زیارت
زیارت عملی عبادی به معنای حضور در پیشگاه پیشوایان دینی یا نزد قبور آنان یا دیدار از مکانی مقدس یا محترم برای اظهار ارادت و احترام و کسب فیض معنوی است. زیارت از اعمال پسندیده اسلام بوده و در طول تاریخ، مسلمانان به آن عنایت و اهتمام داشته‌اند. این عمل عبادی، نزد شیعیان جایگاهی ویژه و اثرات معنوی و ثواب بسیاری دارد. به دلیل جایگاه مهم زیارت در فرهنگ شیعه، این عمل، از ویژگی‌ها و نمادهای شیعیان به شمار می‌رود.
برخلاف اکثر مسلمانان، گروه اندکی با تمسک به حدیث شدّ رحال، مسافرت به قصد زیارت قبور پیامبران، امامان و اولیا را حرام دانسته‌اند و شبهه‌هایی را درباره این موضوع مطرح ساخته‌اند. این شبهات باعث شده است تا علمای شیعه و اهل سنت به پاسخگویی و دفاع از مشروعیت زیارت برآیند.
مفهوم‌شناسی
واژه زیارت، همان «زیارة» عربی است که مصدر از ریشه «ز و ر» است. لغت شناسان معانی متعددی برای آن برشمرده‌اند که همه آنها به مفهوم روی گرداندن، عدول و مایل شدن از چیزی به چیزی دیگر است. بدین سان، شخص زیارت‌کننده را از آن جهت زائر می‌گویند که وقتی به زیارت شخصی می‌رود از غیر او رو برمی‌گرداند.به قسمت بالای سینه نیز «زور» می‌گویند و شاید به همین خاطر است که به رو در رو شدن و ملاقات نیز زیارت می‌گویند.
بنابر کاربردهای منابع روایی، زیارتْ عملی عبادی است به معنای حضور در پیشگاه پیشوایان دینی یا اشخاص محترم یا نزد قبور آنان یا دیدار از مکانی مقدس یا محترم برای اظهار ارادت و کسب فیض معنوی یا ادای احترام. زیارت دو سوی دارد که یک سوی آن شخص مؤمن است. لازم نیست که زیارت شونده انسان باشد و بدین رو دیدار کعبه را نیز زیارت گویند. همچنین لازم نیست شخص زیارت‌شونده، زنده و در دنیا باشد.
| خداشناسی | |
|---|---|
| توحید | توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات و صفات فعل |
| فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه |
| عدل الهی | |
| حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین | |
| نبوت | |
| عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه • عدم تحریف قرآن | |
| امامت | |
| باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفة‌الله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور • رجعت |
| امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی |
| معاد | |
| برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان | |
| مسائل برجسته | |
| اهل‌بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه | |
جایگاه زیارت در فرهنگ اسلامی
از برخی آیات قرآن برداشت می‌شود که زیارت قبور در زمان پیامبر(ص) کاری مرسوم میان مسلمانان بوده است. در آیه ۸۴ سوره توبه به ماجرای منع نمازگزاردن پیامبر(ص) بر جنازه منافقان و دعا کردن برای آنها و ایستادن در کنار قبرهایشان اشاره شده است: «وَ لاتُصَلِّ عَلی أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لاتَقُمْ عَلی قَبْرِهِ إِنَّهُمْ کَفَرُوا بِالله وَ رَسُولِهِ وَ ماتُوا وَ هُمْ فاسِقُون.» (بر مرده هیچ یک از آنان، نماز مخوان و بر کنار قبرشان، نایست زیرا آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حالی که فاسق بودند از دنیا رفتند.)
بنابر منابع تفسیری، خداوند در این آیه پیامبر را از اینکه بر جنازه منافقان نماز بگزارد یا کنار قبر آنان بایستد و دعایشان کند نهی کرده است. طبرسی در مجمع البیان تصریح کرده این نهی دلالت می‌کند که ایستادن کنار قبر و دعاخواندن، عبادتی مشروع است وگرنه خداوند، تنها از انجام آن در کنار قبر منافقان نهی نمی‌کرد.
