِعَايَتِهِ، وَ حَفِظَ حُرْمَتَهُ حَقَّ حِفْظِهَا، وَ قَامَ بِحُدُودِهِ حَقَّ قِيَامِهَا، وَ اتَّقَى ذُنُوبَهُ حَقَّ تُقَاتِهَا، أَوْ تَقَرَّبَ إِلَيْكَ بِقُرْبَةٍ أَوْجَبَتْ رِضَاكَ لَهُ، وَ عَطَفَتْ رَحْمَتَكَ عَلَيْهِ، فَهَبْ لَنَا مِثْلَهُ مِنْ وُجْدِكَ، وَ أَعْطِنَا أَضْعَافَهُ مِنْ فَضْلِكَ، فَإِنَّ فَضْلَكَ لَا يَغِيضُ، وَ إِنَّ خَزَائِنَكَ لَا تَنْقُصُ بَلْ تَفِيضُ، وَ إِنَّ مَعَادِنَ إِحْسَانِكَ لَا تَفْنَى، وَ إِنَّ عَطَاءَكَ لَلْعَطَاءُ الْمُهَنَّا. (۵۱) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْتُبْ لَنَا مِثْلَ أُجُورِ مَنْ صَامَهُ، أَوْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ. (۵۲) اللَّهُمَّ إِنَّا نَتُوبُ إِلَيْكَ فِي يَوْمِ فِطْرِنَا الَّذِي جَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِينَ عِيداً وَ سُرُوراً، وَ لِأَهْلِ مِلَّتِكَ مَجْمَعاً وَ مُحْتَشَداً مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْنَاهُ، أَوْ سُوءٍ أَسْلَفْنَاهُ، أَوْ خَاطِرِ شَرٍّ أَضْمَرْنَاهُ، تَوْبَةَ مَنْ‏ لَا يَنْطَوِي عَلَى رُجُوعٍ إِلَى ذَنْبٍ، وَ لَا يَعُودُ بَعْدَهَا فِي خَطِيئَةٍ، تَوْبَةً نَصُوحاً خَلَصَتْ مِنَ الشَّكِّ وَ الِارْتِيَابِ، فَتَقَبَّلْهَا مِنَّا، وَ ارْضَ عَنَّا، وَ ثَبِّتْنَا عَلَيْهَا. (۵۳) اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا خَوْفَ عِقَابِ الْوَعِيدِ، وَ شَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ حَتَّى نَجِدَ لَذَّةَ مَا نَدْعُوكَ بِهِ، وَ كَأْبَةَ مَا نَسْتَجِيرُكَ مِنْهُ. (۵۴) وَ اجْعَلْنَا عِنْدَكَ مِنَ التَّوَّابِينَ الَّذِينَ أَوْجَبْتَ لَهُمْ مَحَبَّتَكَ، وَ قَبِلْتَ مِنْهُمْ مُرَاجَعَةَ طَاعَتِكَ، يَا أَعْدَلَ الْعَادِلِينَ. (۵۵) اللَّهُمَّ تَجَاوَزْ عَنْ آبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا وَ أَهْلِ دِينِنَا جَمِيعاً مَنْ سَلَفَ مِنْهُمْ وَ مَنْ غَبَرَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ. (۵۶) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ نَبِيِّنَا وَ آلِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى مَلَائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ، وَ صَلِّ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى أَنْبِيَائِكَ الْمُرْسَلِينَ، وَ صَلِّ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ، وَ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ، صَلَاةً تَبْلُغُنَا بَرَكَتُهَا، وَ يَنَالُنَا نَفْعُهَا، وَ يُسْتَجَابُ لَهَا دُعَاؤُنَا، إِنَّكَ أَكْرَمُ مَنْ رُغِبَ إِلَيْهِ، وَ أَكْفَى مَنْ تُوُكِّلَ عَلَيْهِ، وَ أَعْطَى مَنْ سُئِلَ مِنْ فَضْلِهِ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ.

