اخفات

اِخفات آهسته خواندن ذکرهای نماز است. برخی اذکار نماز مانند تسبیحات اربعه و حمد و سوره در نماز ظهر و عصر باید آهسته خوانده شود. اخفات در نماز نافله روزانه، مستحب و در مواردی مانند نماز آیات، جایز شمرده شده است.

مفهوم‌شناسی

اخفات در مقابل جهر، به معنی آهسته خواندن است. در کتاب‌های فقهی، از این واژه، در موضوع قرائت نماز بحث شده است. بیشتر فقیهان ملاک اخفات را آشکار نشدن جوهر صدا دانسته و تشخیص آن را بر عهده عرف می‌دانند.

موارد وجوب اخفات

در موارد زیر آهسته خواندن نماز، واجب شمرده شده است:

  1. حمد و سوره در نماز ظهر و عصر غیر از نماز ظهر روز جمعه.
  2. تسبیحات اربعه در نمازهای ظهر، عصر، مغرب و عشا.
  3. ذکر و قرائت مأموم در نماز جماعت.
  4. نماز زن در صورتی که نامحرم صدای او را بشنود و ترس از ایجاد مفسده باشد.
  5. سوره حمد در نماز احتیاط.

بنا بر فتوای بیشتر مراجع تقلید رعایت نکردن عمدی اخفات سبب باطل شدن نماز می‌شود. البته اگر از روی فراموشی یا ناآگاهی اخفات رعایت نشود، نماز باطل نیست.

موارد استحباب و جواز اخفات

اخفات در موارد زیر مستحب دانسته شده است:

  1. نمازهای مستحبی که در روز خوانده می‌شوند.
  2. ذکر «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم»، قبل از خواندن سوره حمد.

همچنین اخفات در موارد زیر جایز شمرده شده و نمازگزار می‌تواند آنها را آهسته و یا با صدای بلند بخواند:

  1. حمد و سوره در نمازهای صبح، مغرب و عشا برای زن، اگر نامحرم صدای او را نشنود.
  2. ذکرهای نماز، غیر از حمد و سوره و تسبیحات اربعه.
  3. نماز آیات و طواف.

حکمت جهر و اخفات

بر پایه حدیثی که در کتاب علل‌الشرائع درباره علت جهر و اخفات خواندن در نماز نقل شده است نمازهای صبح، مغرب و عشاء ر تاریکی خوانده می‌شدند ازاین‌رو این نمازها را با صدای بلند می‌خواندند تا دیگران متوجه شوند که نماز جماعت برپا است اما در نماز ظهر و عصر چون در روز خوانده می‌شدند و نماز خواندن قابل مشاهده بود نیازی به جهر خواندن نبود. این سنت بعدها که مساجد به روشنایی مجهر شد نیز ادامه یافت.

پانویس

  1. دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه.
  2. هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۱۳.
  3. برای نمونه نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۳۷۶؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج‌۱، ص۶۵۰، م۲۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج‌۱، ص۱۶۶، م۱۱.
  4. خویی، موسوعة الإمام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج‌۱۴، ص۴۰۲؛ ، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله سیستانی.
  5. نجفی، مجمع الرسائل (محشّٰی صاحب جواهر)، ۱۴۱۵ق، ص۲۵۳، م۷۷۹؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۹، م۹۹۲؛ گلپایگانی، مجمع المسائل ۱۴۰۹ق، ج‌۱، ص۱۷۱، س۱۸۰.
  6. عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۱۴۲؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۶، م۱۰۰۳.
  7. طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج‌۱، ص۷۹۰، م۲۲.
  8. فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج‌۱، ص۱۳۰؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۹، م۹۹۴.
  9. نجفی، مجمع الرسائل (محشّٰی صاحب جواهر)، ۱۴۱۵ق، ص۳۲۸، م۱۰۲۲؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۶۰، م۱۲۱۶.
  10. امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۰، م۹۹۵.
  11. گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج‌۴، ص۱۱۶، ص۳۲۶.
  12. طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج‌۱، ص۶۶۱؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۹.
  13. امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۹، م۹۹۴.
  14. ، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
  15. فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج‌۱، ص۱۳۰؛ گلپایگانی، مجمع المسائل ۱۴۰۹ق، ج‌۱، ص۲۵۳.
  16. شیخ صدوق، علل الشرایع، المکتبة الحیدریة، ص۲۶۳.
  17. ، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.

منابع

  • امام خمینی، سید روح‌اللّٰه، تحریر الوسیلة، قم، دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.
  • امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل (محشی)، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۲۴ق.
  • ، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله سیستانی، مشاهده مطلب ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
  • خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره)، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، نجف، المکتبة الحیدریة، بی‌تا.
  • طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
  • عاملی، بهاءالدین، و ساوجی، نظام بن حسین، جامع عباسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
  • فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، انتشارات مرتضوی، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.
  • ، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، مشاهده ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل،‌ قم، دار القرآن الکریم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
  • ، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، مشاهده مطلب ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام،‌ بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
  • نجفی، محمدحسن، مجمع الرسائل، مشهد، مؤسسه صاحب‌الزمان(عج)، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
  • هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق.