لیبرالیسملیبرالیسم به معنای آزادیخواهی است.آزادی مبتنی بر فرد گرایی و تکیه بر عقل بدون در نظر گرفتن وحی از عناصر اصلی تفکر لیبرالیستی می‌باشد. ۱ - مفهوم لیبرالیسملیبرالیسم( liberalism )، خواهان درجاتی از آزادی در برابر تسلّط یا هدایت دولت و یا هر مؤسّسه دیگر است که تهدیدکننده آزادی بشر باشد [۱]
فرهنگ علوم سیاسی، ج۱، ص۶۹۴.
لیبرالیسم، که خود از مؤلفّههای مدرنیسم است، در نظر و عمل از پروتستانتیسم- نهضت اصلاح دینی- در قرن ۱۶ میلادی بسیار مدد گرفته است. [۲]
لیبرالیسم، مهدی براتعلیپور، ص۱۵-۱۷.
۲ - اقسام لیبرالیسملیبرالیسم را میتوان به دو قسم فرهنگی و اقتصادی تقسیم کرد؛ لیکن ما فقط به بررسی لیبرالیسم فرهنگی میپردازیم. ۲.۱ - لیبرالیسم فرهنگیلیبرالیسم فرهنگی نیز خود به سه شاخه سیاسی، اخلاقی و الهیّاتی تقسیم میشود. نقطه اشتراک این سه شاخه، جانبداری از آزادیهای فردی و اجتماعی به شکل افراطی، ترویج تساهل و تسامح به گونه اباحه‌گری و مقیّد نبودن به امر مطلق است. ۳ - مبانی فکری لیبرالیسمعناصر اصلی تفکّر لیبرالیستی عبارتاند از: تکیه بر عقل بدون در نظر گرفتن وحی؛ آزادی مبتنی بر فردگرایی (اومانیسم)؛ تساهل و تسامح با رویکرد نسبیّت‌گرایی مدرن. لیبرالیستها درباره آزادی معتقدند که وحدت دین برای تنظیم مصالح جامعه ضروری نیست و قانون باید عهدهدار آزادی عقیده باشد [۳]
فرهنگ فلسفی، ص۳۰۹-۳۱۰.
آزادیخواهی لیبرالیستها تا جایی پیش میرود که مرزهای دین را درنوردیده، انسان مدرن را برای تکلیفگریزی و بیقیدی نسبت به آموزه‌های دینی محق میپندارد. از این رو، لیبرالیسم، حاکمیت الهی را در جهان نمیپذیرد. [۴]
لیبرالیسم، راین هارد کونل، ص۱۹-۲۳.
۴ - آزادی در اسلامقرآن میگوید، انسان موجودی مختار و آزاد است و سرنوشتش به دست خود او است.هر کس میخواهد ایمان آورد و هر کس میخواهد کافر شود؛ ولی در برابر راهی که برمیگزیند، مسئول است. این دیدگاه مطابق با حکمت الهی در کسب پاداش اخروی است. از این رو، آزاد بودن انسان در اعمال و رفتار، نقطه قوّت آفرینش او است. بنابر این، اصل آزادی در اسلام پذیرفته شده است هر چند مؤمنان، آزادی خود را در چارچوب حدود و قوانین الهی جای میدهند. از نظرگاه اسلامی، انسان برای تکامل و رشد آزاد است تا بتواند سعادتمند شود. در این راه باید به آموزه‌های دینی پایبندی کند. آزادی حیوانی- یعنی آزادی مطلق شهوت و هوا و هوس و دنیاپرستی- مورد تأیید اسلام نیست. ۵ - حدود آزادی در اسلام۵.۱ - آزادی عقیدهاز نظرگاه اسلامی، انتخاب عقیده، اجبارپذیر نیست و انسان به لحاظ تکوینی آزاد است و در گزینش هیچ دینی مجبور نیست؛ ولی به لحاظ تشریعی باید دین حق را بپذیرد، و چون میپذیرد، باید طبق آن رفتار کند. [۷]
فلسفه حقوق بشر، ص۱۹۰.
۵.۲ - آزادی اندیشهاسلام اندیشه مفید و روشمند را میپذیرد؛ اندیشهای که انسان را به شناخت حیات معقول و ویژه خود راه نماید. ۵.۳ - آزادی بیاندر دیدگاه اسلامی نه تنها بیان حقیقت روا و آزاد است، بلکه کسانی که از نیروی بیان و تبلیغ حقایق برخوردارند، موظّفاند بدین کار همّت گمارند [۹]
اصول کافی، ج۱، ص۱۱۷.
البتّه آزادی بیان نباید موجب تضییع حقوق مادی و معنوی افراد و جامعه شود. ۵.۴ - آزادی رفتارآیین اسلام، انسان را در رفتارهایش آزاد میداند؛ امّا برای اینکه به خود و دیگران آسیب نرساند، قیدها و محدودیّت‌هایی برای آن برنهاده است؛ بدین صورت که هر کس باید در رفتارهای خصوصی و جمعیاش، به ارزش‌های دینی، اخلاقی و انسانی، پایبندی کند. ۵.۵ - رهایی از هر نوع بردگیدین اسلام با هر گونه بندگی غیر خدا مخالف است و در آموزه‌های عملی و نظری خود میکوشد تا این پدیده را از میان بردارد. [۱۰]
گفتارهای معنوی، ج۱۲-۱۵.
۶ - نتیجهنتیجه آنکه، از نظرگاه اسلامی، بشر آزاد است تا بتواند به خوشبختی و رفاه دنیوی و اخروی برسد. از این رو، چارهای نیست مگر به آموزه‌های دینی پایبندی کند. اسلام، رهایی مطلق شهوات و هوا و هوس و تجاوز به آزادی دیگران را نمیپذیرد. ۷ - پانویس
۸ - منبعکتاب فرهنگ شیعه، تالیف شده توسط جمعی از نویسندگان، ص۳۹۴-۳۹۶. رده‌های این صفحه : مکاتب مادی
|