دعاى آن حضرت است در وداع ماه مبارك رمضان

(۱) خدایا! ای که شوقی به پاداش ندارد؛ چون بی‌نیاز از آفریده‌هاست؛ (۲) و ای که بر عطابخشی‌اش، پشیمان نمی‌شود؛ (۳) و ای که پاداش بنده‌اش را مساوی و برابر نمی‌دهد؛ [بلکه پاداشش بیش از عمل بنده است]. (۴) نعمتت آغاز است، [دست کسی در ساخت و پرداختش جایی ندارد] و گذشتت احسان و مجازاتت عدالت و فرمانت خیر است.(۵) اگر عطا کنی، عطایت را به منّت آلوده نمی‌کنی؛ و اگر منع کنی، منعت بر پایه تجاوز نیست. (۶) کسی که تو را سپاس-گزاری کند، پاداشش می‌دهی؛ در حالی که خودت سپاسگزاری را به او الهام کردی. (۷) و کسی که تو را ستایش کند، تلافی و جبران می‌کنی؛ در صورتی که ستایش را خودت به او آموخته‌ای. (۸) پرده می‌پوشی بر کسی که اگر می‌خواستی رسوایش می‌کردی؛ جود و کرم می‌کنی بر کسی که اگر می‌خواستی منعش می‌فرمودی؛ در حالی که هر دوی این‌ها از سوی تو سزاوار رسوایی و منع‌اند؛ امّا چنین نمی‌کنی، چون تمام کارهایت را بر پایۀ لطف و احسان بنا نهادی و قدرتت را بر آیین گذشت به جریان انداختی. (۹) و با کسی که با تو به مخالفت برخاسته، با بردباری روبه‌رو شدی؛ و کسی را که بر ستم به خود همّت گماشت، مهلت دادی؛ با حلم و بردباری‌ات مهلتشان می‌دهی تا به سویت بازگردند. شتاب در عقوبت را وا می‌گذاری تا به عرصه‌گاه توبه و بازگشت بنشینند؛ تا آن‌که از سوی تو، سزاوار هلاکت شده، هلاک نشود؛ و تیره بختشان به نعمت تو بدبخت نگردد. هلاکت و بدبختی آنان، پس از طول مدتی است که حرام و حلالت را برای آنان روشن کردی و پیوسته به عذاب تهدیدشان فرمودی و عذر بسیاری از این قبیل در برابرشان قرار دادی و پی‌درپی بر آنان اتمام حجّت کردی. این همه، بر پایۀ کرم و بخششی از عفو توست، ای بزرگوار! و سود و بهره‌ای است از مهربانی تو، ای بردبار! (۱۰) تویی که دری برای بندگانت به سوی بخششت گشودی و آن را توبه نامیدی و بر آن درِ گشوده دلیلی از وحی‌ات قرار دادی تا آن را گم نکنند؛ - ای که نامت والا و مبارک است! - فرمودی: «به سوی خدا بازگردید؛ بازگشتی خالص، باشد که پروردگار گناهانتان را محو کند و شما را وارد بهشت‌هایی کند که از زیر آن‌ها، نهرها روان است. (۱۱) روزی که خداوند، پیامبر و کسانی که به او ایمان آوردند، خوار نمی‌کند؛ نورشان پیش رویشان و از جانب راستشان در حرکت است. می‌گویند: خدایا! نور ما را کامل کن و ما را بیامرز که تو بر هر کاری توانایی.» پس بهانه و عذر کسی که پس از گشوده شدن در و اقامۀ راهنما، از ورود به عرصه‌گاه بخششت غفلت کند چیست؟ (۱۲) و تویی آن‌که در معاملۀ خود، به بهره و سود بندگانت افزودی؛ و در این داد و ستدشان با تو، سودشان و کامیابی و فوزشان به وقت ورود بر تو و بهرۀ افزون را از جانب خود، برای آن‌ها خواسته‌ای؛ پس گفتی - ای که نامت مبارک و والاست! -«هر کس یک خوبی بیاورد، ده برابرش برای اوست؛ و هر کس یک بدی بیاورد، جز به مانند آن کیفر نشود.» (۱۳) و فرمودی: «داستان آنان که اموالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند، مانند دانه‌ای است که هفت خوشه رویانده، در هر خوشه صد دانه است؛ و خدا برای هر که بخواهد، چند برابر می‌کند.» و گفتی: «کیست که به خدا وام نیکو دهد تا خدا آن را برایش