غنی (اسم الله)

«غنى»، از اسما و صفات خداوند به معناى کسى است که از همه چیز بی نیاز است و همه محتاج او هستند.

اسم غنى در قرآن به صورت مرفوع و منصوب بیست بار آمده و در هیجده مورد وصف خدا قرار گرفته است و با اسم هایى مانند: «حمید»، «حلیم» و «کریم» همراه مى باشد. چنان که مى فرماید: (... وَاعْلَمُوا انَّ اللّهَ غَنِىٌّ حَمِیدٌ): «بدانید که خدا بى نیاز و ستوده است».

راغب مى گوید: غنا اقسامى دارد:

۱. بى نیازى مطلق و این مخصوص خدا است چنان که مى فرماید: (إِنَّ اللّهَ لَهُوَ الغَنِىُّ الحَمِید).

۲. بى نیازى نسبى چنان که مى فرماید: (وَ وَجَدَک عائِلاً فَأَغْنى): «تو را فقیر یافت بى نیاز کرد».

ولى بهتر است بگوییم «غنا» یک معنا بیش ندارد و این تفاوت ها مربوط به مصداق است، برخى از مصادیق آن به خاطر وجوب وجود بى نیاز مطلق است، ولى غیر آن به خاطر امکان، فقیر مطلق بوده و احیاناً در سایه ارتباط با مبدأ و بى نیازى عرضى و نسبى پیدا مى کند.

این مطلب در همه صفات خدا جارى است، مثلاً خدا جمیل و زیبا است، و آفرینش نیز سهمى از جمال دارد، ولى در این جمال نسبى خود مرهون جمال مطلق است.

و به قول شاعر عرب مى گوید:

أرأیتَ حسنَ الروضِ فى آصاله *** أرأیتَ بدرَ التمّ عند کماله

هذا، و ذاک کلّ شىء رائق *** أخذ التجمل من فروع جماله

تلک القلوب بأسرها فى أسره *** شغفاً و شُدَّ عقولُنا بعِقاله

مقصود شاعر این است که آن زیبایى هاى باغ به هنگام عصر، و زیبایى ماه در شب بدر، (زیبایى این دو) و زیبایى همه چیز پرتوى از جمال او است، دلها در عشق به این جمال بى تاب شدند، و خردهاى ما بسته به عقال او است.

و حافظ شیرازى این مطلب فلسفى و عرفانى را چنین ترسیم کرده است:

این همه عکس من و نقش نگارین که نمود *** یک فروغ رخ ساقى است که در جام افتاد

فهرست آیات

فهرست زیر شامل ۱۸ آیه از قرآن کریم است که در آنها کلمه «غنی» اسم و صفت خدای تعالی قرار گرفته:

پانویس

منابع

• منشور جاوید، جعفر سبحانی.
• فرهنگ قرآن، جلد ۲۱، صفحه ۳۷۲.