در سیره پیامبر(ص) مواردی از زیارت قبور گزارش شده است؛ از جمله ابن شَبَّه در کتاب تاریخ المدینة المنورة نقل کرده است که پیامبر اکرم(ص) زمانی که از فتح مکه به سمت مدینه بازمی‌گشتند، به زیارت قبر مادرشان آمنه رفتند و فرمودند:
- «این قبر مادر من است، از خداوند زیارت او را خواسته بودم و برایم چنین تقدیر کرد».
گزارشات منابع تاریخی نیز نشان از آن دارند که مسلمانان همواره به زیارت قبور بزرگان دینی می‌رفته‌اند. مرقد پیامبر اکرم(ص) از همان زمان تاکنون زیارتگاه مسلمانان بوده است.
شیعه
احادیث درباره استحباب زیارت پیامبر(ص) فراوان و در حد تواتر و مورد توافق شیعه و سنی است. به همین دلیل مسلمانان از دوران قدیم همواره به زیارت قبر ایشان می‌رفتند. این اهمیت در فرهنگ شیعی، بیشتر است و شیعیان علاوه بر زیارت پیامبر(ص)، به زیارت امامان اهل بیت نیز اهتمام جدی دارند و در مذهب شیعه، زیارت امامان، جزئی از آیین‌های مهم مذهبی به شمار می‌آید. امام رضا(ع) زیارت را عهد و پیمانی بر عهده دوستان و شیعیانشان معرفی کردهاند.
زیارت معصومان در نظرگاه شیعی از نشانه‌ها و لوازم وفاداری به آرمان‌های ایشان و به جای آوردن حق ولایت آنها است؛ چرا که از این نظرگاه، پیامبر و امامان دارای مقام ولایت‌اند و حتی پس از مرگ نیز مقام آنان محفوظ است.
به گفته برخی متکلمان شیعه، از نتایج ولایت امام، تسلطش بر دل‌هاست؛ به این معنا که امام بر روح و دل‌های مؤمنان تسلط و احاطه دارد. در بسیاری از متون زیارت نامه‌ها به چنین ولایت و امامتی اقرار و اعتراف می‌شود؛ به عنوان مثال در زیارت نامه‌های امامان آمده است: «اَشهَدُ اَنَّک تَشهَدُ مَقامی وَ تَسمَعُ کلامی وَ تَرُدُّ سَلامی»: «گواهی می‌دهم که تو شاهد حضور من در اینجا هستی، سخن مرا می‌شنوی و سلام مرا پاسخ می‌دهی». از دیدگاه شیعه، روح امام با اذن الهی به زائر خویش علم و احاطه پیدا می‌کند و این تلقی، امر زیارت را برای شیعیان به دیداری عاشقانه و معنوی تبدیل نموده است و تأثیر آن را می‌توان به روشنی در ادبیات نثر و نظم شیعی مشاهده کرد. زیارت و حرم‌های اهل بیت در تاریخ شیعه نیز نقش پررنگی داشته‌اند و اهمیت به این دو از نشانه‌های فرهنگی بارز شیعیان محسوب می‌شود.
اهل سنت
بررسی روایات و داستان‌های متعدد از زیارت صحابه در کتب اهل سنت نشان می‌دهد که زیارت در میان اهل سنت نیز عمل مقبول و مورد سفارش است. در کتب متعدد مانند صحیح مسلم و سنن ابی داود از پیامبر اکرم روایت نقل شده است که: من در گذشته شما را از زیارت قبور نهی می‌کردم، اکنون آنها را زیارت کنید (چون آنها آخرت را یاد آورتان می‌شوند و زیارت آنها خیر شما را زیاد می‌کند، پس هر کس خواست آنها را زیارت کند ولی سخن بیهوده و باطل نگویید)
زیارت‌های سفارش‌شده
در روایات اهل بیت بر زیارت‌های متعددی تاکید شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- زیارت خانه خدا؛ که عبارت از به جا آوردن حج، عمره، و یا طواف خانه خداست.استحباب زیارت خانه خدا و وجوب حج از مسلمات مورد توافق بین همه مسلمانان است. همچنین بنا بر روایات، خانه خدا مورد توجه تمامی انبیای گذشته نیز بوده است.
