افطارباطل کردن روزه و رسیدن زمان گشودن روزه و همچنین خوردن اوّلین غذا بعد از مدّتی امساک را افطار می‌گویند و دو مفهوم نخست در باب صوم آمده است و از مفهوم سوم در باب صلات و صوم سخن گفته شده است. فهرست مندرجات۱.۱ - واجب بودن افطار مسافر ۱.۲ - وجوب افطار زن آبستن و شیرده ۱.۳ - وجوب افطار کهنسالان ۱.۴ - حرمت افطار ۱.۵ - کراهت افطار ۱.۶ - افطار مستحب ۱.۷ - مباح بودن افطار در روزه واجب ۱.۸ - مباح بودن افطار روزه مستحب ۲ - نیّت افطار ۲.۱ - اقوال در بطلان روزه به نیت افطار ۳ - مفطرات روزه ۴ - آثار افطار ۵ - افطار عمدی ماه رمضان ۶ - افطار و عدم ضرر به تتابع روزه ها ۷ - حکم اضطرار به افطار ۸ - حکم افطار از روی تقیه ۹ - حکم حلال شمردن افطار ۱۰ - افطار در مفهوم سوم(خوردن غذا) ۱۱ - زمان افطار روزه دار ۱۲ - آداب افطار ۱۳ - حکم افطار در عیدین ۱۴ - پانویس ۱۵ - منبع ۱ - انواع بطلان روزه به لحاظ حکمباطل کردن روزه به لحاظ حکم چند گونه است که در ذیل به آنها اشاره می‌شود. ۱.۱ - واجب بودن افطار مسافراگر روزه دار پیش از ظهر سفر کند، واجب است ـ هرچند با دست برداشتن از نیت روزه ـ افطار کند. همچنین اگر شخص در میان روز متوجه شود که ادامه روزه برای وی زیان آور است. ۱.۲ - وجوب افطار زن آبستن و شیردهافطار بر زن آبستن که زاییدن وی نزدیک است و بر زن شیرده در صورت زیان آور بودن روزه برای وی یا کودک، واجب است. ۱.۳ - وجوب افطار کهنسالاناگر برای زن و مرد کهنسال و کسی که بیماری تشنگی دارد، روزه گرفتن مشقّت بسیار داشته باشد، در اینکه افطار بر آنان واجب است یا جایز، اختلاف است. نظر اکثر فقها وجوب افطار است. ۱.۴ - حرمت افطارافطار روزه واجب معین، مانند روزه ماه رمضان و روزه نذر معیّن و قضای روزه ماه رمضان بعدازظهر، و نیز به قول مشهور، افطار روزه ماه رمضان در سفر در صورت مسافرت بعدازظهر و باطل کردن روزه اعتکاف بعد از واجب شدن آن، حرام و موجب کفاره است. ۱.۵ - کراهت افطارافطار روزه مستحب بعد از زوال کراهت دارد. ۱.۶ - افطار مستحبکسی که روزه مستحب گرفته، اگر مهمان مؤمنی شود، مستحب است بدون آنکه میزبان را از روزه بودن خود مطّلع سازد، افطار کند. ۱.۷ - مباح بودن افطار در روزه واجببه قول مشهور، کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، میتواند پیش‌ازظهر افطار کند؛ خواه با عذر یا بدون عذر. ۱.۸ - مباح بودن افطار روزه مستحبافطار روزه مستحب قبل از ظهر مباح است. ۲ - نیّت افطارنیت افطار یا به معنای نیّت قطع (دست برداشتن از قصد روزه) است یا نیّت قاطع (قصد ارتکاب یکی از مفطرات روزه، مانند خوردن). ۲.۱ - اقوال در بطلان روزه به نیت افطاردر بطلان روزه به نیّت افطار سه قول معروف است: بطلان به طور مطلق، عدم بطلان به طور مطلق و تفصیل بین نیّت قطع که موجب بطلان روزه است و نیّت قاطع که پیش از ارتکاب، موجب بطلان نیست. [۱۴]
مستند العروة (الصوم) ج۱، ص۵۸.