به چندین برابر بیافزاید.» و آنچه از نظایر این آیات، دربارۀ چندین برابر کردن خوبی‌ها، در قرآن نازل فرمودی. (۱۴) و تویی که با گفتارت از غیب خود و تشویقت که بهرۀ آن‌ها در آن است، به اموری راهنمایی کردی که اگر آن امور را از ایشان می‌پوشاندی، دیدگانشان آن‌ها را درک نمی‌کرد و گوش‌هایشان فرا نمی‌گرفت و اندیشه و فکرشان به آن‌ها نمی‌رسید. پس گفتی: «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و مرا سپاس‌گزارید و کفران نکنید.» و فرمودی: «اگر شکر کنید، بر شما افزون می‌کنم؛ و اگر ناسپاسی کنید، محققاً عذاب من سخت است». (۱۵) و گفتی: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم. آنان‌که از عبادت من، [یعنی دعا] تکبّر می‌کنند، به‌زودی خوار و ذلیل وارد دوزخ می‌شوند». دعا و خواندن خود را عبادت و ترکش را سرکشی نامیدی؛ و بر ترک دعا به ورود در دوزخ با ذلّت و خواری تهدید کردی. (۱۶)بندگان واقعی‌ات، به خاطر نعمتت تو را یاد کردند؛ و به سبب احسانت، به شکرگزاری‌ات برخاستند و به فرمانت، تو را خواندند؛ و برای گرفتن عطای افزونت، صدقه دادند؛ نجاتشان از خشمت و کامیابی‌شان به خشنودی‌ات در این امور بود.(۱۷) و اگر مخلوقی از سوی خودش مخلوقی دیگر را، به همین گونه که تو بندگانت را راهنمایی کردی، راهنمایی می‌کرد، موصوف به احسان و نعمت‌بخشی بود و به هر زبانی مورد ستایش قرار گرفته بود؛ پس تو را سپاس تا آنجا که در سپاست راهی یافت شود؛ و تا آنجا که برای سپاس، کلمه‌ای که به آن ستوده شدی و معنایی که به سپاس منصرف شود، باقی باشد. (۱۸) ای که با احسان و فضل، بندگانش را به سپاس فراخوانده و آنان را در دریای نعمت و عطا غرق کرده، چه آشکار و پخش است نعمتت در عرصۀ حیات ما و چه سرشار و فراوان است عطایت بر ما؛ و چه‌قدر ما را به نیکی و احسانت اختصاص داده‌ای! (۱۹) ما را به دینت؛ دینی که برگزیده‌ای و به آیینت؛ آیینی که پسندیده‌ای و راهت؛ راهی که هموار کرده‌ای، هدایت فرمودی؛ و به چیزی که مایۀ قرب به توست و زمینۀ رسیدن به کرامتت، بینا کردی. (۲۰) خدایا! تو از خالص‌ترین آن وظایف و برگزیده‌ترین آن فرایض، ماه رمضان را قرار دادی که آن را از میان سایر ماه‌ها برگزیدی و از میان همۀ زمان‌ها و روزگارها انتخاب کردی و بر همۀ اوقات سال برتری دادی؛ به خاطر آن‌که قرآن و نور را در آن نازل کردی و ایمان را در آن چند برابر ساختی و روزه گرفتن در آن را واجب کردی و به شب‌زنده‌داری در آن تشویق فرمودی و شب قدر را ‌که از هزار شب بهتر است، در آن بزرگ داشتی. (۲۱) سپس ما را به سبب آن، بر دیگر امّت‌ها برتری دادی و در پرتو فضلش ما را از میان همۀ ملّت‌ها برگزیدی؛ پس به فرمانت روز را روزه گرفتیم و شبش را به یاری‌ات به عبادت برخاستیم، در حالی‌که خود را به سبب روزه و شب‌زنده‌داری‌اش در معرض رحمتت قرار دادیم؛ زیرا خودت ما را در این ماه در معرض رحمتت قرار دادی و آن را وسیلۀ رسیدن به پاداشت انتخاب کردیم و تو به انجام آنچه از درگاهت طلب شود توانایی؛ و به آنچه از احسانت درخواست شود، جواد و بخشنده‌ای؛ به کسی که برای تقرّب به تو بکوشد، قریب و نزدیکی. (۲۲) به تحقیق این ماه در بین ما، در مرتبه و محلی ستوده‌ زیست و با ما مصاحبت کرد؛ مصاحبتی پسندیده