زبان‌های ایرانی غربی
خانواده زبانی؛ زیرگروه زبان‌های ایرانی
زبان‌های ایرانی غربی، شاخه‌ای از زبان‌های ایرانی هستند. پارسی باستان و مادی کهن‌ترین زبان‌های ایرانی غربی هستند.
| ایرانی غربی | |
|---|---|
| پراکنش: | جنوب غرب آسیا، آسیای میانه، قفقاز و غرب جنوب آسیا |
| تبار: | هندواروپایی
|
| زیرگروه‌ها: | |
| گلاتولوگ | west2794 |
نقشه گویشوران زبان‌های ایرانی | |
زبان‌های ایرانی غربی به دو گروه «شمال‌غربی» و «جنوب‌غربی» دسته‌بندی می‌شوند.
زبان‌ها
- مادی†
- پارتی†
- آذری باستان†
- زبان‌های ایران مرکزی
- تفرش: زبان آشتیانی، آمُره‌ای، کهکی، زبان وَفسی، گویش کلیمیان همدان، گویش کلیمیان بروجرد، گویش کلیمیان نهاوند، الویری-ویدری (الویری، ویدری)
- شمال‌غربی: زبان خوانساری (خوانساری، گویش کلیمیان خوانسار)، محلاتی، وانِشانی، گویش کلیمیان گلپایگان
- شمال‌شرقی: آرانی، بیدگُلی، دِلیجانی، نَشلَجی، زبان ابوزیدآبادی، قُهرودی، بادرودی، کامویی، جُوشَقانی، مِیمه‌ای، ابیانه‌ای، زبان سویی/ سُهی، بادی، زبان نطنزی (نَطَنزی، فَریزَندی/ فَریزهَندی، یارَندی/ یارَنی)، کَشه‌ای، طاری، طَرْقی، گویش کلیمیان کاشان
- جنوب‌غربی: زبان گَزی، سِدِهی، اردِستانی، نُهوجی، سَجزی، جرقویه‌ای، رودَشتی، کَفرودی، کَفرانی/ کَفرونی، گویش کلیمیان اصفهان
- جنوب‌شرقی: دری زرتشتی (یزدی، کرمانی، گویش کلیمیان یزد، گویش کلیمیان کرمان)، زبان نایینی (نایینی، انارَکی)، زِفره‌ای، وَرزَنه‌ای (ورزِنه‌ای)، تودِشْکی، کِیجانی، آبْچویه‌ای
- کویر: زبان خوری، فَروی، فَرُّخی، گرمه‌ای، مِهرْجانی
- سیوندی: زبان سیوَندی، گویش‌های ایرانی شمال غربی استان فارس منحصر به استان فارس (به‌جز کُرُشی که جزء بلوچی است)، عَبدویی، کوهمَرّه‌ای (کُهمرّه‌ای)، کُرونی (جزء گویش‌های جنوبی لری)
- کردی: سورانی (کردی مرکزی)، کرمانجی (کردی شمالی)، کردی جنوبی،
- زازا-گورانی: گورانی (هَوْرامی/اورامی)، باجِلانی / باجَلانی، کرمانجکی (زبان زازاکیِ شمالی)، زبان دیملی (زبان زازاکیِ جنوبی)، زبان شَبَکی، سَرلی
- زبان‌های حاشیه دریای خزر:
- زبان گیلکی (بیه پیش، بیه پس)
- زبان تالشی (تالشی شمالی یا گشتاسبی، تالشی میانی، تالشی جنوبی)
- زبان‌های تاتی (هرزنی-دیزماری، خلخال، طارم-کباته، خوئین زنجان، تاتی جنوبی، شمال و شمال خاوری قزوین، الویر و ویدر، وفس، رودبار و…)
- زبان مازندرانی (گویش‌ها: سارَوی، بابُلی، آمُلی، لُفوری؛ سوادکوهی، سالوسی، کِلاری، شَهسَواری؛ گرگانی†، دِلَندی/ دَلَندی؛ زبان شهمیرزادی، خُلَردی، فیروزکوهی؛ اَستَرآبادی/ اِستَرآبادی، کَتولی، کلارستاقی، کجوری)
- زبان‌های سمنانی: زبان سمنانی، زبان سَنگسَری، لاسگِردی، سُرخه‌ای، اَفتَری، بیابانَکی
- بلوچی: زبان بلوچی، کُرُشی
- گذرخانی، کَباته‌ای، کجلی، کرنگانی (گویش آذری ذکر کرده‌اند)، خورش‌رستمی، مراغی، رزجردی، شاهرودی
- فارسی/ پارسی: فارسی باستان†، فارسی میانه†، فارسی افغانستان، فارسی ایران، فارسی تاجیکی، فارسی هزارگی، فارسی جیدی، یهودی-بخارایی، فارسی خوزستانی، زبان ایماقی، دَروازی، دِهواری، فارسی پهلوانی، شوشتری، دزفولی، سیستانی
- پارس: گویش‌های منطقه فارس، گویش کلیمیان شیراز، زبان اچمی، زبان کُمزاری، زبان بَشاگَردی، گویش‌های گرمسیری
- لری: زبان لری (گویش‌ها: لری خرم‌آبادی، لری بالاگریوه‌ای، لری فیلی، ممسنی، کهگیلویه/ کُهکیلویه‌ای، لری بختیاری)،
پانویس
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Western Iranian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ "Kurdish". Ethnologue (به انگلیسی).