- زیارت پیامبر(ص) ؛ که هم در زمان حیات ایشان دارای اجر است و هم بعد از رحلت ایشان. مشروعیت و استحباب زیارت آن حضرت مورد قبول شیعه و سنی است و احادیث فراوانی در این زمینه نقل شده است. امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: هر کس به زیارت من بیاید من روز قیامت شفیع او هستم. در حدیث دیگر نقل شده که: زیارت قبر رسول الله و زیارت قبور شهدا و قبر امام حسین(ع)، برابر با انجام حج است با رسول خدا.
- زیارت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) در نجف؛ که در روایات ثواب بسیار زیادی بران آن بیان شده است. از جمله امام حسین(ع) از پیامبر نقل کرده است که فرمود هر کس من (پیامبر(ص)) و یا امام علی(ع) را زیارت کند در روز قیامت به زیارت او می‌روم و او را از گناهانش رهایی می‌بخشم. بنا بر احادیث امیرالمؤمنین از تمام امامان دیگر برتر است و احادیث زیارت ایشان نیز فراوان است.
- همچنین در باب زیارت فاطمه زهرا(س) که محل قبر ایشان معلوم نیست می‌توان ایشان را از راه دور زیارت کرد.
- زیارت امام حسین(ع) در کربلا؛ که متناسب با معرفت و کیفیت زیارت پاداش‌های متفاوت و فوق‌العاده زیادی برای آن بیان شده است. امام باقر(ع) فرمود: اگر مردم فضیلت زیارت قبر حسین علیه‌السلام را می‌دانستند از شوق جان می‌دادند.
- زیارت سایر امامان شیعه(ع)؛ از امام صادق(ع) روایت شده است که زیارت هر یک از امامان ثوابی معادل زیارت پیامبر دارد.
- زیارت معصومان از راه دور؛ اگر کسی قادر به زیارت پیامبر، امامان یا حضرت زهرا(س) نباشد می‌تواند از دور آنان را زیارت نماید.
- زیارت فاطمه معصومه(س)، دختر گرامی امام کاظم(ع) در قم؛ احادیث در فضیلت ایشان فراوان است و از امام رضا(ع) نقل است که پاداش زیارت حضرت معصومه(س) بهشت است.
- زیارت عبدالعظیم حسنی در شهر ری؛ ایشان از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و از بزرگان اصحاب ائمه بوده است. در روایتی از امام هادی(ع) برای زیارت ایشان ثوابی معادل زیارت امام حسین(ع) علیه‌السلام بیان شده است.
- زیارت انسان‌های مؤمن و صالح: در روایات زیادی آمده است که هر کس برادر مؤمن خود را برای خدا زیارت نماید اجر زیادی خواهد داشت.
- زیارت قبور مؤمنان: استحباب زیارت قبور مؤمنان و دعا کردن برای آنان در احادیث زیادی سفارش شده است. از جمله در حدیثی از امیرالمؤمنین این مضمون آمده است که مردگان خود را زیارت کنید چرا که آنها از زیارت شما خوشحال می‌شوند، و حاجت خود را نزد قبر پدر و مادر طلب نمایید. بهترین زمان این زیارت، بین الطلوعین جمعه، صبح شنبه و دوشنبه و عصر پنجشنبه است.
آداب زیارت
هر چند روح زیارت از نظر برخی فقط حضور زائر در پیشگاه مزور (کسی که زیارت می شود) است. اما نظر به شخص یا شیء زیارت‌شونده، زیارت مفهوم و آدابی خاص می‌گیرد. آنچه در پی می‌آید، آداب زیارت بزرگان دین است که دو دسته آداب اختصاصی و مشترک دارد. بعضی از آداب مشترک زیارت عبارتند از:
- با معرفت و آگاهانه زیارت کردن؛ بنا روایات متعدد، ثواب کامل متعلق به زیارتی است که همراه با معرفت به مقام امام (عارفاً بِحَقِّه) انجام شود. اگر چه معرفت داشتن مراتب مختلفی دارد، اما کمترین حد آن این است که زائر بداند امام معصومی را زیارت می‌کند که صاحب ولایت است، اطاعتش واجب و جانشین پیامبر است، به حقانیتش اعتراف داشته و تسلیم اوامر او باشد. امام کاظم(ع) در تفسیر معرفت داشتن به حق امام فرمودند: «اینکه بداند اطاعت از او واجب است، و او غریب و شهید است»
- غسل زیارت به قصد استحباب یا امید ثواب
- با وضو و طهارت بودن
- پوشیدن لباس پاکیزه و نو
- معطر بودن (به جز در زیارت امام حسین(ع) که معطر بودن مستحب نیست)
- ترک سخنان بیهوده
- اذن دخول خواندن
- نزدیک قبر رفتن، به طوری که بتواند در کنار ضریح قرار گیرد و خود را به آن بچسباند، البته به شرطی که مزاحمتی برای زائران نداشته باشد و سبب اختلاط با نامحرم نباشد. (البته زیارت ائمه صرفاً به دست مالیدن و بوسیدن ضریح نیست. بلکه زائر بدون لمس ضریح و تنها با خواندن زیارتنامه و سلام دادن به آن بزرگواران نیز از ثواب کامل زیارت بهره‌مند خواهد بود و تصور اینکه اگر کسی دست به ضریح نرساند یا آن را نبوسد زیارتش کامل نیست تصور نادرستی است.)
- خواندن زیارتنامههای رسیده از معصومان، مانند زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره، زیارت ائمة المؤمنین
- با صدای بلند سخن نگفتن و به آرامی دعا خواندن
- خواندن دو رکعت نماز و هدیه کردن ثواب آن به صاحب مزار
- خواندن دعا و قرآن و هدیه کردن ثواب آن به صاحب مزار
- بوسیدن عتبه و درگاه، (ولی سجده کردن برای ضریح جایز نیست)
- توبه کردن، زیرا آن اماکن محل پذیرفته شدن توبه است
- فاصله گرفتن از اطراف ضریح پس از زیارت، تا جا برای دیگران باشد و از زیارت خسته نشود و شوق زیارت همچنان در دلش باقی بماند.
اگر برای کسی زیارت یکی از امامان از نزدیک مقدور نباشد می‌تواند از راه دور آن امام را زیارت نماید. در کتاب‌های مربوط (مانند مفاتیح الجنان) زیارتنامههای مخصوصی برای زیارت از راه دور نقل شده است.
فوائد و آثار زیارت
زیارت اقسام متفاوتی دارد که هر کدام از آنها فوائد منحصر به فردی دارد. مثلا زیارت خانه خدا فلسفه و آداب ویژه‌ای دارد که در کتاب‌های مربوط به آن مفصلا بیان شده است؛
زیارت مؤمنان و قبور آنان هم رابطه‌ای دو سویه است که هم برای زائر و هم برای شخص زیارت شونده دارای برکات و فوائدی است. علاوه بر ثواب زیاد دیدار مؤمن، در روایات مختلف تأکید شده که صاحب قبر متوجه حضور زائرانش شده و از حضور آنان خشنود می‌گردد. از فوائد دیگر زیارت قبور مؤمنان می‌توان به یاد مرگ افتادن، عبرت گرفتن و آماده اصلاح گذشته شدن اشاره کرد.
فضیلت زیارت امامان معصوم(ع)
پیامبر(ص) و ائمه اطهار ، انسان‌های کامل و محبوب‌ترین بندگان نزد خدا هستند که در اوج تقوا و قرب به حضرت حق قرار دارند و خداوند آنان را از هر گناه و اشتباهی پاک نگاه داشته است. محبت ورزیدن به اهل بیت نیز دستور الهی است و دشمنی با آنان به منزله دشمنی با خداوند است.رسیدن به مقامات قرب الهی بدون دوست داشتن اهل بیت و پذیرفتن ولایت آنان امکان پذیر نیست.
از این بیان می‌توان فضیلت زیارت را دریافت؛ چرا که زیارت از بهترین راه‌های ارتباط با پیشوایان معصوم است که موجب توفیق و جلب معنویت خواهد شد. همچنین تکریم امامان، ارتباط قلبی بین زائر و امام را تحکیم می‌بخشد و در حقیقت موجب استمرار راه و مسیر معنوی آنان خواهد شد.