و نیکو و ما را به برترین بهره‌های جهانیان، سودمند کرد؛ سپس هنگام پایان یافتن وقتش و به سر رسیدن مدّتش و کامل شدن روزهایش، از ما جدا شد. (۲۳) پس ما او را وداع می‌کنیم؛ وداع کسی که هجرانش بر ما سخت و غم‌انگیز است و روگرداندنش ما را غم‌زده و دچار وحشت کرد. برای او برعهدۀ ما، پیمانی محفوظ و حرمتی در خور رعایت و حقّی واجب‌الاداء، لازم شد. بر این اساس می‌گوییم: سلام بر تو ای بزرگ ترین ماه خدا! و ای عید دوستانش! (۲۴) سلام بر تو ای گرامی‌ترین همنشین از میان اوقات! و ای بهترین ماه، در ایّام و ساعات! (۲۵) سلام بر تو، ماهی که در آن، آرزوها و حاجات، به برآورده شدن نزدیک است؛ و اعمالی که موجب خشنودی خداست، در آن پخش شده. (۲۶) سلام بر تو، ای هم‌نشینی که هنگام موجود بودن، منزلتش بزرگ؛ و وقت مفقود شدن، فقدانش دردناک؛ و مایۀ امیدی که دوری‌اش، رنج‌آور است. (۲۷) سلام بر تو همدمی که چون رو کند، مونس گردد و مسرور و شاد کند؛ و زمانی که سپری شود، به وحشت اندازد و دل‌ها را به درد آورد. (۲۸)سلام بر تو، همسایه‌ای که دل‌ها در آن نرم و گناهان در او کم شد. (۲۹)سلام بر تو یاوری که ما را در مبارزۀ با شیطان، یاری داد؛ و رفیقی که راه‌های احسان را، هموار و آسان ساخت.(۳۰) سلام بر تو؛ چه بسیارند آزادشدگان خدا در تو و چه خوشبخت است کسی که احترامت را برای وجود خودت، رعایت کرد.(۳۱) سلام بر تو؛ چه بسیار گناهان را محو کردی و چه بسیار عیب‌ها را پوشاندی. (۳۲) سلام بر تو؛ چه طولانی بودی بر گناهکاران و چه با هیبت بودی در قلوب اهل ایمان. (۳۳) سلام بر تو؛ ماهی که تمام زمان‌ها، قدرت رقابت با او را ندارند. (۳۴) سلام بر تو؛ ماهی که نسبت به هر کاری، مایۀ سلامتی است. (۳۵)سلام بر تو؛ که مصاحبت و هم‌نشینی‌اش ناپسند و معاشرتش نکوهیده نیست. (۳۶) سلام بر تو، چنانکه با برکات بر ما وارد شدی؛ و چرک خطاها را از ما شستی. (۳۷) سلام بر تو که وداع با تو، نه از باب خستگی و فراغت از روزه‌ات، نه به خاطر ملالت است. (۳۸) سلام بر تو که قبل از آمدنش خواستارش بودیم و پیش از رفتنش بر او اندوهگینیم. (۳۹) سلام بر تو؛ چه بدی‌ها که به سبب تو از ما برطرف شد؛ و چه خوبی‌ها که به وسیلۀ تو بر ما فرو ریخت. (۴۰) سلام بر تو و بر شب قدری که از هزار ماه بهتر است. (۴۱) سلام بر تو که دیروز، نسبت به تو چه خواستار و آرزومند بودیم؛ و فردا به سوی تو، چه بسیار شوق داریم. (۴۲) سلام بر تو و بر فضیلتت که از آن محروم شدیم؛ و بر برکات گذشته‌ات که از ما گرفته شد. (۴۳) خدایا! ما اهل این ماهیم که ما را به سبب آن شرافت و بزرگی بخشیدی؛ و با لطف و احسانت بر انجام اعمالش ما را موفّق فرمودی. هنگامی‌که تیره‌بختان وقتش را نشناختند؛ و از بخت بدشان، از فضیلتش محروم شدند. (۴۴) تویی صاحب اختیار و سرپرست؛ که ما را به شناسایی آن برگزیدی و به راه و روش آن هدایتمان کردی؛ و ما به توفیق تو، با همۀ کوتاهی و تقصیر، عهده‌دار روزه و شب‌زنده‌داری او شدیم؛ و در آن اندکی از بسیار را به جا آوردیم (۴۵) خدایا! تو را سپاس؛ در حالی که به بدی‌هایمان اقرار و به ضایع کردن ماه مبارک و هم ‌چنین به تباه کردن اعمالمان، اعتراف داریم؛ و برای تو در دل‌هایمان، پشیمانی پا برجا و ثابت؛ و در زبانمان، عذر