آمیزش (قرآن)آمیزش، به معنای نزدیکی کردن است و در قرآن با واژه‌های کنایی یاد شده است. در این مقاله، آیاتی معرفی می‌شوند که در آنها از واژه‌های « اتیان »، « افضاء »، « اعتزال »، « دخول »، « رفث »، « طمث »، « غشیان »، « قرب »، « مباشرت »، « مس » و « نکاح »، استفاده شده است. فهرست مندرجات۲ - آداب آمیزش ۲.۱ - گفتن بسم اللّه و درخواست فرزند صالح ۲.۲ - آمیزش در مکان خلوت ۲.۳ - آمیزش در زمان مناسب ۳ - اهداف آمیزش ۳.۱ - بقای نسل ۳.۲ - مصونیّت از گناه ۳.۳ - ارضای غریزه جنسی ۴ - آمیزش در شب‌های ماه رمضان ۵ - بهداشت در آمیزش ۶ - ترک آمیزش ۶.۱ - حرمت ترک آمیزش ۶.۲ - جواز ترک آمیزش ۶.۳ - سوگند بر ترک آمیزش ۶.۴ - ترک آمیزش به بهانه باردارشدن ۶.۵ - ترک آمیزش قوم‌لوط ۶.۶ - ستایش ترک آمیزش ۷ - فلسفه حلیت آمیزش ۷.۱ - تحصیل تقوا ۷.۲ - جلوگیری از گناه ۷.۳ - سختی ترک آمیزش ۸ - نیاز به آمیزش ۹ - عناوین مرتبط ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - واژه‌های بکار رفته در قرآندر قرآن، دوازده واژه به جای آمیزش به کار رفته که به مقتضای ادب قرآنی، کاربرد آنها در آمیزش، کنایی است. این واژه‌ها عبارتند از: مَسّ ، لمس ، اِتیان، مباشرت ، دخول، رَفَثْ: به معنای سخنان جنسی هنگام جماع یا هر سخن زشت ، طَمْث: به معنای خون حیض و نیز تماس با چیزی ، نکاح که هم بر عقد و هم بر آمیزش اطلاق شده است، ، غشیان: به معنای پوشاندن، ، اِفضاء : به معنای توسعه دادن که اگر با اِلی متعدّی شود، کنایه از آمیزش است، ، قُرْب ، اعتزال : به معنای کناره‌گرفتن. ۲ - آداب آمیزشزمان و چگونگی آمیزش، در نیک و بد سرنوشت فرزند بسیار مؤثّر است و از این‌که خداوند در پی آزاد گذاشتن مردان در نحوه آمیزش، به آنان می‌گوید: اثر نیکی برای خود پیش فرستید به دست می‌آید که انسان ، در آمیزش باید روشی را برگزیند که فرجام نیکی داشته باشد. [۲۹]
الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۶.
اطلاق کشت‌زار بر زنان، مؤیّد این نکته است که مرد نیز مانند کشاورز باید آداب و شرایطی را مراعات کند تا محصولی خوب (فرزند صالح) به دست آورد. [۳۰]
هاشمی رفسنجانی اکبر، تفسیر راهنما، ج۲، ص۱۰۴
بعضی از این آداب عبارتند از:۲.۱ - گفتن بسم اللّه و درخواست فرزند صالحبرخی گفته‌اند: مقصود از جمله «وَ‌قدِّموا لأنفُسِکُم» در آیه ۲۲۳ بقره گفتن بسم اللّه است؛ چنان‌که در روایتی از ابن‌عبّاس نیز این معنا نقل شده است. برخی نیز منظور از آن را دعا هنگام آمیزش دانسته‌اند. از اهل بیت علیهم‌السلام در تفسیر آیه «و‌شارِکهُم فیِ الأمولِ وَ والأولـدِ.» روایت شده که هنگام آمیزش پس از گفتن بسم‌الله الرحمن الرّحیم، بگو: خدایا! اگر در این شب، آفرینش بنده‌ای را مقدّر کرده‌ای، در آن بهره‌ای برای شیطان قرار مده و او را از بندگان صالح و مخلص خود قرار ده. ۲.۲ - آمیزش در مکان خلوتبرای پوشیده ماندن خلوت زن و شوهر، قرآن سفارش می‌کند که غلامان، کنیزان و اطفال در سه وقت (پیش از نماز بامداد ، نیمروز ، و پس از نماز عشا ) که وقت خصوصی شما است، باید اجازه بگیرند: «یـأَیُّها الَّذین ءَامنُوا لِیَستَـذِنکُم الَّذین مَلَکَت أیمـنُکُم و الَّذینَ لَم‌یَبلُغُوا الحُلُمَ مِنکُمْ ثَلثَ مَرّت مِن قَبل صلـوةِ الفَجْرِ و حینَ تَضعونَ ثِیابَکُم مِنَ الظَّهیرَة و مِن بَعدِ صَلوة العِشاءِ ثَلـثُ عَورت لَکُم.» پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در روایتی فرمود: مبادا در حالی که کودکی در گهواره به شما می‌نگرد، آمیزش کنید. ۲.۳ - آمیزش در زمان مناسبآمیزش با همسر در شب اوّل ماه رمضان مستحب است. حضرت علی علیه‌السلام دلیل استحباب را در روایتی، آیه «اُحِلَّ لکُم لَیلَةَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إلی نِسائِکُم» شمرده است. به گفته برخی، علّت استحباب آمیزش در این شب، آماده شدن برای روزه این ماه و نیز عمل به تشریع اباحه آمیزش در شب‌های ماه رمضان است. آمیزش در زمان‌هایی نیز مکروه است. امام صادق علیه‌السلام فرمود: آمیزش هنگام گرفتگی ماه و خورشید ، از غروب تا از میان رفتن شفق (سرخی طرف مغرب)، از طلوع فجر تا طلوع آفتاب ، هنگام وزیدن بادهای سیاه، سرخ و زرد و هنگام زلزله ، مکروه است. امام سپس در این باره به عمل و سخن پیامبر استناد کرده، فرمود: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در یکی از شب‌هایی که ماه گرفته بود، با یکی از زنان خویش که نزد او بود، هم‌خوابگی نکرده، فرمود: دوست نداشتم در این اوقات، عملی انجام داده و لذّتی برده باشم؛ زیرا خداوند در سرزنش قومی که به حوادث آسمانی بی‌اعتنایی کرده، می‌فرماید: «وَ إن یَرَوا کِسفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرکُومٌ.» ۳ - اهداف آمیزشاهداف آمیزش عبارتند از: ۳.۱ - بقای نسل«نِساؤُکُم حَرثٌ لکم‌فَأتوا حَرثَکُم... وَقَدِّموُا لاَِنفُسِکُم.» اطلاق «کشت‌زار» بر زنان نشان می‌دهد که بقای نسل انسان از اهداف آمیزش، و مقصود از «قَدِّمُوا لاِنفُسِکُم» نیز به نظر برخی مفسّران، طلب فرزند است. درآیه دیگری آمده‌است: «فَالـنَ بشِرُوهُنَّ»؛ سپس در ادامه فرموده: «وَابتَغُوا ما کَتَبَ اللّه لَکُم.» که بیش‌تر مفسّران مقصود از آن را طلب فرزند دانسته‌اند. در آیه ۲۹ عنکبوت حضرت لوط قومش را بر قطع راه بقای نسل انسان، به وسیله آنها سرزنش می‌کند : «... أَئِنَّکم لَتَأتونَ الرِّجالَ و تَقطَعونَ السَّبیلَ...» ۳.۲ - مصونیّت از گناهقرآن زن و شوهر را به منزله لباس یک‌دیگر می‌داند: «هُنّ لباسٌ لَکم و أنتم لِباسٌ لَهنَّ» و چنان‌که لباس، انسان را از سرما و گرما حفظ کرده، عیوبش را می‌پوشاند، زن و شوهر نیز یک‌دیگر را از انحراف‌های جنسی حفظ می‌کنند. ۳.۳ - ارضای غریزه جنسیآیه ۱۸۷ بقره ناتوانی برخی را از خویشتن‌داری در زمان ممنوعیّت آمیزش با همسر بیان می‌کند و می‌توان برداشته شدن این ممنوعیّت در شب‌های ماه رمضان را پاسخی به نیاز غریزی بشر دانست [۵۲]
هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، ج۱، ص۶۰۷.
