سازهای ایرانی
سازهای نواحی ایران شامل دو بخش میباشد:
- بخش اول سازهای نواحی پارسی است که شامل جوغ، چوغرو، جاریگ، درک، انواع مختلف دایره و دف، انواع دهل و جره، انواع نقاره، تنبک محلی، کوزک، سنج انگشتی، کرپ، کرنا، انواع مختلف سرنا، سفید مهره، انواع نی محلی، نی لبک، فلوت محلی، نی جفتو، فیقو، سوتک، شاخ نفیر، بلبون، چنگ، چنگ قوطی و یروتی است.
- بخش دوم نیز شامل گزیدهای از سازهای نواحی سایر استانهای کشور است که اکثراً دارای قدمت قابل توجهی هستند؛ بهطوریکه حتی تعدادی از آنها جزء سازهای منسوخ شده به حساب میآیند.
| موسیقی در ایران | |
|---|---|
| تاریخ | |
| پیش از اسلام | هخامنشیان • ساسانیان |
| پس از اسلام | صدر اسلام • مروگی |
| معاصر | قاجار • پهلوی • لسآنجلسی • زیرزمینی |
| موسیقی سنتی ایرانی | |
| مقامها • نظریهٔ ادوار • دستگاهها • تحول مقام به دستگاه • ردیف • فواصل موسیقی ایرانی • گوشه • آوازها • سازها • فرمها | |
| دیگر سبکها | |
| پاپ • رپ • راک • سمفونیک • جاز • متال • کرال | |
| نواحی | |
| آذربایجانی • شوشتری • ایلامی • باصری • بختیاری • بخشیهای خراسان شمالی • بلوچی • بندری • ترکمنی • جنوبی • خراسانی • علوانیه • کردی • کرمانی • گیلکی • لری • مازندرانی | |
| مناسبتی | |
| زرتشتی • نوروزخوانی • تعزیه • رمضان • صلواتخوانی • مداحی | |
علاوه بر این تقسیم بندی هر یک از این بخشها از نظر سازشناسی در دستههای سازهای زهی ،سازهای زخمهای و سازهای کمانی، سازهای بادی سازهای زبانهدار و سازهای بی زبانه و سازهای کوبهای خودصدا و پوستصدا مرتب شدهاند.
چنانچه پیشتر اشاره کردیم ساز های مورد استفاده در ایران به دو دسته تقسیم شده اند:
1- سازهای استفاده شده در موسیقی نواحی ایران
2- سازهای استفاده شده در موسیقی دستگاهی ایران
ساز تار شامل اجزای زیر می باشد:
پوست کاسه طنینی سیم گیر سرپنجه خرک گوشی ها دستان ها شیطانک دسته
انواع سازهای ایرانی و ساختمان آنها
از نظر جنس سه نوعند: - فلزی - سفالی - چوبی
و از لحاظ نوع و شکل تولید صوت به سه گروه تقسیم میشوند:
- سازهای زهی مانند:
- سازهای بادی: نرمهنای، فلوت، نی، قره نی، نی انبان، کرنا، بالابان، دوزله، سرنا، نفیر، دونیه، شمشال
- سازهای ضربی: دایره، دهل، تنبک، نقاره، سنج، طاس، دف
طبقهبندی شدهاند. صدای حاصل از یک ساز به جنس و شکل ساختمان آن و طبعاً به ساخت صحیح و دقیق آن بستگی دارد.
سازهای فلزی که معمولاً از جنس برنج یا مس هستند، به طریق "ریخته گری یا چکش کاری" ساخته میشوند. سازهای سفالی، همانطور که از نام آن پیداست از جنس سفال (گل رس پخته شده) میباشد. برخی تنبکها و سازهای بومی مانند طاسهای پوستی و فاقد پوست از سفال – دستی یا با چرخ ساخته میشوند.
سازهای چوبی به طریق «تراش و برش» ساخته میشوند. این گروه از سازها بیشترین و متنوعترین سازها را در خود جای میدهد و آنجا که سخن از نواختن یا ساختن سازهای ایرانی است بیشتر این سازها در ذهن تداعی میگردد. اکثریت سازهای زهی و برخی سازهای ضربهای به این روش ساخته میشوند.
