منی
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
| نماز |
|
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
| بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
مَنی، مایعی سفیدرنگ و غلیظ است که خروج آن از بدن، موجب جنابت است. به‌فتوای فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، منی نجس است. خروج منی از بدن، به‌صورت اختیاری، روزه را باطل می‌کند. همچنین کسی که از او منی خارج شده است، باید برای نمازخواندن غسل کند.
برخی از نشانه‌های منی که در صورت شک، به‌وسیله آنها تشخیص داده می‌شود، عبارت‌اند از: لذت جنسی زیاد، جهیدن و سست‌شدن بدن.
درباره اِسپرم احکامی مطرح است که از مسائل مستحدثه به شمار می‌رود. از نظر فقیهان شیعه تزریق اسپرمِ غیرشوهر در رحم زن حرام است. آنان درباره حکم تزریق اِسپِرم نگهداری شده از مردی در رحم همسرش پس از مرگ شوهر اختلاف‌نظر دارند. این اختلاف‌نظر به مبنای آنها در این مسأله برمی‌گردد که آیا با مرگ یکی از زن و شوهر، زوجیت از بین می‌رود یا خیر؟ همچنین درباره خرید و فروش اسپرم اختلاف‌نظر وجود دارد که به ارزش مالی داشتن و نداشتن آن برمی‌گردد.
مفهوم‌شناسی
منی مایعی نسبتاً غلیظ و تا حدودی سفید است که معمولاْ به هنگام لذت جنسی زیاد، از اندام تناسلی خارج می‌شود.
حکم فقهی
به‌فتوای فقیهان شیعه، منیِ انسان، از نجاسات است. آنها به خارج‌شدن منی از بدن، اِنزال می‌گویند. انزال، در فقه از سبب‌های جنابت است. به گفته محمدحسن نجفی، فقیهان شیعه، منی حیواناتی که دارای خون جهنده هستند را هم نجس می‌دانند.
کسی که منی از او خارج شده است، باید برای کارهایی که به طهارت نیاز دارد، مانند نماز غسل کند. خروج منی از بدن به صورت عمدی (چه با آمیزش چه با استمناء)، موجب باطل‌شدن روزه می‌شود.
دیدگاه اهل سنت
فقیهان اهل سنت درباره نجاست یا عدم نجاست منی نظر یکسانی ندارند. ابوحنیفه و مالک بن اَنَس منی را نجس می‌دانند؛ با این تفاوت که ابوحنیفه معتقد است منی در صورتی که خشک باشد، با ساییدن پاک می‌شود و نیازی به شستن ندارد. شافعی‌ها و حنبلی‌ها، منی انسان را پاک می‌دانند.
نشانه‌های منی
در فقه، نشانه‌هایی برای منی بیان شده که در صورت شک در اینکه منی خارج شده است یا نه، به کمک آن نشانه‌ها منی از غیر آن تشخیص داده شود. طبق نظر بیشتر فقیهان شیعه، خروج منی در مردان با سه ویژگی لذت جنسی، جهیدن و سست‌شدن بدن همراه است. البته در مریض، جهیدن شرط نیست و خروج آب با شهوت و سست‌شدن بدن، حکم منی را دارد.
برخی از فقیهان گفته‌اند: خروج آب از بدن اگر با لذت جنسی و جهیدن و یا جهیدن و سست‌شدن بدن همراه باشد، منی است.
نشانه‌های منی در زنان متفاوت است. از نظر بیشتر فقیهان شیعه، ترشحاتی که از اندام تناسلی زن خارج می‌شود، اگر با لذت جنسی همراه باشد، حکم منی را دارد. اینان جهیدن و سست‌شدن بدن را نشانه منی در زنان ندانسته‌اند.
تفاوت با مذی، وذی و ودی
فقیهان میان منی و دیگر مایع‌هایی که از اندام جنسی انسان خارج می‌شود، فرق می‌گذارند. آنها به‌جز منی از سه مایع دیگر نام می‌برند:
- «مَذْی»: مایع رقیقی است که در اثر لذت جنسی ضعیف یا ملاعبه از انسان خارج می‌شود. این مایع چسبنده است، ولی نشانه‌های منی را ندارد و در زنان بیشتر از مردان است.
- وَذْی: مایعی است که گاهی پس از خارج‌شدن منی، از انسان خارج می‌شود.
- وَدْی: مایعی است که گاه پس از ادرار از انسان خارج می‌شود.
از نظر فقهان شیعه، مذی، وذی و ودی نجس نیستند و وضو را باطل نمی‌کنند.
حکم تزریق و خرید و فروش اِسپِرم
امروزه اسپرم مردان برای اینکه در آینده جهت باروری استفاده شود در مراکزی به نام بانک اسپرم نگهداری می‌شود. از این‌رو درباره اسپرم مسائلی مطرح شده است، از جمله:
- تزریق اسپرم: در جایز بودن تزریق اسپرم مردی که در زمان حیات و زوجیت از او اخذ شده، در رحم همسرش پس از مرگ او (شوهر)، میان فقها اختلاف نظر است. گفته شده طبق مبنای فقیهانی مانند شیخ طوسی ابن‌ادریس، علامه حلی، فاضل هندی و سید عبدالاعلی سبزواری، که علقه زوجیت با مرگ یکی از زن و شوهر از بین نمی‌رود، چرا که هر یک از زوجین می‌تواند دیگری را غسل دهد، تزریق اسپرم در رحم زن پس از مرگ شوهرش، جایز است. برخی نیز تزریق اسپرم در رحم زن و باروَرسازی او پس از مرگ شوهر را جایز ندانسته‌اند. فقهای شیعه استفاده از اسپرم ذخیره شده غیرشوهر در رحم زنی به جهت باروری را حرام دانسته‌اند.