: «... عَلِمَ اللّهُ أَنَّکُم کُنتُم تَختَانُونَ أَنفُسَکُم فَتابَ عَلَیکُم وَ عَفَا عَنکُم فالــن بـشِرُوهُنَّ...»؛ چنان‌که آیه ۱۸۷ بقره که مردان را از ترک آمیزش بیش از چهار ماه با همسران خویش منع می‌کند نیز به این نیاز غریزی زنان اشاره دارد که مردان می‌باید این نیاز و حقّ آنان را برآورند.۴ - آميزش در شب‌هاى ماه رمضانجواز آميزش با همسر در شب‌هاى ماه رمضان: «أحلّ لكم ليلة الصيام الرفث إلى نسائكم ... كذلك يبيّن اللَّه ءايته للناس لعلّهم يتّقون؛آميزش جنسي با همسرانتان در شب روزه داري حلال است،... خداوند اين چنين آيات خود را براي مردم روشن مي‌سازد، باشد كه پرهيزگار گردند.» ۵ - بهداشت در آميزشرعايت بهداشت در آميزش، پس از پاك شدن زن از حيض، امرى پسنديده: «ویسئلونک عن المحیض قل هو أَذىً فاعتزلوا النساء فى المحيض و لاتقربوهنّ حتّى يطهرن فاذا تطهّرن فاتوهنّ من حيث امركم اللَّه ...؛و از تو، در باره خون حیض سؤال می‌کنند، بگو: چیز زیانبار و آلوده‌ای است؛ از این‌رو در حالت قاعدگی، از آنان کناره‌گیری کنید! و با آنها نزدیکی ننماید، تا پاک شوند! و هنگامی که پاک شدند، از طریقی که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید! ....» با توجّه به اين‌كه سفارش شده پس از قطع حيض و تطهير محلّ آن، مجامعت صورت بگيرد، استفاده مى‌شود كه رعايت بهداشت در آميزش، مطلوب است. یکی از علّت‌های نهی از آمیزش در ایام حیض ، مصونیّت از آسیب‌هایی است که برای زن و شوهر در پی دارد. بیش‌تر مفسّران، «أذیً» در آیه ۲۲۲ بقره را به ناپاکی و آلودگی تفسیر کرده‌اند؛ به همین جهت برخی گفته‌اند: آمیزش با حائض، موجب بروز بیماری‌های زیادی از جمله سفلیس، سوزاک، التهاب اعضای‌تناسلی زن ، واردشدن میکرب‌های خون حیض به عضو تناسلی مرد و... می‌شود. ۶ - ترک آمیزشدر آیات قرآن خداوند در یک جا حکم به ترک آمیزش با همسر کرده و در جای دیگر ترک آمیزش را امری مذموم دانسته است. ۶.۱ - حرمت ترک آمیزشحرمت ترك آميزش با همسر، بيش از چهار ماه: «للذین یؤلون من نسائهم تربص اربعه اشهر...؛کسانی که زنان خود را «ایلاء» می‌نمایند (= سوگند یاد می‌کنند که با آنها، آمیزش‌جنسی ننمایند،) حق دارند چهار ماه انتظار بکشند....» ۶.۲ - جواز ترک آمیزشجواز ترك آميزش با همسر (ایلا)، تا مدّت چهار ماه: «للذین یؤلون من نسائهم تربص اربعه اشهر...؛کسانی که زنان خود را «ایلاء» می‌نمایند (= سوگند یاد می‌کنند که با آنها، آمیزش‌جنسی ننمایند،) حق دارند چهار ماه انتظار بکشند....» ۶.۳ - سوگند بر ترک آمیزشجواز سوگند بر ترك آميزش با همسر (ايلا): «للذین یؤلون من نسائهم تربص اربعه اشهر...؛کسانی که زنان خود را «ایلاء» می‌نمایند (= سوگند یاد می‌کنند که با آنها، آمیزش‌جنسی ننمایند،) حق دارند چهار ماه انتظار بکشند....» «ایلاء» در لغت به معنای سوگند بر کوتاهی کردن در کاری است. و در اصطلاح، سوگند بر ترک مجامعت با همسر است. ۶.۴ - ترک آمیزش به بهانه باردارشدنممنوعيّت امتناع زوجين از آميزش به بهانه باردار شدن يا بارداری: «لاتضار ولده بولدها...