ساب النبی
سابُّ النَّبی فردی است که به پیامبر اکرم(ص) دشنام دهد یا چیزی به پیامبر نسبت دهد که موجب تحقیر و نقص او شود. از نظر فقیهان، حکم ساب النبی قتل است. علت این حکم، وجوب حفظ احترام پیامبر و دفاع از دین است. در صدر اسلام، پیامبر به کشتن چند ساب‌النبی دستور داده بود. شماری از فقهای معاصر شیعه، اجرای این حکم را از اختیارات حاکم اسلامی دانسته‌اند. در دیدگاه اکثر فقهاء، سَبّ غیر پیامبر مانند سب خداوند، امامان و حضرت زهرا(س)، حکمی برابر با حکم سب النبی دارد.
مفهوم‌شناسی
ساب النبی، فردی است که به پیامبر دشنام دهد؛ یعنی به او چیزی نسبت دهد که موجب عیب و نقصش شود. سب‌النبی شامل هر نوع دشنام و ناسزا به پیامبر می‌شود؛ از این رو بدگویی، زشت‌گویی، مسخره کردن و یا اهانت به حضرت محمد را دربر می‌گیرد.
سَبّ به معنای دشنام و ناسزا است. به گفته طریحی، دشنام یعنی توصیف مخاطب به چیزی که نقص وی به حساب آید. همچنین سب به نفرین و اهانت نیز معنا شده است. فقیهان مسلمان، سب را حرام دانسته و آن را شامل هتک حرمت، تحقیر و اهانت تعریف کرده‌اند.
حکم فقهی
فقیهان شیعه حکم ساب النبی را قتل دانسته‌اند و توبه را مانع کشتن وی نمی‌دانند؛ اگرچه ابوحنیفه از امامان مذاهب اربعه اهل سنت توبه ساب‌ّالنبی را مانع کشته شدن می‌داند. مبنای شرعی حکم سب‌النبی روایات متواتر و اجماع است. بیشتر فقها برای ایجاد عنوان ساب‌النبی و کیفر آن، داشتن قصد برای سب، عدم تقیه، عدم اکراه و عدم نادانی را شرط دانسته‌اند.
برخی همچون شهید ثانی سب النبی را از موارد ارتداد دانسته و حکم به قتل ساب النبی را به دلیل ارتداد می‌داند؛ اما بسیاری از فقهای شیعه عنوان «سبّ النبی» را برای کشتن سب‌کننده کافی دانسته و معتقدند حکم آن وابسته به عناوین دیگر مانند ارتداد نیست. فقهای اهل‌سنت نیز درباره ساب النبی در باب ارتداد بحث کرده‌اند و باب مستقل سب‌النبی ندارند. آیت الله خویی از فقهای شیعه، سب النبی را به عنوان یکی از گناهان و جرایم حدی به حساب آورده است. در بیشتر منابع حدیثی و فقهی، سب النبی در باب قذف یا پس از آن آمده است.
فلسفه حکم
بیشتر فقیهان وجوب حفظ احترام پیامبر اسلام(ص) را علت اصلی حکم سب‌النبی دانسته‌اند. دلایل دیگری نیز مانند حفظ و دفاع از دین گفته شده است.
اجرای حکم
نظر مشهور در فقه شیعه این است که هر مسلمانی اجازه دارد بدون اجازه امام یا حاکم شرع، سب‌کننده پیامبر را به قتل برساند؛ البته شرایطی مانند نداشتن ضرر مالی یا جانی در اجرای حکم شرط دانسته شده است. شیخ مفید اقدام بر چنین کاری را بدون اجازه امام، جایز ندانسته و اجرای این حکم را از اختیارات حاکم اسلامی می‌داند.
سابقه اجرای حکم
بنا بر برخی روایات در زمان پیامبر اکرم حکم ساب النبی اجرا شده است: برای نمونه محمد بن مسلم از امام محمد باقر(ع) نقل کرده که مردی از قبیله هذیل، پیامبر(ص) را دشنام می‌داد. وقتی این خبر به پیامبر رسید، فرمود: چه کسی خود را برای کشتن این فرد آماده می‌کند؟ دو نفر از انصار اعلام آمادگی کردند و کار را انجام دادند. همچنین در فتح مکه همه مشرکان و حتی ابوسفیان مشمول عفو پیامبر شدند؛ امّا چند نفر از جمله دو زن آوازه‌خوانی که پیامبر را هجو و استهزا می‌کردند، مورد عفو و بخشش قرار نگرفتند؛ بلکه پیامبر(ص) دستور داد تا این چند نفر را در هر کجا هستند، به قتل برسانند.
