حمید (اسم الله)

«حَمید» از ریشه «حمد» (ستایش) و از اسماء حُسناى الهى به معناى «حامد» بُود، ستاینده خود و ستاینده مؤمنان؛ و به معنى «محمود» بُود، (ستوده) ستودن خود مر خود را و سُتودن مؤمنان او را، و به معناى کسى که ستایش براى او ثابت شده است. و اطلاق آن به معناى فاعلى (حامد) و مفعولى (محمود) بر خداوند جایز است.

وصف «حمید» در قرآن مجید هفده بار وارد شده و در همه موارد، وصف خدا قرار گرفته است و با صفات دیگرى مانند غنى، مجید، عزیز، حکیم و ولىّ همراه مى باشد، چنان که مى فرماید: «غَنِىٌّ حَمیدٌ» (بقره/۲۶۷)، «حَمِیدٌ مَجِیدٌ» (هود/۷۳)، «إِلى صِراطِ العَزِیزِ الحَمِید» (ابراهیم/۱)، «مِنْ حَکیم حَمید» (فصلت/۴۲) و «الولىّ الحمید» (شورى/۲۸).

ابن فارس مى گوید: «حمد» یک معنى بیش ندارد و آن ستایش در مقابل نکوهش است، عرب مى گوید: «حمدتُ فلاناً أحمدُه» او را ستودم. «حمد» از نظر علما و محققان، ستایش کسى است که روى اختیار، کار نیک انجام دهد، بنابر این «حمید» به معنى «محمود» مى باشد و از نظر مفهوم نسبت به «مدح» اخص مى باشد، زیرا «مدح» ستایشى است در برابر هر فعل و یا صفت نیک، خواه اختیارى باشد یا تسخیرى، بنابر این هرگاه گوهرى به خاطر درخشندگى و زیبایى آن ستوده شود، در آن مورد لفظ مدح به کار مى برند، نه حمد؛ زیرا صفات خیره کننده آن جنبه تسخیرى دارد نه جنبه اختیارى، ولى در مورد کارهاى نیک اختیارى از واژه حمد بهره مى گیرند.

اگر خدا را «حمید» مى خوانیم یا به معنى مستحق ستایش است؛ و یا به معنى محمود است، چنان که قبیل به معنى مقبول مى آید، زیرا خدا ستوده شده است، هم از جانب خود و هم از جانب بندگان، چنان که مى فرماید: «...وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِک...». (بقره/۳۰) «ما تو را با ستایش از هر نقص پیراسته مى سازیم».

اين اسم و صفت الهى در آيات ذيل مطرح شده است:

پانویس

منابع

• فرهنگ قرآن، ج ۱۲ ص ۱۸۷.
• پایگاه اطلاع رسانی آیت الله سبحانی، منشور جاوید، ج ۲.