مجلس عروسیمجلس عقد و عروسی که اسلام دستور داده در شرایط خاصی صورت بگیرد دارای آداب و شرایط خاصی می‌باشد و بهترین الگوی ما در زمینه مجلس عقد و عروسی ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) می‌باشند. ۱ - ازدواج در اسلاماسلام برای تحقق ازدواج و شکل‌گیری کانون خانواده که به یقین بهترین وسیله حفظ عفت عمومی و سالم سازی جامعه انسانی است، دختر و پسر جوان را موظف نموده است که در شرایط خاصی ازدواج کنند و یک سلسله آداب و شرایط را مراعات نمایند تا نخستین روز زندگی خود را به دور از هر گونه پلشتی و نابهنجاری رفتاری شروع کرده باشند. متاسفانه در عصر حاضر پیرایه‌ها و وصله‌های ناهمگونی بر دامن پاک و زیبای این انتخاب نیک و خداپسندانه یعنی ازدواج، زده شده است، از جمله ولخرجیها و تشریفات عقد و عروسی و...که گاه سرسام آور و تکان دهنده است. ۲ - توصیه‌های پیشوایان دینبهترین الگوی ما در زمینه مجلس عقد و عروسی ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) است. از این‌رو با بیان چگونگی و کیفیت برگزاری مراسم عروسی دختر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و توصیه‌های پیشوایان دین (علیهم‌السّلام) در این زمینه را به اختصار پی می‌گیریم: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با ازدواج امام علی (علیه‌السّلام) و حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیهم) خط بطلان بر عقاید خرافی زمان خود کشید و سنّت خویش را بر سهولت و آسانی ازدواج قرار داد. ۱. آن حضرت اتاق ام‌سلمه را برای شب عروسی علی و زهرا (علیهما‌السّلام) برگزید. ۲. رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به همسرانش دستور داد تا زهرا (سلام‌الله‌علیها) را مناسب شانش آرایش کنند. ۳. رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دامادش را موظف فرمود، غذای نیکویی برای اهل خود فراهم کند. البته پدر عروس تهیه گوشت و نان این عروسی را عهده دار شد و تهیه روغن و خرما را به علی (علیه‌السّلام) وانهاد. ۴. با فراهم شدن مقدمات پذیرایی، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آستین بالا زد و خرما را در میان روغن می‌آمیخت، آنگاه به علی (علیه‌السّلام) فرمود: هر که را می‌خواهی دعوت کن. [۱]
قمی، شیخ عباس، بیت الاحزان فی ذکر احوالات سیده نساء العالمین فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیهم)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۴۰۴ق، ص۳۵ـ ۳۳.
[۲]
محمدی اشتهاردی، محمد مهدی، ترجمه بیت الاحزان، ص۵۹ـ ۵۸.
۵. به دستور پیامبر، مراسم عقد و عروسی زهرا و علی در مسجد برگزار شد. [۳]
محمدی اشتهاردی، محمد مهدی، ترجمه بیت الاحزان، ص۵.
و به دستور و سفارش ایشان بلال مردم را به سمت مسجد فراخواند، [۴]
محمدی اشتهاردی، محمد مهدی، ازدواج و شیوه همسرداری از دیدگاه اسلام، (تهران، انتشارات کتاب یوسف، ۱۳۷۸)، ص۵.