توهین به پیامبر اکرم در قرن اخیر نیز، با واکنش مسلمانان روبه رو شد. انتشار کتاب آیات شیطانی در مهر ۱۳۶۷ش (سپتامبر۱۹۸۸م) در لندن باعث شد مسلمانان در نقاط مختلف جهان علیه نویسنده و ناشر آن تظاهرات کنند. امام خمینی نیز فتوای قتل سلمان رشدی نویسنده کتاب را صادر کرد. همچنین به دنبال چاپ کاریکاتورهای توهین‌آمیز نسبت به پیامبر توسط روزنامه دانمارکی جیلاندپوستن در شهریور ۱۳۸۴ش (سپتامبر ۲۰۰۵م)، مسلمانان کالاهای دانمارکی را تحریم کردند. نشر کاریکاتورهای اهانت‌آمیز به پیامبر اکرم در مجله فرانسوی شارلی ابدو در سال‌های ۱۳۹۰و ۱۳۹۱ش، نیز سبب اعتراض مسلمانان در کشورهای مختلف شد.
سبّ غیر نبی
حکم سب غیر از پیامبر اسلام مانند سب خداوند، ملائکه و معصومان(ع) را نیز مانند حکم ساب النبی دانسته‌اند.
- سب خداوند و فرشتگان مقرب: برخی از فقیهان، کیفر سب خدا و فرشتگان مقرب او را با کیفر سب پیامبر برابر می‌دانند.
- سب معصومان: برخی از فقیهان بر قتل کسی که به امام علی(ع) سب کند، حکم کرده‌اند گرچه برخی این حکم را فقط مخصوص کسی دانسته‌اند که بر سب امیرالمومنین اصرار دارد. تعدادی از فقیهان، حکم سب دیگر ائمه را مانند حکم سب النبی دانسته ولی عده دیگر حکم آن را اگر عنوان دیگری مانند ارتداد یا فساد یا اهانت به پیامبر یا قذف داشته باشد، قتل اعلام کرده‌اند. همچنین تعدادی حکم سب بر حضرت زهرا(س) را برابر با سب‌النبی دانسته، و عده‌ای دیگر فقط در مواردی از آن که شامل سب‌النبی و یا قذف حضرت زهرا(س) می‌شود، حکم به قتل عامل آن داده‌اند.
- سب پیامبران: عده‌ای از فقیهان شیعه، سب همه پیامبران و عده‌ای دیگر، فقط سب پیامبرانی را که اسمشان در قرآن آمده، در حکم سب النبی می‌دانند، گروهی نیز حکم سب دیگر پیامبران را قتل نمی‌دانند.
- سب حضرت آمنه: برخی از فقها، سب آمنه، مادر پیامبر را در حکم سب خود پیامبر(ص) گرفته‌اند. برخی این برابری را مختص زمانی می‌دانند که اهانت به او به سب پیامبر منجر شود یا نسبت قذف به مادرش بدهند.
جستارهای وابسته
- سب علی
- خصائص النبی
پانویس
- ↑ مروجی طبسی، «حکم فقهی دشنام‌دهنده به پیامبر»، ص۵۰-۴۲.
- ↑ زراعت، «بررسی فقهی و حقوقی جرم سب النبی»، ص۱۰۳-۷۳.
- ↑ مروجی طبسی، «حکم فقهی دشنام‌دهنده به پیامبر»، ص۵۰-۴۲.
- ↑ جوهری، الصحاح، ۱۳۷۶ق، ج۱، ص۱۴۴، واژه سبّ.
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ص۱۱۴.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، واژه سب
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۲؛ النووی، شرح صحیح مسلم، ۱۴۰۷ق، ج۲،ص۵۴.
- ↑ مقدس اردبیلی، مجمع الفایدة، ج۱۳،ص۱۷۱.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۶۸؛ ج۴۱، ۴۲۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۶۸؛ ج۴۱، ۴۲۲.
- ↑ النووی، المجموع شرح المهذب، ج۱۹، ص۴۲۶.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۲۱۳-۲۱۱.
- ↑ شیخ انصاری، مکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۵۵
- ↑ سعیدی، مدخل «سب»، ص۶۸۱-۶۷۴.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۵۴.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۶۷.
- ↑ آقابابایی، «قتل نفس به اعتقاد مهدور الدم بودن مقتول»، ص۱۷۴.
- ↑ خویی، مبانی تکمله المنهاج، ج1، ص32.