- خرید و فروش اسپرم: اسپرم عین نجس است و خرید و فروش اعیان نجسه از نظر فقها حرام است. شیخ انصاری و امام خمینی بر این نظرند که حرام بودن خرید و فروش اعیان نجس و به‌ویژه اسپرم به جهت نجاست آنها نیست؛ بلکه به دلیل این است که آنها در شرع و عرف ارزش مالی ندارند. بنا به نظر آیت الله منتظری در عصر حاضر، منی یا اسپرم منفعت و ارزش مالی دارد و برای کارهایی مانند تلقیح مصنوعی و انجام آزمایش و مطالعات پزشکی از آنها استفاده می‌شود از این‌رو خرید و فروش آنها جایز است.
- انتساب به پدر: اگر زنی از طریق تزریق اسپرم باردار شود، فرزندی که از آن متولد می‌شود، منتسب به صاحب اسپرم است و فرزند او محسوب می‌شود. بنا به نظر فقها فرزند در لغت و از نظر عرف، همان کسی است که از نطفه شخص دیگری به وجود می‌آید.
پانویس
- ↑ ، سایت تبیان.
- ↑ عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۳، ص۳۶۹.
- ↑ سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۹۶-۹۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۳؛ سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۹۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۲۹۰.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، ۱۳۹۲ق، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ نگاه کنید به بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۱۹، ص۱۲۹-۱۳۰.
- ↑ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۵؛ سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۹۶.
- ↑ سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۹۶.
- ↑ شافعی، احکام القرآن، دار الکتب العلمیه، ص۸۱-۸۲.
- ↑ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۵ پانویس۳؛ سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۹۶.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۲.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، ۱۳۹۲ق، ج۱، ص۲۶۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳؛ نگاه کنید به بنی‌هاشمی خمینی، ۱۳۹۲ق، ج۱، ص۲۶۵و۲۶۶.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۱۱.
- ↑ عاملی، الاصطلاحات الفقیه، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۶.
- ↑ عاملی، الاصطلاحات الفقیه، ۱۴۱۳ق، ص۲۲۹؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۱۵.
- ↑ عاملی، الاصطلاحات الفقیه، ۱۴۱۳ق، ص۲۲۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: مکارم شیرازی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۹ق، ص۳۱.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۹؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۱۴.
- ↑ مرتضوی، «نگهداری اسپرم و بهره‌برداری از آن در فقه امامیه»، ص۹.
- ↑ مرتضوی، «نگهداری اسپرم و بهره‌برداری از آن در فقه امامیه»، ص۱۱.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۶۸.
- ↑ علامه حلی، تذکرة‌الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۹.
- ↑ فاضل هندی، کشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۲۱۹.
- ↑ سبزواری، مهذب‌الاحکام، دارالتفسیر، ج۳، ص۴۲۳.
- ↑ مرتضوی، «نگهداری اسپرم و بهره‌برداری از آن در فقه امامیه»، ص۱۱.
- ↑ فاضل لنکرانی، احکام پزشکان و بیماران، ۱۴۲۷ق، ص۹۶.
- ↑ فاضل لنکرانی، احکام پزشکان و بیماران، ۱۴۲۷ق، ص۹۸.
- ↑ شیخ انصاری، کتاب‌المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ شیخ انصاری، کتاب‌المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۹۷-۹۸؛ امام خمینی، المکاسب المحرمه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۸.
- ↑ منتظری، دراسات فی المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ فاضل لنکرانی، احکام پزشکان و بیماران، ۱۴۲۷ق، ص۹۸-۹۹.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۲۳، ص۳۱۱-۳۱۲.
منابع
- ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- امام خمینی، سید روح‌الله، المکاسب‌المحرمه، قم، مؤسسة إسماعيليان، چاپ سوم، ۱۴۱۰ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهره، تصحیح محمدتقی ایروانی و سیدعبدالرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۵ق.
- بنی‌هاشمی خمینی، سیدمحمدحسن، توضیح‌المسائل مراجع، مطابق با فتاوای شانزده نفر از مراجع معظم تقلید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۹۲ش.
- جزیری، عبدالرحمن بن محمد عوض، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۳م.
- سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب‌الاحکام فی بیان حلال و الحرام، قم، دارالتفسیر، بی‌تا.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۵ق.
- شافعی، محمد بن ادریس، احکام القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- شیخ انصاری، مرتضی، کتاب‌المکاسب، قم، مجمع الفكر الإسلامی، ۱۴۱۵ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- عاملی، یاسین عیسی، الاصطلاحات الفقهیه فی الرسائل العلمیه، بیروت، دارالبلاغه، ۱۴۱۳ق.
- عبدالرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه،
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة‌الفقهاء، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۶ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، احکام پزشکان و بیماران، قم، مركز فقهى ائمه اطهار (ع)، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
- مرتضوی، سید محسن و مجتبی نوروزی، «نگهداری اسپرم و بهره‌برداری از آن در فقه امامیه»، مجله علمی-پژوهشی فقه پزشکی، شماره ۳۸ و ۳۹، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش
- مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، ۱۴۲۹ق.
- منتظری، حسینعلی، دراسات فی المکاسب، قم، نشر تفکر، ۱۴۱۵ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء العربی، ۱۴۰۴ق.