تا مردم به صورت عملی شاهد شکل‌گیری ازدواج برترین زن جهان و برترین مرد ـ پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) باشند و از این شیوه الگوبرداری کنند.با چنین نگرشی مسجد تنها جای روضه‌خوانی و مجالس عزا نخواهد بود، از پی آمدهای نیک این سنّت، تشویق مردم به استقبال از مساجد است. برگزاری مراسم ازدواج در چنین مکان‌های مقدسی افزون بر این که گویای تقدس امر ازدواج می‌باشد، سبب جذب مردم به مکان‌های مقدس است. البته باید حفظ حرمت و شان مساجد نیز مورد توجّه قرار گیرد. ۶. برگزاری مراسم ازدواج به صورت آشکار مورد سفارش قرار گرفته است. ۷. ولیمه دادن در عروسی امری مستحب و پسندیده است. چنان‌که از حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده است که: «از سنّت پیغمبران اطعام دادن در وقت ازدواج است.» ۸. پذیرایی ولیمه از میهمانان در روز. سفارش شده ولیمه عروسی در روز داده شود تا آسایش کسی در معرض خطر قرار نگیرد، واقعاً انسان از این دقت و ظرافتی که در دستورات اسلامی به کار گرفته شده، لذت می‌برد، رفتار ناشایستی که بعضی از مسلمان‌ها در نیمه شب به راه می‌اندازند و آسایش و آرامش دیگران را نادیده می‌گیرند، چگونه قابل توجیه است؟! ! ۹. به عروسی در شب سفارش شده است. امام صادق(علیه‌السّلام) می‌فرماید: «عروس‌های خود را شبانه به خانه شوهر ببرید و هنگام ظهر طعام دهید.» [۷]
محمدی اشتهاردی، محمد مهدی، ازدواج آسان، قم، انتشارات نبوی، ۱۳۷۱، ص۲۴۲.
۱۰. همراهی بدرقه عروس تا خانة داماد، در مراسم عروسی علی (علیه‌السّلام) و زهرا (علیهاالسّلام) داماد پیش از عروس، فاطمه (علیهاالسّلام) به دنبالش و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پی فاطمه روان بودند و مهار مرکب زهرا (علیهاالسّلام) به دست سلمان فارسی بود. عدّه‌ای از زنان بنی‌هاشم، همسران پیامبر، زنان مهاجر و انصار همراه زهرا (علیهاالسّلام) بودند. ۱۱. رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شب عروسی حضرت زهرا (علیهاالسّلام) به دختران عبدالمطلب و زنان مهاجرین و انصار سفارش کردند که همراه فاطمه (علیهاالسّلام) باشند و خوشحال بوده و بخوانند و تکبیر گویند و ستایش خداوند به جای آورند و از گفتن آنچه خوشنودی خداوند در آن نیست، بپرهیزند. طبق نقل تاریخ در این جشن ام‌سلمه، عایشه، حفصه، معازه خدمت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) اشعاری خواندند، بنابر این جشن باشکوه و به یاد ماندنی برپا شد، و مؤمنین در شادی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سهیم شدند. [۸]
بابایی آملی، ابراهیم، داستان ازدواج معصومین (علیهم‌السّلام)، بنیاد پژوهش‌های علمی و فرهنگی نور الاصفیاء، چ سوم، ص۱۱۲ـ ۱۰۸.
۳ - چند توصیه۱ـ دختر و پسر جوانی که پیش از ازدواج با هم به توافق رسیده‌اند و افق فکری و فرهنگی خویش را نزدیک به هم یافتند، می‌توانند در نحوه برگزاری مراسم نیز به توافق برسند و در صورتی که اطرافیان در صدد برگزاری نامطلوب مراسم بر آمدند، آنان را از هدف و برنامه خویش آگاه سازند و به آنان بفهمانند که حاضر نیستند به خاطر خوش‌گذرانی عدّه‌ای انگشت‌شمار اولین برگ زرین از عمر مشترکشان را با گناه آلوده نمایند. ۲ـ عروس و داماد سعی کنند مجلس زنانه را از مردانه کاملاً جدا کنند تا از اختلاط مرد و زن در منازل خصوصی، تالار و سالن‌های عمومی جلوگیری نمایند. از پخش آواز، غنا و موسیقی‌های مطرب و غیر مشروع و رقاصی و بی‌عفتی‌ها دوری کنند. در فیلمبرداری و عکاسی مراعات حدود شرع شده، هرگز والدین عروس و داماد و خود زوجین شقاوت خویش را با برانگیختن خشم خداوند در نخستین روز شکل‌گیری زندگی خود سبب نشوند. ۳ـ پیشنهاد می‌شود در برگزاری این مراسم از مداحان و مولودی‌خوان‌ها دعوت شود، تا با خواندن اشعار نغز، پربار و عبرت‌آموز در مقام و منزلت اهل بیت (علیهم‌السّلام) فضای معنوی و شادی بخش ایجاد کنند. دعوت از سخنرانانی که در این زمینه می‌توانند جمع حاضر را شاد و خندان نگاه دارند، اجرای نمایش کمدی، گفتن جوک و لطیفه‌های خنده دار و....