تشبهتشبّه یعنی شبیه و همسان دیگرى شدن در نحوه رفتار یا پوشش. ۱ - تعریف تشبهتشبّه عبارت است از اینکه شخصى در نحوه رفتار یا پوششى که- به لحاظ جنسیت، دین و یا غیر آن- نشانه و مشخّصه طایفهاى از انسانها به شمار مىرود، همانند آنان گردد مانند پوشیدن لباس زن توسط مرد و عکس آن و آویختن صلیب به گردن توسط مسلمان. از این عنوان در بابهاى مختلف همچون صلات، حج، جهاد، تجارت و اطعمه و اشربه به مناسبت سخن رفته است. ۲ - احکام تشبهبرخى انواع تشبّه، حرام، برخى مکروه و برخى دیگر مستحب است. ۳ - تشبّه حرامتشبّه مسلمان به کفار در استفاده از نشانههاى ویژه مذهبى آنان که از شعائرشان محسوب مىگردد، همچون صلیب حرام است. [۲]
تذکرة الفقهاء (ق)ج ۲، ص۳۷۹.
تشبّه هریک از مرد و زن به دیگرى در رفتار جنسى به معناى تخنث و تذکر حرام بلکه از گناهان کبیره است؛ لیکن تشبّه هریک از آن دو به دیگرى در پوشش و غیر آن از هیئتها، مانند برداشتن زیر ابروها و آرایش صورت و رها کردن موى سر بسان زنان، از حیث حرمت و کراهت مورد اختلاف است. برخى مطلق تشبّه،برخى تشبّه در لباس و برخى دیگر، تشبّه توأم با اتخاذ آن به عنوان زی خود- نه به قصد دیگر [۵]
مصباح الفقاهة ۱/ ۲۰۹- ۲۱۰.
مانند اظهار حزن و اقامه تعزیه- را حرام دانستهاند.
۴ - تشبّه مکروهتشبّه مسلمان به کفّار در لباس مکروه است. از جمله مصادیق این نوع تشبّه که در فقه از آن یاد شده عبارت است از: بر سر گذاشتن برطله (نوعى کلاه ویژه یهودیان) و بستن کمر به چیزى شبیه زنار (کمربندى که مسیحیان در گذشته به کمر مىبستند و امروزه کشیشان، آن را به گردن مىآویزند برخى احتیاط را در ترک این نوع تشبّه دانستهاند. [۱۰]
کلمة التقوى ج۳، ص۴۹۷.
بلكه برخى قائل به حرمت آن شدهاند.تشبّه به کفار در رفتار- كه در ظاهر به آنان شباهت پيدا مىكند هرچند انگيزه فاعل، اين تشابه نباشد- مکروه است؛ بدين جهت در روايات از نمازگزاردن در جايى كه آتش افروخته مىشود مانند آشپزخانه- به جهت تشبّه به عمل مجوسیان- و نيز پيش روى انسان یا مقابل عکس ذی روح- به جهت شباهت پیدا کردن به عمل بت پرستان و غیر آن- نهی شده است.
تشبّه به متکبران در رفتار، به نهادن یک پا بر ران پاى دیگر هنگام نشستن و تکیه دادن در حال غذا خوردن و نیز تشبّه کهنسالان به جوانان در رفتار، مکروه است. [۱۶]
کشف الغطاء ج۳ ،ص۳۶.
همچنین تشبّه کنیز به زن آزاد در پوشاندن سر خود در نماز بنابر مشهور کراهت دارد.
۵ - تشبّه مستحبتشبّه به معصومان علیهم السّلام و اولیای الهی در رفتار و افعال، امرى مستحب و ممدوح است؛ ازاین رو پوشیدن لباس سفید به جهت شباهت پیدا کردن به پیامبران، مستحب است. [۱۸]
کشف الغطاء ج۳، ص۳۷.
مستحب است حاجی در حج تمتع بعد از تقصیر به جهت تشبّه به محرم، از محرّمات احرام، مانند لباس دوخته و غیر آن اجتناب کند. براى اهل مکه نیز در ایام حج، تشبّه به محرمان استحباب دارد.
۶ - تشبّه اهل ذمّه به مسلمانانسزاوار است امام علیه السّلام هنگام انعقاد پیمان ذمه با اهل کتاب با آنان شرط کند که در پوشش، مرکب، موی سر و کنیه به مسلمانان تشبّه پیدا نکنند و در مظاهر یاد شده بهگونهاى باشند که از مسلمانان باز شناخته شوند. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۸۵. رده‌های این صفحه : احکام پوشش | فقه
|