خوف (فقه)بیم از وقوع امری ناخوشایند را ترس می گویند و از آن به مناسبت در بابهایی همچون طهارت، صلات، صوم، حج، حدود و دیات یاد شده است. ۱ - ترس از خداوندترس از خداوند به معنای بیم از عدالت و عذاب او ـ در آیات متعدّد از صفات پیامبران، عالمان و مؤمنان شمرده شده است. چنان که خداوند در آیاتی دیگر، کسانی را که از او نمی‌ترسند مذمّت کرده و چنین خصلتی را نشانه بی‌ایمانی آنان دانسته است. در روایات نیز بر تحصیل صفت خوف تأکید و از گریه کردن برای خوف از قهر و عذاب الهی ستایش شده است. ۲ - آثار ترسبر ترس از وقوع یک حادثه آثاری مترتب است که به نحو کلّی به آنها اشاره می‌شود. ۲.۱ - ثبوت حکم ثانویرفع حکم اولی و ثبوت حکم ثانوی در موارد زیر از آثار ترس است: ـ قطع نماز واجب، جایز نیست مگر در مواردی، از جمله: هنگام ترس از تلف شدن جان یا مال معتنابه. ـ تیمم، حکم ثانوی است که ترس بر جان یا آبرو یا تلف شدن مال، در به دست آوردن یا استعمال آب، از اسباب مشروعیت بخشیدن به آن است. - افطار روزه ماه رمضان بر زن آبستنی که در آستانه زاییدن است و نیز زن شیرده در صورت بیم از رسیدن زیان به خود یا کودکش واجب است. ـ حمل سلاح هنگام رفتن برای نماز عید مکروه است مگر با ترس از دشمن. ۲.۲ - نماز خوفترس از چیره شدن دشمن در میدان نبرد و نیز هجوم غیر دشمن مانند حیوان درنده با شرایطی موجب قصر نماز در عدد یا کیفیت می‌گردد که از آن به نماز خوف تعبیر می‌شود. ۲.۳ - نماز آیاتهر رخداد آسمانی که نوع مردم از آن بترسند بنابر مشهور موجب نماز آیات است. ۲.۴ - سقوط حجاستطاعت شرط وجوب حج است. از شرایط تحقّق استطاعت، برخوردار بودن راه و مقصد از امنیت لازم و بیمناک نبودن شخص بر جان و مال و آبروی خود در طول سفر و هنگام برگزاری مناسک حج است. [۱۲]
عروة الوثقی ج۲، ص۴۵۳.
۳ - ترساندن دیگرانترساندن دیگری از روی ستم، حرام و ترساننده مستحق تعزیر است؛ بلکه گاهی موجب ثبوت دیه خواهد شد. اگر کسی به قصد ترساندن مردم سلاح برکشد محارب شمرده می‌شود ۴ - ترساندن زن بار دارترساندن زن باردار اگر سبب سقط جنین وی گردد، موجب ثبوت دیه جنین بر ذمه ترساننده می‌شود. البتّه اگر سبب، ابلاغ حکم ِ حاکم باشد در اینکه دیه جنین از بیت المال پرداخت می‌شود یا عاقله حاکم باید آن را بپردازد، اختلاف است. ۵ - ترساندن شخص در حال آمیزشاگر کسی شخص در حال آمیزش را بترساند و بر اثر آن، منی وی بیرون از رحم همسرش ریخته شود به جهت ضایع کردن نطفه، ده دینار بر عهده ترساننده ثابت می‌گردد. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۴۸-۴۴۹. |