صادقانه قرار دارد؛ بر این اساس در برابر تقصیر و تفریطی که در این ماه گریبان‌گیر ما شد، پاداشی عنایت کن که از پرتو آن پاداش، فضیلت دلخواهمان را در این ماه به دست آوردیم و اندوخته‌های گوناگون مورد علاقه را، عوض بستانیم. (۴۶) و عذر ما را در کوتاهی از ادای حقّت بپذیر و عمرهای ما را که پیش روی ماست، به ماه رمضان آینده برسان؛ و چون ما را به آن رساندی، بر انجام عبادتی که شایسته توست، یاریمان فرما؛ و به انجام طاعتی که سزاوار آن ماه است، برسان؛ و عمل شایسته‌ای که سبب تدارک حقّ توست، در آن دو ماه از ماه‌های روزگار، به دست ما جاری فرما. (۴۷) خدایا! در هر گونه لغزشی که در این ماه رمضانمان وارد شدیم از گناه کوچک یا بزرگ، یا معصیتی که در آن مرتکب شدیم، یا خطایی که در آن کسب کردیم از روی عمد یا فراموشی که در آن به خود ستم روا داشتیم، یا به آن پردۀ حرمت دیگری را دریدیم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و ما را به پرده‌پوشی‌ات بپوشان و به گذشتت از ما بگذر و ما را به خاطر گناهی که کردیم، در برابر دیدۀ بدخواهانۀ ناپاکان قرار مده و زبان طعنه زنندگان را به روی ما باز مکن؛ و ما را به رأفت و لطفت که پایان نمی‌پذیرد و بر پایۀ احسانت که کاستی ندارد، به اعمالی بدار که باعث ریزش گناهان و کفارّۀ اموری شود که در این ماه، از ما ناپسند شمردی. (۴۸) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مصیبت از دست رفتن رمضانمان را جبران کن و روز عید و فطرمان را بر ما مبارک فرما و آن را از بهترین روزهایی که بر ما گذشته قرار ده، جلب کننده‌ترین روز نسبت به بخشش و محو کننده‌ترین زمان برای گناه؛ و معاصی پنهان و آشکارمان را بیامرز. (۴۹) خدایا! با گذشتن این ماه، از خطاهای ما بگذر؛ و با خارج شدنش، ما را از گناهانمان خارج کن؛ و ما را از خوشبخت‌ترین اهل این ماه به آن و پرنصیب‌ترین آنان در آن و بهره‌مندترین ایشان از آن، قرار ده. (۵۰) خدایا! کسی که حقّ این ماه را آن‌طور که می‌بایست رعایت کرد و احترامش را به نحوی که شایسته بود نگه داشت و حدودش را به صورتی که سزاوار بود به پای داشت و از گناهانش به طور کامل پرهیز کرد، یا به وسیلۀ عمل خالصی به تو تقرّب جست، عملی که موجب خشنودی‌ات و معطوف کردن رحمتت بر اوست؛ پس مانند آنچه به او بخشیدی، بر ما هم از توانگری‌ات ببخش و چندین برابر آن را از احسانت به ما عطا کن؛ مسلماً احسانت کاهش نمی‌پذیرد و خزاینت کاستی پیدا نمی‌کند؛ بلکه افزون می‌شود و همانا معادن احسانت از بین نمی‌رود و قطعاً عطای تو عطایی است گوارا. (۵۱) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و برای ما پاداشی، همانند پاداش کسی که این ماه را روزه گرفت، یا در آن تا روز قیامت به بندگی‌ات برخاست، بنویس. (۵۲) خدایا! در روز فطرمان‌که آن را برای مؤمنین عید و سرور و برای اهل آیینت روز اجتماع و گردهمایی، قرار دادی؛ به درگاهت از هر گناهی که مرتکب شدیم، یا کار زشتی که از پیش فرستادیم، یا اندیشۀ سویی که در باطنمان پنهان داشتیم، توبه می‌کنیم؛ توبۀ کسی که خیال بازگشت به گناه را ندارد و پس از آن به دامن خطایی بر نمی‌گردد؛ توبه‌ای خالص که از شک و تردید، پاک باشد؛ پس آن را از ما بپذیر و از ما