- ↑ زراعت، «بررسی فقهی و حقوقی جرم سب النبی»، ص۱۰۳-۷۳.
- ↑ حاجی ده‌آبادی، عباس نوری، «بازپژوهشی در مجازات سابّ الامام»، ۱۳۹۳ش، ص۷۰-۳۹.
- ↑ حاجی ده‌آبادی، عباس نوری، «بازپژوهشی در مجازات سابّ الامام»، ۱۳۹۳ش، ص۷۰-۳۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۲م، ج۴۱، ص۴۳۸.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۲م، ج۴۱، ص۴۳۸.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۷۴۳.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۷۴۳.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ۱۳۶۷ش، ج۷، ص۲۶۷.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ۱۳۶۷ش، ج۷، ص۲۶۷.
- ↑ ابن‌هشام، السیرةالنبویة، ۱۹۹۲م، ج۲، ص۸.
- ↑ ابن‌هشام، السیرةالنبویة، ۱۹۹۲م، ج۲، ص۸.
- ↑ ، خبرگزاری شبستان.
- ↑ صحیفه نور، ج ۲۱، ص۸۶.
- ↑ ، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ ، سایت همشهری آنلاین.
- ↑ ، سایت مشرق نیوز.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۸۶.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۲م، ج۴۱، ص۴۳۵.
- ↑ حاجی ده‌آبادی، «بازپژوهشی در مجازات سابّ الامام»، ص۷۰-۳۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۲م، ج۴۱، ص۴۳۷.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۲م، ج۴۱، ص۴۳۷..
- ↑ سعیدی، مدخل «سب»، ص۶۸۱-۶۷۴.
- ↑ ، پایگاه دفتر آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.
- ↑ ، سایت ثقلین.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۲م، ج۴۱، ص۴۳۷.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۲م، ج۴۱، ص۴۳۷.
منابع
- سعیدی، فریده، مدخل «سب»، دانشنامه جهان اسلام، ج ۲۲، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- مروجی طبسی، محمدجواد، «حکم فقهی دشنام‌دهنده به پیامبر»، نشریه فرهنگ کوثر، ش۷۸، ۱۳۸۸ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۱ش.
- آقابابایی، حسین، «قتل نفس به اعتقاد مهدور الدم بودن مقتول»، فقه اهل‌بیت، ج ۱۲، قم، موسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، تابستان ۱۳۷۹ش.
- زراعت، عباس، «بررسی فقهی و حقوقی جرم سب النبی»، نشریه دانشکده الهیات مشهد، پاییز ۱۳۸۱ش.
- مصدق، محمد، «سبّ النبی و احکام آن از منظر قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ش با رویکرد کاربردی»، نشریه دادرسی، سازمان قضایی نیروهای مسلح، آذر و دی ۱۳۹۵ش، ش ۱۱۹.
- حاجی ده‌آبادی، احمد، عباس نوری، «بازپژوهشی در مجازات سابّ الامام»، نشریه حقوق اسلامی، ش۴۰، بهار ۱۳۹۳ش.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الفروع من الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، بهار ۱۳۶۷ش.
- ابن هشام، السیرة النبوی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۲م.
- النووی، ابوزکریا، المجموع شرح‌المهذب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ چهارم، !۴۰۷ق/۱۹۷۸م.
- راغب، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- مقدس اردبیلی، احمدبن محمد، مجمع الفائدةوالبرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، نشر اسلامی، ۱۳۷۹ش.
- خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، دارالعلم، ۱۴۱۰ق.
- النووی، یحیی بن شرف، شرح صحیح مسلم، بیروت، خلیل میس، ۱۴۰۷ق.
- شیخ انصاری، مرتضی، مکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۹۸۲م (۱۳۶۱ش).
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، انتشارات مرتضوی، ۱۳۷۵ش.
- حر عاملی، محمدبن حسن، وسایل الشیعه، قم، موسسه آل‌البیت لاحیاءالتراث، ۱۴۱۶ق.
- عاملی، زین‌الدین بن‌علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم، موسسه معارف اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- محقق حلی، نجم‌الدین جعفر، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
- ، نشر:۱۳۹۳.۱۱.۳، بازدید:۱۳۹۸/۴/۹ش.
- ، نشر:۱۳۸۵/۶/۱۸ش، بازدید:۱۳۹۸/۴/۹ش.
- ، نشر:۱۳۸۵/۱۲/۱۲ش، بازدید:۱۳۹۸/۴/۹ش.
- ، نشر:۱۳۹۳/۱۱/۲۶ش، بازدید:۱۳۹۸/۴/۹ش.
پیوند به بیرون