نیز از جمله راه‌کارهای دیگر نشاط در مجالس عقد و عروسی است. ۴ـ مستحب است، مراسم عروسی روز جمعه باشد. چنان‌که از حضرت علی (علیه‌السّلام) نقل شده که روز جمعه روز خواستگاری و نکاح است. ۵ـ از گرفتن مراسم عروسی در روز‌های مکروه پرهیز کنید، از جمله: الف ـ هنگامی که قمر در عقرب است، امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «کسی که هنگام قمر در عقرب ازدواج کند، نیکی نمی‌بیند». ب- سه شب آخر ماه قمری که ماه دیده نمی‌شود، طبق بعضی روایات، ازدواج و آمیزش در چنین وقتی، موجب سقط جنین خواهد شد. [۹]
محمدی اشتهاردی، محمد مهدی، ازدواج آسان، قم، انتشارات نبوی، ۱۳۷۱، ص۲۵۰ـ ۲۴۱.
۴ - احکام فقهی مجلس عروسی از دیدگاه امام خمینیدر کتب فتوایی امام خمینی احکام و آدابی که مرتبط با عروسی و مجلس آن است بیان شده است. ۴.۱ - جواز غنا در شب عروسیگاهی غنای زنان آوازه‌خوان در عروسی‌ها استثنا شده و آن بعید نیست. و احتیاط (واجب) ترک نشود که به زفاف عروس و مجلسی که جلوتر یا بعد از آن برای زفاف گرفته می‌شود اکتفا شود؛ نه هر مجلسی، بلکه احتیاط (مستحب) این است که مطلقاً اجتناب شود. [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۲۸، کتاب المکاسب و المتاجر، مسالة۱۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۴.۲ - استحباب ولیمه عروسی و زمان آنمستحب است که زفاف در شب باشد. و در شب زفاف یا روز آن ولیمه مستحب می‌باشد، به‌درستی که ولیمه از سنن مرسلین است، و از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است که: «ولیمه نیست مگر در پنج چیز: در عرس یا خرس یا عذار یا وکار یا رکاز» یعنی در عروسی یا در ولادت فرزند یا در ختنه نمودن او یا در خریدن خانه یا در برگشت از مکه. و فقط یک روز یا دو روز مستحب است، نه بیشتر، برای آنکه از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت است که: «ولیمه در روز اول حق و در دو روز کرامت است و سه روز ولیمه دادن ریا و سمعه است». و سزاوار است که مؤمنین برای ولیمه دعوت شوند و برای آن‌ها مستحب است که آن را اجابت نمایند و از ولیمه بخورند، اگرچه دعوت شده روزه مستحبی داشته باشد. و سزاوار است که دعوت صاحب دعوت، هم اغنیاء و هم فقرا را شامل شود و دعوت را مخصوص اغنیا قرار ندهد؛ پس از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است که: «بدترین ولیمه‌ها ولیمه‌ای است که اغنیا به آن دعوت شوند ولی فقرا به آن دعوت نشوند» [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۶، کتاب النکاح، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۴.۳ - معاف از خمس بودن هرینه مجلس عروسیآنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک و پوشاک و اثاثیه و خرید منزل و عروسی و جهیزیه دختر و زیارت و مانند اینها می‌رساند، درصورتی‌که از شان او زیاد نباشد و زیاده‌روی هم نکرده باشد، خمس ندارد. [۱۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۹، رساله توضیح المسائل امام خمینی، ص۳۰۸، مساله۱۷۷۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مجلس عروسی»، تازیخ بازیابی۹۵/۸/۱۲. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : آداب ازدواج | آداب اسلامی | اخلاق اسلامی | ازدواج | جوانان | دیدگاه های فقهی امام خمینی | مقالات اندیشه قم
|