[۱۵]
مستند العروة (الصوم) ج۱، ص۸۳-۸۵.
۳ - مفطرات روزهمفطرات روزه عبارت است از: ۱. خوردن و آشامیدن. ۲. آمیزش در قُبل و به قول مشهور، در دبُرُ. ۳. دروغ بستن به خدا و معصومان علیهم السّلام. ۴. فروبردن سر در آب به قول مشهور. ۵. رساندن غبار غلیظ بر حلق به قول مشهور. ۶. باقی ماندن عمدی بر جنابت تا اذان صبح و نیز حیض و نفاس به قول مشهور. ۷. استمناء. ۸. در اینکه اماله با مایعات موجب بطلان روزه می‌شود یا نه، اختلاف است. ۴ - آثار افطارافطار عمدی روزه، موجب بطلان آن و در روزه ماهرمضان، موجب ثبوت قضا نیز می‌شود. افطار عمدی روزه واجب معیّن، مانند روزه ماه رمضان، نذر معین و نیز قضای روزه ماه رمضان در صورت افطار بعدازظهر موجب ثبوت کفّاره است. ۵ - افطار عمدی ماه رمضانافطار آگاهانه و عمدی در روز ماه رمضان، موجب ثبوت تعزیر در بار اول و دوم است و چنانچه شخصی بار سوم بنابر قولی یا چهارم بنابر قولی دیگر آن را تکرار کند کشته می‌شود، به شرط آنکه بار اول و دوم تعزیر شده باشد. ۶ - افطار و عدم ضرر به تتابع روزه هااگر افطار روزههایی که واجب است پی در پی گرفته شود ـ همچون شصت روز روزه کفاره ـ از روی عذر، مانند حیض باشد، ضرری به تتابع نمیزند و پس از رفع عذر، روزه را ادامه میدهد. امّا اگر بدون عذر باشد، تتابع از بین میرود و باید روزه را از سر بگیرد. ۷ - حکم اضطرار به افطاراگر روزه دار به گونهای که اختیار از او سلب گردد مجبور به افطار شود، روزهاش باطل نمیشود، کفّاره نیز ندارد؛ امّا اگر تهدید شود و او برای در امان ماندن از عواقب تهدید با اختیار خود افطار کند، روزهاش باطل می‌شود، ولی کفّاره ندارد. ۸ - حکم افطار از روی تقیهاگر روزه دار از روی تقیه افطار کند، مانند افطار در روز عید ِ مخالفان یا پس از غروب خورشید و پیش از مغرب شرعی، در صحّت و بطلان این روزه اختلاف است. بنابر قول به بطلان روزه، قضای آن واجب است؛ لیکن کفّاره ندارد. ۹ - حکم حلال شمردن افطارحلال شمردن افطار روزه ماه رمضان از سوی مسلمان موجب ارتداد وی میگردد. ۱۰ - افطار در مفهوم سوم(خوردن غذا)خوردن غذا پس از مدّتی امساک، اعم از این است که امساک تا پایان زمان روزه و با قصد آن باشد یا چنین نباشد. ۱۱ - زمان افطار روزه دارزمان افطار، غروب خورشید است که به قول مشهور با از بین رفتن سرخی از ناحیه مشرق تحقق مییابد. ۱۲ - آداب افطاربرای افطار آدابی ذکر شده، از جمله: خواندن دعا، اعم از مأثور و غیر مأثور و تلاوت سوره قدر هنگام افطار مستحب است. نیز مستحب است افطار پس از خواندن نماز مغرب صورت گیرد، مگر روزه دار بسیار گرسنه یا تشنه باشد، به حدّی که خضوع و حضور قلب را از او سلب کند یا دیگران برای افطار منتظر او باشند. افطار با آب، بویژه آب نیمه گرم، شیر و شیرینی، بویژه خرما مستحب است. ۱۳ - حکم افطار در عیدینمستحب است افطار در روز عید فطر، پیش از نماز عید و در عید قربان، بعد از نماز عید صورت گیرد. ۱۴ - پانویس۱۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۴-۶۲۶. |