خوردنیخوردنی (طعام)، در مقابل نوشیدنی، به معنی آنچه که شایسته خوردن است، می باشد. جایگاه اصلی بحث خوردنی ها باب اطعمه و اشربه است که از انواع و احکام آن به تفصیل در این باب سخن گفته اند؛ هرچند برخی از احکام آن در باب هایی نظیر طهارت، صلات، تجارت و نکاح نیز مطرح شده است. فهرست مندرجات۲ - اقسام خوردنی ۳ - حکم خوردن حیوانات ۳.۱ - حیوانات دریایی ۳.۲ - حیوانات غیر دریایی ۳.۲.۱ - پرندگان ۳.۲.۲ - چارپایان ۳.۲.۳ - حشرات ۳.۳ - اسباب حرام شدن گوشت حیوان حلال گوشت ۳.۴ - حکم تخم جانوران ۴ - حکم خوردن گیاهان ۵ - حکم خوردن جمادات ۶ - سایر احکام ۷ - پانویس ۸ - منبع ۱ - اصل اوّلی در خوردنی هااصل اوّلی در خوردنی ها اباحه و حلیت است؛ بدین معنا که خوردنی هایی که حرمت آنها در شرع مقدس معلوم نیست و از ناحیه شارع دلیلی که بیانگر حرمت آنها باشد به ما نرسیده، حلال است. در مقابل، خوردنی های نجس یا خبیث و یا زیان آور برای بدن، حرام است. ۲ - اقسام خوردنیخوردنی ها به لحاظ جنس به سه نوع کلی تقسیم می‌شوند: حیوانات، گیاهان و جمادات که به مهم‌ترین احکام آنها اشاره می‌کنیم. ۳ - حکم خوردن حیواناتحیوانات یا دریایی اند یا غیردریایی. غیر دریایی نیز به پرندگان، چارپایان و حشرات تقسیم می‌شوند. هرچند اصل اوّلی در حیوانات- همچون سایر خوردنی ها- اباحه و حلّیت است؛ لیکن در خصوص آنها اصل عدم تذکیه نیز وجود دارد و همین امر، منشأ اختلاف شده که در موارد شک در حلّیت و حرمت حیوانی، به جهت شک در قابلیت آن برای تذکیه آیا به اصل اباحه رجوع و در نتیجه به حلال گوشت بودن حیوان مشکوک حکم می‌شود، یا به اصل عدم تذکیه رجوع و حکم به حرام گوشت بودن آن می‌گردد. [۱]
عوائد الايّام، ص۶۰۸-۶۱۱.
۳.۱ - حیوانات دریاییبه قول مشهور، انواع حیوان دریایی جز ماهی و میگو حرام گوشت است؛ بلکه بر آن ادعای اجماع شده است.ماهی نیز اگر فلس (پولک) داشته باشد، حلال وگرنه بنابر مشهور حرام است. ۳.۲ - حیوانات غیر دریایی۳.۲.۱ - پرندگاناز پرندگان، چنگال داران، مانند عقابو مسخ شدگان، همچون طاووس،غیر خوردنی اند. در موارد شک در خوردنی یا غیر خوردنی بودن پرنده ای به نشانه های تعیین شده، یعنی مقدار بال زدن و داشتن چینه دان یا سنگ دان یا خارِ پشت پا رجوع می‌شود. ۳.۲.۲ - چارپایاناز این نوع، درندگان مانند شیر،و مسخ شدگان همچون فیل،غیر خوردنی اند. ۳.۲.۳ - حشراتهمه انواع حشرات، مانند موش و عقرب غیر خوردنی اند. ۳.۳ - اسباب حرام شدن گوشت حیوان حلال گوشتنجاستخواری، خوردن شیرخوک و موطوء انسان واقع شدن، اسباب حرام شدن حیوان حلال گوشت اند. ۳.۴ - حکم تخم جانورانخوردنی و غیر خوردنی بودن تخم جانوران، تابع خوردنی و غیر خوردنی بودن گوشت آنها است. ۴ - حکم خوردن گیاهانگیاهان خبیث و زیان آور، مانند گیاهان سمی حرام است. ۵ - حکم خوردن جماداتمردار؛اجزای جدا شده از حیوان زنده؛گل و نیز بنابر قول برخی خاک، جز تربت امام حسین علیه السّلام؛ مواد سمی؛مواد مست کننده؛ [۲۰]
كلمة التقوى، ج۶، ص۳۶۶.
عین نجس، مانند مدفوع؛چیز متنجس قبل از تطهیر و نیز متنجس تطهیرناپذیر،و آنچه که خبیثیا دارای زیان قابل اعتنا باشد،حرام است.سپرز (طحال)؛ نری؛ دنبلان؛ خون؛ فضله و سرگین و بنابر مشهور، مثانه؛ زهره دان و بچه دان حیوان حلال گوشت، غیر خوردنی و حرام است. در حرمت فرج؛ غدد (دشول)؛ نخاع؛ چیزی در مغز به اندازه نصف نخود؛ مردمک چشم؛ پیه موجود در دو طرف گردن تا تیره پشت و آنچه به نام ذات الأشاجع در میان سُم حیوان قرار دارد، اختلاف است. برخی قائل به کراهتند. در مثل ماهی و ملخ، همه اجزای آن، جز خون و فضله، خوردنی است. خون و فضله آن نیز اگر از خبائث شمرده شود حرام، وگرنه حلال است. ۶ - سایر احکاماستنجا با خوردنی هایی که در شرع محترمند، مانند نان حرام است. سجده بر خوردنی ها باطل است. خوراک از مصادیق نفقه واجب به شمار می‌رود. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۵۲۴-۵۲۶. رده‌های این صفحه : احکام خوردنی و آشامیدنی ها | فقه
|