؛نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق ضرر زدن به کودک را دارد، و نه پدر ....» در روایت «لا تضار» به امتناع از آمیزش به دلیل نگرانی بر حمل یا از باردار شدن معنا شده است. ۶.۵ - ترک آمیزش قوملوطپرهيز قوم لوط از آميزش با همسران خود: ۱. «انکم لتاتون الرجال شهوه من دون النسآء بل انتم قوم مسرفون؛آیا شما از روی شهوت به سراغ مردان می‌روید، نه زنان؟! شما گروه اسرافکار (و منحرفی) هستید!» ۲. «وجآءه قومه یهرعون الیه ومن قبل کانوا یعملون السیات قال یقوم هؤلاء بناتی هن اطهر لکم فاتقوا الله ولاتخزون فی ضیفی الیس منکم رجل رشید • قالوا لقد علمت ما لنا فی بناتک من حق وانک لتعلم ما نرید؛قوم او (بقصد مزاحمت میهمانان) بسرعت به سراغ او آمدند -و قبلاً کارهای بد انجام می‌دادند- گفت: ای قوم من! اینها دختران منند؛ برای شما پاکیزه‌ترند! (با آنها ازدواج کنید؛ و از زشتکاری چشم بپوشید!) از خدا بترسید؛ و مرا در مورد میهمانانم رسوا نسازید! آیا در میان شما یک مرد فهمیده و آگاه وجود ندارد؟! گفتند: تو که می‌دانی ما تمایلی به دختران تو نداریم؛ و خوب می‌دانی ما چه می‌خواهیم!» ۳. «اتاتون الذکران من العلمین • وتذرون ما خلق لکم ربکم من ازوجکم بل انتم قوم عادون؛ و همسرانی را که پروردگارتان برای شما آفریده است رها می‌کنید؟! (حقّاً) شما قوم تجاوزگری هستید!» ۴. «ائنکم لتاتون الرجال شهوه من دون النساء بل انتم قوم تجهلون؛یا شما بجای زنان، از روی شهوت به سراغ مردان می‌روید؟! شما قومی نادانید!» ۵. «ائنکم لتاتون الرجال وتقطعون السبیل...؛آیا شما به سراغ مردان می‌روید و راه (تداوم نسل انسان) را قطع می‌کنید....» ۶.۶ - ستایش ترک آمیزشستايش خداوند از یحیی علیه‌السلام به دليل ترك آميزش او با زنان: «... ان الله یبشرک بیحیی مصدقا بکلمه من الله و سیدا و حصورا...؛ و هنگامی که او در محراب ایستاده، مشغول نیایش بود، فرشتگان او را صدا زدند که: خدا تو را به» یحیی «بشارت می‌دهد؛ (کسی) که کلمه خدا (= مسیح ) را تصدیق می‌کند؛ و رهبر خواهد بود؛ و از هوسهای سرکش برکنار، و پیامبری از صالحان است.» «حَصُور» به کسی گفته می‌شود که به جهت ناتوانی جسمی و یا تسلّط بر تمایلات جنسی، از زنان دوری گزیند و چون آیه در مقام ستایش یحیی علیه‌السلام است، دوری وی از زنان برای تسلّط بر تمایلات جنسی بوده، نه ناتوانی او. این معنا در روایتی از امام باقر علیه‌السلام نیز نقل شده است. ۷ - فلسفه حلیت آمیزشآمیزش و عمل زناشویی در اسلام عملی مقبول و مورد تأیید است، که در آیاتی به دلایل حلیت این عمل اشاره شده است. ۷.۱ - تحصیل تقواحفظ و تحصيل تقوا، فلسفه حكم به حلّيّت آميزش جنسى در شب‌هاى ماه رمضان: «احل لکم لیلة الصیام الرفث الی نسائکم... کذلک یبین الله ءایته للناس لعلهم یتقون؛آميزش جنسي با همسرانتان در شب روزه داري حلال است... خداوند اين چنين آيات خود را براي مردم روشن مي‌سازد، باشد كه پرهيزگار گردند.» ۷.