دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی (کتاب)" دروس تمهيدية في الفقه الاستدلالي" نگارش اين كتاب كه دربردارنده يك دوره كامل فقه امامیه به شيوه آموزشى براى طلاب علوم دينى است، توسط جناب استاد آقای محمد باقر ایروانی ( ۱۳۲۸-) در سال ۱۴۱۷ ه-. ق. به اتمام رسيده است. ۱ - درباره کتابدر نگارش اين كتاب دو ويژگى مدنظر بوده يكى جامعيت كه همه ابواب فقه را دربرگيرد. و دوم سادگى بيان و دور بودن از الفاظ پيچيده و مغلق. نويسنده به درستى دريافته كه استوارى متون درسى، نه در سختى عبارت، بلكه در استوارى محتواى آن است. او در هر مبحث كوشيده تا ميان فتاوى و مستند آن فرق روشنى ارائه كند. در ابتداى هر بحث ادعاها و گزاره‌هاى مورد نظر خود را بيان مى‌كند; سپس در تك‌تك آن دعاوى، به بيان دليل‌ها و مستند آنها مى‌پردازد و اين كار را با تعيين شماره و رقم انجام مى‌دهد كه هم استاد و هم دانش‌پژوه به راحتى مى‌تواند تك‌تك دعاوى را فراگيرد; همچنين در برابر هر ادعا دليل آن ذكر مى‌شود. ۲ - انگيزه تأليف مؤلف در مقدمه توضيحاتى درباره اشكالات متون درسى حوزه ارائه مى‌كند و بر آن است كه اين اشكالات را برطرف كند و طرح جديدى براى آموزش مهم‌ترين درس حوزه‌هاى علميه ارائه نمايد. البته متذكر مى‌شوند كه اين كتاب را پس از مقدارى آشنايى با متون و اصطلاحات فقه بايد مطالعه و تدريس كرد. ۳ - ساختار كتاب در ۳ بخش كلى ارائه شده است: ۱- عبادات ، ۲- عقود و ایقاعات ، ۳- احکام .در هر بخش ابواب مختلف فقهى ارائه شده و در هر باب اصطلاحات مهم آن به ترتيب كتاب‌هاى مشهور فقهى چينش مى‌شود. در تقسيم‌بندى ابواب فقهى او تابع علامه حلى بوده است; البته تقسيم‌بندى ايشان را كامل نمى‌داند و به اصلاح نواقص آن مى‌پردازد. اين كتاب به شيوه آموزشى و به طرز كلاسيك براى آموزش طلاب ارائه مى‌گردد ولى از استدلال‌هاى فقهى نيز بى‌بهره نمى‌باشد. (نسخه موجود از کتاب در کتابخانه فقاهت دارای ۴ جلد می باشد، که جلد اول شامل بحث عبادات، جلد دوم وسوم بحث عقود وایقاعات و در جلد چهارم بحث احکام مطرح شده است. ) ۴ - گزارش محتوا پيش از كتاب« طهارت» كه به عنوان اولين كتاب فقهى شناخته مى‌شود، دو بحث مطرح مى‌شود: ۱- شرايط تكليف، ۲- مباحث اجتهاد و تقليد. در اين بحث مقدماتى ۳ شرط اساسى را براى بلوغ بيان مى‌شود: ۱- عقل . ۲- قدرت انجام تكليف. ۳- مسلمان بودن. مؤلف اين شرط را خلاف قول مشهور مى‌داند. پس از آن علامات و نشانه‌هاى بلوغ بيان مى‌گردد. (در نسخه موجود از کتاب در کتابخانه فقاهت به جای این بحث قبل از مبحث طهارت بحث فقه و تطورات آن ذکر شده است.) ۴.۱ - جلد اولپس از اين مقدمه، ۶ باب فقهى را كه قصد قربت در آن شرط است و به عبادات شناخته مى‌شوند در جلد اول مطرح مى‌شود: ۱- طهارت ۲- صلاة ۳- صوم ۴- زکات ۵- خمس ۶- حج . ۴.۲ - جلد دومدر جلد دوم مباحث عقود و ايقاعات را به ترتيب زير ارائه مى‌كند: ۱- البیع ۲- الإجارة ۳- المزارعة ۴- المساقاة ۵- الشرکة ۶- الضمان ۷- الحوالة و الکفالة ۸- الصلح ۹- الوکالة ۱۰- المضاربة ۱۱- القرض ۱۲- الرهن ۱۳- الهبة ۱۴- الودیعة ۱۵- العاریة ۱۶- السبق الرمایة ۱۷- النکاح . ۴.۳ - جلد سومدر جلد سوم تحت عنوان الاحكام به بحث درباره اين ابواب پرداخته است: ۱- القضاء ۲- الشهادات ۳- الإقرار ۴- اللقطة ۵- الأطعمة و الأشربة ۶- الصید و الذباحه ۷- الأنفال و المشتركات ۸- الإرث ۹- الحدود ۱۰- القصاص ۱۱- الدیات . مؤلف محترم در ابتداى هر كتاب فقهى موضوعات اساسى آن را بيان مى‌كند و بدون اين‌كه خود را درگير مباحث بسيار ريز و فرعى و اقوال مختلف كند به توضيح مطالب مى‌پردازد. اين كتاب چون به عنوان جايگزين كتاب درسى حوزه علمیه يعنى" الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة " نگاشته شده است، از طرح آراى فقيهان پرهيز مى‌جويد و ذهن دانش‌پژوه نوآموز را در عرصه اختلافات فقهى خسته و رنجور نمى‌كند. نويسنده در بسيارى از جاها به آراى خلاف مشهور گرايش يافته و اين جسارت را داشته است كه مخالفت خود را بازگو كند. به عنوان نمونه در شرايط مرجع تقلید مى‌نويسند: مشهور شرايط بلوغ، ایمان ، عدالت ، مرد بودن، طهارت مولد و زنده بودن را در مرجعيت شرط مى‌دانند; ولى پس از آن به نقد و ردّ برخى از آنها مى‌پردازد. او تلاش كرده هيچ حكم فقهى بدون استدلال رها نشود و از استدلال‌هاى فقهى كه دستاوردهاى فقهى فقهاى متأخر و معاصر است بهره گرفته شده است. ۵ - مشاهده آنلاین کتابدروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی نویسنده:آقای محمد باقر ایروانی ۶ - پانویس۷ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |