احصان
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
| نماز |
|
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
| بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
اِحصان، در متون فقهی در دو معنای «همسر داشتن» و «پاکدامنی» استفاده می‌شود که در معنای اول در ابواب باب‌های شهادات و حدود و در معنای دوم در باب‌های لعان و حدود از آن بحث می‌شود. طبق منابع فقهی، احصان موجب تشدید مجازات برخی گناهان می‌شود. مجازات زنای مُحصَنه، سنگسار و مجازات کسی که شخص محصنی را قذف کند، هشتاد ضربه شلاق است. تحقق احصان، نیازمند شرایط ویژه‌ای است.
معنا
واژه «احصان» در لغت، به معنای نگه‌داشتن و مصونیت بخشیدن و در اصطلاح فقهی به دو معنای «همسر داشتن» و «پاکدامنی» است. در منابع فقهی، از معنای اول به «احصان الرجم» و از معنای دوم به «احصان القذف» نیز یاد می‌شود. به مرد و زنی که شرایط «احصان» را داشته باشند «مُحصَن» و «محصَنه» یا «ثیِّب» و «ثیِّبه» می‌گویند.
در قرآن کریم، واژه «احصان» و مشتقات آن، در معانی مختلفی، از جمله؛ همسرداشتن، پاکدامنی، آزادبودن (در مقابل برده و کنیز)، مسلمان بودن و بالغ شدن. به کار رفته است.
در فقه اسلامی، در باب‌های زنا، مساحقه، قذف، لعان و لواط از «احصان» بحث می‌شود که در هر باب، شرایط ویژه‌ای دارد.
احصان در زنا و لواط
بر پایه فقه اسلامی در باب زنا، هر شخص بالغ، آزاد (در مقابل برده) و عاقلی که همسری دارد که با او آمیزش کرده و نیز همسرش در دسترس اوست، دارای «احصان» است. چنین فردی (چه زن و چه مرد) اگر با دیگری زنا کند، عمل او را زنای محصنه می‌گویند. بر اساس منابع فقهی، «احصان» باعث تشدید در مجازات زنا می‌شود و مجازات «زنای محصنه» سنگسار است.
احصان باعث تشدید مجازات در باب لواط نیز می‌شود و اگر لواط‌کننده محصن باشد کشته می‌شود و اگر غیر محصن باشد حد شرعی او تنها صد ضربه تازیانه است.
خروج از احصان
برخی از فقیهان معتقدند اموری همانند حیض، نفاس، مسافرت، حبس، بیماری‌های مانع از آمیزش جنسی در طرف مقابل، می‌توانند مرد یا زن را از احصان خارج کنند. همچنین هرگاه زن و مرد با طلاق بائن از همدیگر جدا شوند، بلافاصله از احصان خارج می‌شوند؛ اما در اینکه آیا طلاق رجعی باعث خروج زن و مرد از احصان می‌شود، اختلاف وجود دارد. عده‌ای دیگر معتقدند اگر زوج مرتد فطری گردد، از احصان خارج می‌گردد.
احصان در قذف و لعان
- فقیهان در باب قذف معتقدند هر فرد مسلمانی که بالغ، عاقل، آزاد و پاکدامن باشد، دارای «احصان» است و اگر کسی به چنین فردی، تهمت لواط یا زنا بزند باید حد قذف بر او جاری شود که هشتاد ضربه شلاق است.
- بر پایه فقه اسلامی در باب لعان، اگر مردی، ادعا کند همسرش (زن محصنه) زنا کرده، یا بگوید فرزندم از من نیست، ولی هیچ شاهدی بر سخن خویش نداشته باشد، زن و مرد می‌توانند همدیگر را لعن کنند که در این صورت از همدیگر جدا شده و بر هم حرام ابدی می‌شوند.
احصان در قانون ایران
قانون مجازات اسلامی ایران نیز شرایط «احصان» را ذکر کرده و قوانین مربوط به حد شرعی و مجازات زنا، لواط، قذف و لعان مرد و زن محصن و محصنه را به صراحت ذکر نموده است.
پانویس
- ↑ فرهنگ دهخدا، ذیل واژه احصان.
- ↑ هاشمی شاهرودی، موسوعةالفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت، ۱۴۲۳ق، ج۷، ص۱۱۱؛ دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۹۵ش، ج۲۱، ذیل مدخل زنا، ص۵۹۶.
- ↑ هاشمی شاهرودی، محمود، موسوعةالفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت، ۱۴۲۳ق، ج۷، ص۱۱۱.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۹۵ش، ج۲۱، ذیل مدخل زنا، ص۵۹۶؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ سوره نساء، آیه ۲۴.
- ↑ سوره تحریم، آیه۱۲.
- ↑ سوره مائده، آیه۵.
- ↑ دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۳ش، ج۶، ذیل واژه احصان.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۲ش، ص۸۹۶.
- ↑ رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۲ش، ص۸۹۶.
- ↑ موسوی اردبیلی، فقه الحدود والتعزیرات، ۱۴۳۷ق، ج۱، ص۱۹۸.
- ↑ مجلسی، حدود و قصاص و دیات، ص۲۱؛ رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۲ش، ص۸۹۷.
- ↑ منتظری، مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر، ۱۴۲۹ق، ص۱۵۱؛ موسوی خمینی، ترجمه تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۱۷۷.
- ↑ موسوی اردبیلی، فقه الحدود والتعزیرات، ۱۴۳۷ق، ج۱، ص۲۳۴.
- ↑ موسوی خمینی، ترجمه تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۱۷۸.
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳،ص۵۴۵؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۱۷۹؛ موسوی خمینی، ترجمه تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۲۳۹.
- ↑ شیخ بهائی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۷۳۱.
- ↑ ر.ک.قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۹۲ش،
منابع
- قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- دانشنامه بزرگ جهان اسلام، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۵ش.
- دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۳ش.
- دهخدا، علی اکبر، فرهنگ لغت، تهران، مؤسسه لغت نامه دهخدا، ۱۳۴۱ش.
- رساله توضیح المسائل مراجع، قم، انتشارات تفکر، ۱۳۷۲ش.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، حاشیه و شرح کلانتر، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- شیخ بهائی (عاملی)، بهاءالدین، جامع عباسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۹ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در پرتو نظرات شورای نگهبان، تهران، پژوهشکده شورای نگهبان، ۱۳۹۲ش.
- مجلسی، محمدباقر، حدود و قصاص و دیات، مؤسسه نشر آثار اسلامی، تهران، چاپ اول، بی‌تا.
- منتظری، حسین‌علی، مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر، قم، ارغوان دانش، ۱۴۲۹ق.
- موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، فقه الحدود والتعزیرات، قم، موسسةالنشر الجامعه للمفید، ۱۴۳۷ق.
- موسوی خمینی، روح‌الله، ترجمه تحریر الوسیله، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۵ق.
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، قم، مرکز دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- هاشمی شاهرودی، محمود، موسوعةالفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت، قم، مرکز دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۳ق.