۲ - جلوگیری از گناهجلوگیری از ارتکاب گناه و آلودگی روح و روان ، فلسفه حلیت آمیزش در شب‌های ماه رمضان: «احل لکم لیلة الصیام الرفث الی نسائکم هن لباس لکم و انتم لباس لهن علم الله انکم کنتم تختانون انفسکم فتاب علیکم و عفا عنکم فالن بشروهن... کذلک یبین الله ءایته للناس لعلهم یتقون؛آميزش جنسي با همسرانتان در شب روزه داري حلال است، آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها. (هر دو زينت يكديگر هستيد و باعث حفظ يكديگر) خداوند مي‌دانست كه شما به خود خيانت مي‌كرديد (و اين كار را كه ممنوع بود بعضا انجام مي‌داديد) پس توبه كرد بر شما و شما را بخشيد. اكنون با آنها آميزش كنيد... خداوند اين چنين آيات خود را براي مردم روشن مي‌سازد، باشد كه پرهيزگار گردند.» ۷.۳ - سختی ترک آمیزشدشواری آمیزش نکردن در ماه رمضان، از علل حکم به حلیت آن در شب‌های ماه مبارک: «احل لکم لیلة الصیام الرفث الی نسائکم هن لباس لکم و انتم لباس لهن علم الله انکم کنتم تختانون انفسکم فتاب علیکم و عفا عنکم فالن بشروهن...؛آميزش جنسي با همسرانتان در شب روزه داري حلال است، آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها. (هر دو زينت يكديگر هستيد و باعث حفظ يكديگر) خداوند مي‌دانست كه شما به خود خيانت مي‌كرديد (و اين كار را كه ممنوع بود بعضا انجام مي‌داديد) پس توبه كرد بر شما و شما را بخشيد. اكنون با آنها آميزش كنيد ....» این که می‌فرماید:چون خداوند می‌دانست شما در صورت تداوم حرمت آمیزش در شب‌های ماه رمضان به خودتان خیانت می‌کردید، و بدان جهت حرمت آن را برداشت، استفاده می‌شود که چنین امری بسیار سخت بوده و خداوند با جعل حرمت و سپس برداشتن آن، دشواری آن را به طور عملی گوشزد کرده است. نیاز انسان به آمیزش هم از جهت نیاز طبیعی وهم بدلیل استمرار و بقای نسلش میباشد. ۸ - نیاز به آمیزشآمیزش و زناشویی، از نیازهای اساسی انسان : «واذ تقول للذی انعم الله علیه وانعمت علیه امسک علیک زوجک واتق الله وتخفی فی نفسک ما الله مبدیه وتخشی الناس والله احق ان تخشیه فلما قضی زید منها وطرا زوجنکها لکی لایکون علی المؤمنین حرج فی ازوج ادعیائهم اذا قضوا منهن وطرا وکان امر الله مفعولا؛به خاطر بياور زماني را كه به كسي كه خداوند به او نعمت داده بود و تو نيز به او نعمت داده بودي ميگفتي همسرت را نگاه دار و از خدا بپرهيز (و پيوسته اين امر را تكرار مي‌نمودي) و تو در دل چيزي را پنهان مي‌داشتي كه خداوند آن را آشكار مي‌كند، و از مردم مي‌ترسيدي در حالي كه خداوند سزاوارتر است كه از او بترسي، هنگامي كه زيد از همسرش جدا شد ما او را به همسري تو در آورديم تا مشكلي براي مؤ منان در ازدواج با همسران پسرخوانده هاي آنها هنگامي كه از آنان طلاق گيرند نباشد، و فرمان خدا انجام شدني است.» «وطر» در آیه به معنای نیاز مهم و کنایه از آمیزش است. ۹ - عناوین مرتبطآثار آمیزش (قرآن)، احکام آمیزش (قرآن)، آمیزش آدم (قرآن)، آمیزش با حائض (قرآن)، آمیزش بهشتیان (قرآن)، آمیزش جنیان (قرآن)، آمیزش زید بن حارثه (قرآن)، تقوا در آمیزش (قرآن). ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعمرکز فرهنگ معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۳۹۹، برگرفته از مقاله«آمیزش». دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، برگرفته از مقاله «آمیزش». رده‌های این صفحه : آمیزش | موضوعات قرآنی
|