تشبیه به باغ (قرآن)خداوند در قرآن تشبیهاتی دارد از جمله آنها تشبیه به باغ است، گاهی کارهای خوب و خالصانه را به باغ‌های پر ثمر تشبیه می‌کند، و گاهی کارهای ناخالص را به باغ‌های سوخته تشبیه کرده است. ۱ - تشبیه به باغ پر ثمرخداوند انفاق‌های خالصانه را به باغ‌های پر ثمر تشبیه کرده است: ومثل الذین ینفقون امولهم ابتغاء مرضات الله وتثبیتا من انفسهم کمثل جنة بربوة اصابها وابل فـاتت اکلها ضعفین... و (کار) کسانی که اموال خود را برای خشنودی خدا، و تثبیت (ملکات انسانی در) روح خود، انفاق می‌کنند، همچون باغی است که در نقطه بلندی باشد، و باران‌های درشت به آن برسد، (و از هوای آزاد و نور آفتاب، به حد کافی بهره گیرد،) و میوه خود را دو چندان دهد (که همیشه شاداب و با طراوت است.) اصل در ماده (راء- باء- واو) این است که به معنای زیادی استعمال شود، و کلمه ربوه به کسر و فتح و ضم راء هر سه به معنای زمین خوبی است که گیاه در آن بسیار می‌شود و نمو می‌کند، و کلمه اکل با ضمه همزه و کاف به معنای خورده شده از هر چیز است، که واحدش اکله بر وزن لقمه است، و کلمه طل به معنای باران است و فرقش با کلمه مطر این است که مطر به معنای باران معمولی است، و طل به معنای بارانی خفیف‌تر از حد معمول و کم اثرتر از آن است. و غرض از این مثل این است که بفهماند انفاقی که صرفا لوجه الله و بخاطر خدا است هرگز بی اثر نمی‌ماند، و بطور قطع روزی حسن اثرش نمودار می‌شود، برای اینکه مورد عنایت الهیه است، و از آنجا که جنبه خدایی دارد و متصل به خدا است (مانند خود خدا) باقی و محفوظ است، هر چند که این عنایت بر حسب اختلاف درجات خلوص مختلف می‌شود، و در نتیجه وزن و ارزش اعمال هم به همان جهت مختلف می‌گردد، هم چنان که باغی که در زمین حاصلخیز ایجاد شده، وقتی باران می‌آید بی‌درنگ خوردنی‌هایش را به وجهی بهتر تحویل می‌دهد، هر چند که این تحویل دادنش و این خوردنی‌هایش بخاطر اختلاف باران (که یکی مطر است و دیگری طل)، از نظر خوبی درجاتی پیدا می‌کند. ۲ - تشبیه به باغ سوختهخداوند انفاق ریاکارانه همراه با منت و آزار را به باغ سوخته تشبیه کرده است: یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن والاذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس... • ایود احدکم ان تکون له جنة من نخیل واعناب تجری من تحتها الانهـر... فاصابها اعصار فیه نار فاحترقت... ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منت و آزار، باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند... آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر درختان آن، نهرها بگذرد،... گردبادی (کوبنده)، که در آن آتش (سوزانی) است، به آن برخورد کند و شعله ور گردد و بسوزد؟! .... در دو آیه بالا، نخست اشاره به این حقیقت شده که افراد با ایمان نباید انفاق‌های خود را به خاطر منت و آزار، باطل و بی اثر سازند. سپس دو مثال جالب برای انفاق‌های آمیخته با منت و آزار و ریاکاری و خودنمایی و همچنین انفاق‌هایی که از ریشه اخلاص و عواطف دینی و انسانی سرچشمه گرفته بیان می‌کند، می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منت و آزار باطل نسازید(یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی). سپس این عمل را تشبیه به انفاق‌هایی که توام با ریاکاری و خودنمایی است می‌کند، می‌فرماید: این همانند کسی است که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند و ایمان به خدا و روز رستاخیز ندارد. در این آیه مثال گویای دیگری، برای مساله انفاق آمیخته با ریاکاری و منت و آزار و اینکه چگونه این کارهای نکوهیده آثار آن را از بین می‌برد بیان شده است، ترسیمی است بسیار زیبا از حال این گونه اشخاص که با ریا و منت و آزار، خط بطلان بر انفاق خویش می‌کشند، پیر مرد سالخورده‌ای را در نظر مجسم می‌کند که فرزندان خردسال و کوچکی اطراف او را گرفته‌اند و تنها راه تامین زندگی حال و آینده آنان، باغ سر سبز و خرمی است با درختان خرما و انگور و میوه‌های دیگر، درختانی که پیوسته آب جاری از کنارش می‌گذرد و زحمتی برای آبیاری ندارد، ناگهان گردباد آتشباری می‌وزد و آن را مبدل به خاکستر می‌کند، چنین انسانی چه حسرت و اندوه مرگباری دارد، حال کسانی که اعمال نیکی انجام می‌دهند و سپس با ریا و منت و آزار آن را از بین می‌برند، چنین است، زحمت فراوانی کشیده‌اند، و در آن روز که نیاز به نتیجه آن دارند، همه را خاکستر می‌بینند چرا که گردباد آتشبار ریا و منت و آزار آن را سوزانده است. ۳ - پانویس۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۱۰، برگرفته از مقاله «تشبیه به باغ». |