موسیقی در دوران هخامنشیان

از موسیقی ایران پیش از دوران هخامنشیان اطلاعات چندانی در دست نیست. به عقیدهٔ کسنوفون موسیقی در این دوره به چند رشته تقسیم می‌شده که عبارت بوده‌اند از رزمی یا جنگی، بزمی، و مجلسی. اسناد تاریخی آشوری که مربوط به سدهٔ هشتم پیش از میلاد است، نشان می‌دهد که اقوامی در فلات ایران مستقر شده بودند که بعداً به آریایی معروف شدند. بسیاری از این قوم در منطقهٔ هندوستان مستقر بودند و در فاصلهٔ ۱۵۰۰ تا ۵۰۰ پیش از میلاد سرودهای مختلفی ساخته بودند که در مراسم جنگی، جشن‌ها و مراسم مذهبی اجرا می‌شدند.

آن دسته از موسیقی‌نوازان این دوران که در منطقهٔ هندوستان زندگی می‌کردند، منشأ کولی‌هایی هستند (که با نام کاولی یا کابلی یا لوری هم شناخته می‌شدند) که در دورهٔ ساسانیان به درخواست بهرام گور به ایران آمدند و عمدتاً در منطقهٔ لرستان ساکن شدند.

سرودهای رزمی در دوران هخامنشیان نقش مهمی داشتند. کسنوفون نوشته که کوروش بزرگ (بنیانگذار سلسله هخامنشی) از کشته شدن سربازان طالشی و طبری سرودی خواند که بعدها در دورهٔ ساسانیان مراسم سوگ سیاوش خوانده می‌شده‌است. همچنین سرودهای مذهبی نیز در این دوره نقش مهمی داشتند؛ به گفتهٔ هرودوت این سرودها، بر خلاف سرودهای مشابه در تمدن آشوری و بابلی، بدون همراهی ساز اجرا می‌شدند. این سرودها غالباً تنالیته‌ای در گام بزرگ داشتند. آوازهای دسته‌جمعی نیز در این دوره رایج بودند که عموماً توسط دختران اجرا می‌شدند.

بر اساس آنچه مورخان مختلف نقل کرده‌اند و آنچه در نقش برجسته‌های ایلام یافت شده، تا دوران هخامنشیان سازهایی شبیه چنگ، دف، دهل و شیپور در موسیقی به کار گرفته می‌شده‌است.

• منظمی، درویش رضا (۱۳۸۰). «گذری بر موسیقی دوران باستان». هنرهای زیبا (۹): &#۸۲۰۶, ۷۶-۷۸.