آمرزش گناهان، بهره‌مندی از شفاعت ائمه اطهار و برآورده شدن حاجات از دیگر نتایج معنوی است که زیارت امامان در پی دارد.
به عنوان نمونه تنها به برخی روایات فضیلت زیارت اشاره می‌کنیم:
- امام رضا(ع) فرمود: هر امامی پیمانی بر گردن اولیا و شیعیانش دارد، وفای به این پیمان وقتی تمام و کامل است که قبرهایشان زیارت شود. پس کسی که امامان را مشتاقانه زیارت کند و به آن چه مورد خواست و رغبت آنان بوده تصدیق داشته باشد، امامانش در روز رستاخیز شفیع او خواهند بود.
- امام صادق(ع) فرمود: «هر کس قبر امام حسین(ع) را به خاطر خداوند و در راه خدا زیارت نماید، خداوند او را از آتش دوزخ آزاد ساخته و در روز قیامت ایمن می‌دارد. از خداوند نیز هیچ حاجتی از حوائج دنیا و آخرت طلب نمی‌کند مگر آنکه به او عطا می‌نماید»
- امام رضا(ع) فرمود: «هر کس مرا در این شهر غریب [مشهد] زیارت کند، من روز قیامت در سه جا نزد او خواهم آمد و او را از ترس رهائی می‌بخشم: وقتی نامه‌های اعمال را به دستش می‌دهند؛ هنگام عبور از صراط؛ و هنگامی که اعمال را در ترازوی اعمال قرار می‌دهند.»
کارکردهای تربیتی
فرهنگ زیارت، علاوه بر ثواب‌هایی که در احادیث برای زائران ائمه بیان شده، کارکردها و آثار تربیتی نیز به همراه دارد. از جمله فوائد تربیتی زیارت می‌توان به این مسائل اشاره کرد:
- افزایش معرفت زائر و آموختن معارف دینی از خلال زیارتنامه ها
- آشنایی با مقام امامان و تحکیم رابطه ولایی بین انسان با اولیای خدا
- ارائه الگویی مناسب به جامعه
- زمینه سازی فضای مذهبی حرم‌های امامان و مزارها برای ترک گناهان و کسب فضائل
کارکردهای اجتماعی و سیاسی
شیعه از ابتدای پیدایش و در اغلب دوران‌ها، اقلیتی مخالف حکومت و مورد خشم و ستم قدرتهای سیاسی مختلف بوده است، به همین دلیل مسایل سیاسی و اجتماعی با روح و اعتقادات این گروه در هم آمیخته است.
در طول تاریخ شیعه، حرم‌های شریف امامان معصوم، مراکز علم، تبلیغ و ترویج دین، مبدأ قیام‌ها و نهضت‌ها، محل پیمان بستن و هم قسم شدن برای انقلاب‌ها و جنبش‌های اجتماعی و... بوده است. بزرگترین حوزه‌های علمیه شیعی نیز در نجف، قم و مشهد شکل گرفته است.
به طور خلاصه با توجه به مشکلات سیاسی و اجتماعی، چند نقش عمده زیارت را می‌توان اینگونه برشمرد:
- زنده نگه داشتن و تقویت روح جمعی و هویت شیعی و نیز استمرار مبارزات ائمه اطهار(ع) در میان امت
- امید و امیدواری در شرایط سخت و طاقت فرسای بحرانی در میان شیعیان
- زنده نگه داشتن روحیات حماسی و دلاوری و شجاعت در افراد و رواج و ادامه آن
- ترویج روحیه حق طلبی و عدالت خواهی و تأکید بر احقاق حق و اجرای عدالت به عنوان مهم‌ترین آرمان شیعه؛ این کارکرد را از خلال مضمون زیارتنامهها به روشنی می‌توان دریافت
- احیای روحیه انتقام از ستمکاران با تبیین ظلم‌هایی که بر ائمه شیعه و پیروان آنها در طول تاریخ رفته است
- توجه به جامعه و حکومت آرمانی، که امام زمان(عج) پس از ظهور خود آن را تشکیل خواهد داد
زیارتنامهها
در احادیث و روایات شیعی، علاوه بر آموزش آداب زیارت، متونی نیز بیان شده است تا هنگامی که فرد به زیارت مزار ائمه (ع) می‌رود، آن متن را بخواند. زیارتنامههای رسیده از اهل بیت عمدتا دارای محتوایی غنی از معارف و عقائد صحیح اسلامی هستند. بعضی از این زیارتنامهها به دلیل سند یا محتوای خاص خود اهمیت و شهرت بیشتری دارند؛ مانند زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، زیارت امین الله، زیارت وارث، زیارت آل یس.