خشنود باش و ما را بر آن توبه ثابت قدم دار. (۵۳) خدایا! ترس از عذاب تهدید شده و شوق ثواب وعده داده شده را روزی ما فرما؛ تا لذّت آنچه که از تو می‌خواهیم و اندوه آنچه که از آن به تو پناه می‌بریم، دریابیم. (۵۴) و ما را نزد خود از توبه‌کنندگانی که محبّتت را بر آنان ضروری و مقرر کردی و بازگشت به طاعتت را از ایشان پذیرفتی، قرار ده؛ ای عادل‌ترین عادلان! (۵۵) خدایا! از همۀ پدران و مادران و اهل دینمان بگذر؛ چه آنان که درگذشته‌اند و چه آن‌ها که تا روز قیامت خواهند آمد. (۵۶) خدایا! بر محمّد پیامبر ما و آلش درود فرست؛ همان گونه که بر فرشتگان مقرّبت درود فرستادی؛ و بر او و آلش درود فرست؛ همان‌گونه که بر پیامبران مرسلت درود فرستادی؛ و بر او و آلش درود فرست؛ همان‌گونه که بر بندگان شایسته‌ات درود فرستادی و برتر و بهتر از آن را؛ ای پروردگار جهانیان، درودی که برکتش به ما رسد و سودش نصیب ما شود و به خاطر آن دعایمان مستجاب گردد. تو بزرگوارترین کسی هستی که به او روی آورده شده و بی‌نیازکننده‌ترین کسی هستی که به او اعتماد شده و بخشنده‌ترین کسی هستی که از احسانش درخواست شده؛ و تو بر هر کاری توانایی.

جستارهای وابسته

  • دعای وداع با رمضان امام صادق(ع)

پانویس

  1. ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۳۵.
  2. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۴۸۳-۴۹۶؛ ممدوحی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۳۵-۵۳۵؛ .
  3. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۴۷۱-۴۹۶.
  4. ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۲۵-۵۳۵.
  5. فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۳۰۱-۳۳۶.
  6. مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۶، ص۹۵-۱۹۸.
  7. مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۵۱۵-۵۳۸.
  8. دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۵۵۵-۵۷۴.
  9. فضل‌الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۸۹-۴۳۲.
  10. فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، ۱۴۰۷ق، ص۸۹-۹۱.
  11. جزایری، شرح الصحیفه السجادیه، ۱۴۰۲، ص۲۲۳-۲۳۴.

منابع

  • انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۲ش.
  • جزایری، عزالدین، شرح الصحیفة السجادیة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۲ق.
  • دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
  • فضل‌الله، سید محمدحسین، آفاق الروح، بیروت، دارالمالک، ۱۴۲۰ق.
  • فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
  • فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، تهران، مؤسسه البحوث و التحقیقات الثقافیه، ۱۴۰۷ق.
  • مدنی شیرازی، سید علی‌خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق.
  • مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفه السجادیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
  • ممدوحی کرمانشاهی، حسن، شهود و شناخت، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، مقدمه آیت‌الله جوادی آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.

پیوند به بیرون