زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

خوردنی





خوردنی (طعام‌)، در مقابل نوشیدنی، به معنی آنچه که شایسته خوردن است، می باشد. جایگاه اصلی بحث خوردنی ها باب اطعمه و اشربه است که از انواع و احکام‌ آن به تفصیل در این باب سخن گفته‌ اند؛ هرچند برخی از احکام آن در باب هایی نظیر طهارت، صلات، تجارت و نکاح نیز مطرح شده است.


۱ - اصل اوّلی در خوردنی ها



اصل اوّلی در خوردنی ها اباحه و حلیت است؛ بدین معنا که خوردنی هایی که حرمت آنها در شرع مقدس معلوم نیست و از ناحیه شارع دلیلی که بیانگر حرمت آنها باشد به ما نرسیده، حلال است. در مقابل، خوردنی های نجس یا خبیث و یا زیان آور برای بدن، حرام است.

۲ - اقسام خوردنی



خوردنی ها به لحاظ جنس به سه نوع کلی تقسیم می‌شوند: حیوانات، گیاهان و جمادات که به مهم‌ترین احکام آنها اشاره می‌کنیم.

۳ - حکم خوردن حیوانات



حیوانات یا دریایی‌ اند یا غیردریایی. غیر دریایی نیز به پرندگان، چارپایان و حشرات تقسیم می‌شوند.
هرچند اصل اوّلی در حیوانات- همچون سایر خوردنی ها- اباحه و حلّیت است؛ لیکن در خصوص آنها اصل عدم تذکیه نیز وجود دارد و همین امر، منشأ اختلاف شده که در موارد شک در حلّیت و حرمت حیوانی، به جهت شک در قابلیت آن برای تذکیه آیا به اصل اباحه رجوع و در نتیجه به حلال گوشت بودن حیوان مشکوک حکم می‌شود، یا به اصل عدم تذکیه رجوع و حکم به حرام گوشت بودن آن می‌گردد.
[۱] عوائد الايّام، ص۶۰۸-۶۱۱.


۳.۱ - حیوانات دریایی


به قول مشهور، انواع حیوان دریایی جز ماهی و میگو حرام گوشت است؛ بلکه بر آن ادعای اجماع شده است.ماهی نیز اگر فلس (پولک) داشته باشد، حلال وگرنه بنابر مشهور حرام است.

۳.۲ - حیوانات غیر دریایی



۳.۲.۱ - پرندگان


از پرندگان، چنگال داران، مانند عقابو مسخ شدگان، همچون طاووس،غیر خوردنی‌ اند. در موارد شک در خوردنی یا غیر خوردنی بودن پرنده‌ ای به نشانه ‌های تعیین شده، یعنی مقدار بال زدن و داشتن چینه دان یا سنگ دان یا خارِ پشت پا رجوع می‌شود.

۳.۲.۲ - چارپایان


از این نوع، درندگان‌ مانند شیر،و مسخ شدگان همچون فیل،غیر خوردنی‌ اند.

۳.۲.۳ - حشرات


همه انواع حشرات، مانند موش و عقرب غیر خوردنی ‌اند.

۳.۳ - اسباب حرام شدن گوشت حیوان حلال گوشت‌


نجاستخواری، خوردن شیرخوک و موطوء انسان واقع شدن، اسباب حرام شدن حیوان حلال گوشت‌ اند.

۳.۴ - حکم تخم جانوران


خوردنی و غیر خوردنی بودن تخم جانوران، تابع خوردنی و غیر خوردنی بودن گوشت آنها است.

۴ - حکم خوردن گیاهان



گیاهان خبیث و زیان‌ آور، مانند گیاهان سمی حرام است.

۵ - حکم خوردن جمادات



مردار؛اجزای جدا شده از حیوان زنده؛گل و نیز بنابر قول برخی خاک، جز تربت امام حسین علیه السّلام؛ مواد سمی؛مواد مست کننده؛
[۲۰] كلمة التقوى‌، ج۶، ص۳۶۶.
عین نجس، مانند مدفوع؛چیز متنجس قبل از تطهیر و نیز متنجس تطهیرناپذیر،و آنچه که خبیثیا دارای زیان قابل اعتنا باشد،حرام است.
سپرز (طحالنری؛ دنبلان؛ خون؛ فضله و سرگین و بنابر مشهور، مثانه؛ زهره دان و بچه دان حیوان حلال گوشت، غیر خوردنی و حرام است. در حرمت فرج؛ غدد (دشولنخاع؛ چیزی در مغز به اندازه نصف نخود؛ مردمک چشم؛ پیه موجود در دو طرف گردن تا تیره پشت و آنچه به نام ذات الأشاجع در میان سُم حیوان قرار دارد، اختلاف است.
برخی قائل به کراهتند.
در مثل ماهی و ملخ، همه اجزای آن، جز خون و فضله، خوردنی است. خون و فضله آن نیز اگر از خبائث شمرده شود حرام، وگرنه حلال است.

۶ - سایر احکام



استنجا با خوردنی هایی که در شرع محترمند، مانند نان حرام است.
سجده بر خوردنی ها باطل است.
خوراک از مصادیق نفقه واجب به شمار می‌رود.

۷ - پانویس


 
۱. عوائد الايّام، ص۶۰۸-۶۱۱.
۲. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۰۵.    
۳. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۰۸.    
۴. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۴۱.    
۵. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۵۰.    
۶. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۵۹.    
۷. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹۴.    
۸. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۴۳.    
۹. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۸.    
۱۰. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۷۴.    
۱۱. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۲-۲۹۴.    
۱۲. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹۹.    
۱۳. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۶.    
۱۴. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۳۳-۳۳۴.    
۱۵. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۷۰.    
۱۶. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۳۷.    
۱۷. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۴۱.    
۱۸. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۵۵-۳۵۸.    
۱۹. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۷۰.    
۲۰. كلمة التقوى‌، ج۶، ص۳۶۶.
۲۱. جواهر الکلام، ج۳۶، ۳۹۰-۳۹۱.    
۲۲. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۹۰.    
۲۳. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹.    
۲۴. صراط النجاة، ج۱، ص۴۳۴.    
۲۵. جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۴۲-۳۵۱.    
۲۶. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۳۲-۱۳۷.    
۲۷. جواهر الکلام، ج۳۶، ۳۵۰.    
۲۸. مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۳۷-۱۳۸.    
۲۹. جواهر الکلام، ج۲، ص۵۰.    
۳۰. جواهر الکلام، ج۸، ص۴۱۷.    
۳۱. جواهر الکلام، ج۳۱، ص۳۷۶.    


۸ - منبع



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۵۲۴-۵۲۶.    


رده‌های این صفحه : احکام خوردنی و آشامیدنی ها | فقه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.