اهمیت زیارت و گستردگی آداب آن موجب شده است تا بحث زیارات یا «مَزار» به عنوان یکی از مباحث مهم مذهبی، موضوع تألیف آثار زیادی باشد. کتاب کامل الزیارات ابن قولویه قمی از معتبرترین این کتاب‌هاست. همچنین است کتاب المزار شیخ مفید، مصباح المتهجد شیخ طوسی، مهج الدعوات سید بن طاووس، المزار الکبیر ابن مشهدی، تحفة الزائر علامه مجلسی و نیز مفاتیح الجنان.
شبهات مخالفان زیارت
فرقه وهابیت با تفسیر‌های ظاهر گرایانه از آیات قرآن و احادیث، با استناد به حدیث شدّ رحال، مسافرت به قصد زیارت قبور پیامبران، امامان و اولیا را حرام و شرک دانسته‌اند. بسیاری از علمای سنی و شیعه، دیدگاه وهابیت را در این زمینه رد کردهاند.
پانویس
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «زور».
- ↑ نک: مصطفوی، التحقیق، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۳۸۴؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ذیل واژه «زور».
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «زور».
- ↑ نک: راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۳۸۶.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۳۲۷ق، ج۱۰، ص۱۴۱؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۹، ص۳۶۰؛ قمی، کنز الدقائق و بحر الغرائب، ۱۳۶۵ش، ج۵، ص۵۱۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۸۷.
- ↑ ابن شبّه، تاریخ المدینة المنورة، ۱۳۹۹ق، ص۱۱۸.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به:سبکی، شفاء السقام، ۱۴۱۹ق، ص۴۸؛ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۱۱۲-۱۱۳.
- ↑ رک: مطهری، خاتمیت، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۳.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به زیارت امام رضا(ع) در مفاتیح الجنان.
- ↑ مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۶۷۲؛ ابو داوود، سنن ابی داود، مکتبة العصریة، ج۳، ص۳۳۲.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۱۷؛ ج۳، ص۴۲۳؛ ج۳، ص۴۲۸.
- ↑ اشتهاردی، مجموعه مقالات هم‌اندیشی حج.بخش دوم، ص۳۰۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۲۱۲؛ ج۴، ص۲۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۴۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۴۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۴۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۴۸.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۴۵۳.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، المطبعة المبارکة المرتضویة، ص۱۴۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۴۵۲.
- ↑ کلینی، الکافی،۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۸۷.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، المطبعة المبارکة المرتضویة، ص۳۲۴.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، المطبعة المبارکة المرتضویة، ص۳۲۴.
- ↑ برای مثال رجوع کنید به: کلینی، الکافی، کتاب الایمان و الکفر، ج۲، ص۱۷۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضره، جامعه مدرسین، ج۴، ص۱۶۹-۱۷۰.
- ↑ آملی، محمدتقی، مصباح الهدی فی شرح العروةالوثقی،۱۳۸۰ق، ج۵، ص۳۴۶، سبحانی، جعفر، الزیاره فی الکتاب والسنه، ج۱، ص۳۹.
- ↑ مفاتیح الجنان، آداب زیارت؛ فلاح زاده،احکام فقهی سفرِ زیارتی عتبات، مرکز تحقیقات حج، ص۳۶-۳۸.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۵، ح ۱۷.
- ↑ رساله توضیح المسائل آیت مکارم شیرازی، بخش طهارت، مسأله ۶۰۹.
