لری خرم‌آبادی

این گویش در شهر خرم‌آباد و روستاهای اطراف آن و ازنا، سکوند، ریگ سفید، کیهان، طالقان، پل هرو و شهرهای دورود، زاغه، نهاوند، و سامن و نیز در طوایف لر ساکن این نواحی دیده می‌شود. علاوه بر اهالی خرم‌آباد شهرهای پلدختر، کوهدشت، رومشگان و قسمتی از الشتر، بخش گسترده‌ای از مردم جنوب استان ایلام از جمله ساکنان شهرستان‌های دره شهر، آبدانان و دهلران از استان ایلام و اندیمشک و شوش در شمال استان خوزستان به این گویش تکلم می‌کنند. از ویژگی‌های این گویش توانایی آن در ساخت اشعار، سرودها و موسیقی است.

لری خرم‌آبادی نزدیکترین گویش لری به زبان کردی است. این گویش با کردی جنوبی و لکی به عنوان همسایگان قدیمی در عین تفاوت دارای قرابتهای زبانی بسیاری است. ۷۸ درصد واژگان میان لری خرم‌آبادی و لکی مشترک هستند. ایزابلا برد که در سال ۱۸۹۰ به منطقهٔ کردستان و لرستان سفر کرده‌است، در سفرنامهٔ خود گویش لرهای لرستان را متفاوت از کردهای کرمانشاه می‌داند.فهرست زیر برخی واژگان فارسی و برابر آن‌ها را در گویش‌ها و لهجه‌های رایج در استان‌های غرب ایران در ناحیه زاگرس نشان می‌دهد

واج‌شناسی

در این گویش علاوه بر واکه‌های موجود در دیگر گویش‌های لری شامل: a، ā، i، ī، u، ū، ũ داری دو واکه ü و ǖ نیز است.

ضمیر

ضمیرهای شخصی

ای‌ما هوفتیئیم نه‌زیکیا سائت چارئو چارئو نیم. ونو که پآ ته‌ش بیئن ئو بیار بیئن همه‌نه بیآر که‌رده‌ن ئو و سورئت هه‌مه خوشونه آمآده که‌ردن سی ره‌ته وی‌ره قوله

آما قه‌رار نی‌آن که یه‌ک دو نه‌فر بئیسن د اشگه‌فت ئو به‌قیه روئن ویره قوله. چوون‌که اساس‌یا زیادی داشته‌ن که نمی‌تونه‌سه‌ن وا خوشو بیاره‌نشو، دو نه‌فر مئنن د اشگه‌فت که هم بئسن ته ئی اساس‌یا ئو هم ئناشتا هازر به‌که‌ن که موقع که ای‌نو ورمی‌گه‌ردن بوهوره‌ن.

اوفتائیم و ره. نه‌زیک یه سائتی ره ره‌تیم تا رئسه‌سیم و قوله. الوته خه‌یلی سه‌رد بی. به‌رف ئم اومایی. یه تی‌که‌ام به‌ردیا کوو سور بی‌نی؛ و همی ده‌لیل ای‌ما یوآش یوآش ئو وا سه‌ختی می‌ره‌تیم و ره.

ترجمه فارسی

ما خفتیده بودیم تا نزدیکیهای ساعت چهار، چهارو نیم. آنهایی که پای آتش بودند و بیدار شده بودند همه را بیدار کردند و همگی به سرعت خود را آماده کردند برای رفتن به سمت قله.

اما قرار گذاشتند که یکی دو نفر در غار بمانند و بقیه به سمت قله کوه راهی شوند. چونکه اساس‌های بسیای داشتند که نمی‌توانستند همه آن‌ها را با خود حمل کنند. دو نفر در غار ماندند که هم مراقب اساس‌ها باشند و هم صبحانه‌ای (ناشتا) آماده کنند که هنگام بازگشت گروه بخورند.

به راه افتادیم. نزدیک یک ساعت راه رفتیم تا رسیدیم به قله. البته خیلی سرد بود. برف هم آمده بود. کمی هم سنگ‌ها لیز شده بودند. به همین دلیل ما آرام آرام (یواش‌یواش) و به سختی راه می‌رفتیم.

• زبان لری
• خرم‌آباد

• اشمیت، رودیگر. راهنمای زبان‌های ایرانی، چاپ دوم. ترجمه به سرپرستی حسن رضائی باغ‌بیدی. تهران: انتشارات ققنوس، ۱۳۸۷. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۹۸۰-۰۹۴-۳.
• خورشید، فؤاد محمد. زبان کردی و پراکندگی جغرافیایی لهجه‌های آن، چاپ اول. ترجمهٔ سعید خضری. تهران: انتشارات پانیذ، ۱۳۹۱. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۷۱۰۵-۴۷-۷.
• رخزادی، علی. آواشناسی و دستور زبان کردی. سنندج: انتشارات کردستان، ۱۳۹۱. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۹۸۰-۰۹۴-۳.