- ↑ رجوع کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، کتاب الحج.
- ↑ علامه مجلسی،بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۶، ص۲۵۶
- ↑ مفاتیح الجنان، فرازی از زیارت جامعه کبیره
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۴ق، ج۱۴، ص۳۲۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۳۲۴.
- ↑ برای فهرستی از این آثار، نک: آقابزرگ، الذریعة، ج۱۲، ص۷۷-۸۰.
- ↑ اِنَّ لکل امام عهدا فی عنق اولیائه و شیعته و ان من تمام الوفاء بالعهد زیارة قبورهم فمن زارهم رغبةً فی زیارتهم و تصدیقا بما رغبوا فیه کان ائمتهم شفعائهم یوم القیامه. یعنی: برای هر امامی به گردن شیعیان و هوادارانش پیمانی است و جملۀ وفا به این پیمان، زیارت قبور آنان است. پس هرکس از روی رغبت و پذیرش، آنان را زیارت کند، امامان در قیامت شفیعان آنان(او) خواهند بود. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۲۵۳
- ↑ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: لَوْ یعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی زِیارَةِ قَبْرِ الْحُسَینِ(ع) مِنَ الْفَضْلِ لَمَاتُوا شَوْقاً وَ تَقَطَّعَتْ أَنْفُسُهُمْ عَلَیهِ حَسَرَات.
- ↑ امام صادق فرمود هرگاه منزل شما آنقدر دور بود که زیارت از نزدیک برایتان مشقت داشت بر بلندی منزل خود رفته و پس از دو رکعت نماز، با سلام به قبور ما اشاره کنید که این سلام به ما می‌رسد.
- ↑ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ عَن أَبَي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَال: سَألتُه عَنْ زِيَارَةِ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع فَقَالَ مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ.
- ↑ لا يشترط في الزيارة شي‌ء سوى حضور الزائر عند المزور...لأنّ حقيقة الزيارة لا تعني سوى «حضور الزائر عند المزور»
- ↑ پیامبر اکرم می‌فرماید: زُورُوا قُبُورَ مَوْتَاکمْ وَ سَلِّمُوا عَلَیهِمْ فَإِنَّ لَکمْ فِیهِمْ عِبْرَة.(ترجمه: قبرهای مردگانتان را زیارت کنید که این کار برای شما مایه عبرت است.)علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۹، ص۶۴.
- ↑ عن الرضا - علیه السلام - أنه قال: «من زارنی علی بُعد داری، أتیته یوم القیامة فی ثلثة مواطن، حتی أُخلّصه من أهوالها، اذا تطایرت الکتب یمیناً و شمالاً و عند الصراط و المیزان.» من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۵. تهذیب، ج ۶، ص۸۵. خصال، ص۱۶۷. کامل الزیارات، ص۳۰۴. بحار الانوار، ج۱۰۱، ص۴۰101
منابع
- آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الأضواء، الطبعة الثانیة، بی تا.
- ابن شبّه، تاریخ المدینة المنورّة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جدّة، بی نا، ۱۳۹۹ق.
- ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نجف، المطبعة المبارکة المرتضویة، بی تا.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، الطبعة الثالثة، ۱۴۱۴ق.
- ابو داود، سلیمان بن الاشعث، سنن أبی داود، تحقیق محمد محی الدین، بیروت، مکتبة العصریة، بی تا.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۶ق.
- ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت،دار الشامیه، ۱۴۱۲ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- مطهری، مرتضی، خاتمیت، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۸ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، بیروت،دار المعرفه، ۱۳۲۷ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۱ق.
- سبکی، علی بن عبدالکافی، شفاء السقام فی زیارة خیر الانام، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۴۱۹ق.
- فلاح زاده، محمد حسین، احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، تهران، مرکز تحقیقات حج، بی تا.
- قمی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۶۵ش.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ۱۴۱۶ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۱۵ق.
- بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، قم، جامعه مدرسین، بی تا.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل، قم، مدرسة الامام علی بن أبی طالب، ۱۳۸۴ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، قم، انتشارات قدس، ۱۳۸۸ش.
پیوند به بیرون