نینوا
نِینَوا (نینوی) از نام‌های تاریخی کربلا و همچنین نام منطقه‌ای در شمال شرقی کربلا بوده است. بر اساس منابع تاریخی زمانی که کاروان امام حسین(ع) پس از قصر بنی‌مقاتل وارد نینوا شد، حربن یزید ریاحی به دستور عبیدالله بن زیاد مانع توقف امام در این منطقه شد. او مأموریت یافت کاروان امام حسین(ع) را در بیابانی بی‌حصار و فاقد آب متوقف کند.
بنابر برخی گزارش‌ها، امام حسین(ع) زمین کربلا، را از اهالی نینوا و غاضریه خرید و به شرط آنکه آنان از زائران مدفنش پذیرایی کنند این زمین را به خودشان بخشید.
پس از شهادت امام حسین، نینوا توقفگاه زائران قبر امام حسین(ع) بود.
موقعیت
نینوا از مناطق بابل قدیم (استان بابِل کنونی) در نواحی مرکزیِ عراق و در شرق رود فُرات قرار داشته است. برخی نیز نینوا را ادامه زمین‌های حاصل‌خیز در کوفه معرفی کرده‌اند. عده‌ای از مورخان، کربلا را از توابع نینوا دانسته‌اند. نینوا در قسمت شرقی کربلا واقع شده است.
برخی مورخان تپه‌های تاریخی که در نزدیکی سدة الهندیة، منطقه‌ای در شمال شرقی استان کربلا در عراق، قرار دارد را از آثار باقیمانده از نینوا دانسته‌اند. قدمت نینوا به دوره پیش از اسلام می‌رسد.
همچنین نینوا نام شهری در شمال عراق و نزدیک شهر تاریخی موصل بوده است. این منطقه از مراکز اصلی آشوریان بوده است. نینوا نام استانی در شمال غربی کشور عراق به مرکزیت شهر موصل است.
در واقعه کربلا
بر اساس گزارش‌های تاریخی کاروان امام حسین(ع) پس از حرکت از قصر بنی‌مقاتل وارد نینوا شدند. پس از توقف کاروان، پیکی حامل نامه عبیدالله بن زیاد نزد حربن یزید ریاحی آمد. دستور عبیدالله آن بود که امام را در منطقه‌ای بی‌آب فرود آورد. از این رو کاروان امام حسین از نینوا خارج شدند و در کربلا توقف کردند.
خرید زمین کربلا از اهالی نینوا
بر اساس روایات تاریخی امام حسین(ع) پس از توقف در کربلا زمین‌هایی که بعدها مدفن امام شد و مناطق اطراف آن را از اهالی نینوا و غاضریه به مبلغ شصت هزار درهم خرید و به شرط پذیرایی اهالی این دو منطقه از زائران کربلا، زمین خریداری شده را به خودشان بخشید.
سلب مالکیت زمین کربلا از اهالی نینوا
در برخی منابع آمده است اهالی نینوا به شرطی که امام حسین(ع) برای بخشیدن زمین‌های کربلا قرار داده بود عمل نکردند. سیدبن طاووس با استناد به روایتی که در آن امام صادق(ع)، حرم امام حسین(ع) را برای فرزندان و پیروان امام حسین حلال و برای مخالفانش حرام می‌شمارد معتقد است اگرچه زمین حرم امام حسین توسط امام حسین به اهالی منطقه غاضریه و نینوا بخشیده شد اما عدم تعهد آنان به شرط امام، منجر به سلب مالکیت برای اهالی نینوا و غاضریه شده است.
کاربرد نینوا در مقاتل
واژه نینوا در موارد زیادی به جای کربلا استفاده شده است. بر همین اساس در برخی از گزارش‌های تاریخی و منابع مقتل‌نگاری به جای کربلا از نینوا برای محل شهادت امام حسین و یارانش در واقعه کربلا یاد شده است. یکی از دلایل اینگونه کاربرد آن بوده که کربلا از توابع نینوا بوده است.
توقفگاه زائران امام حسین(ع)
بر اساس گزارش‌های تاریخی، نینوا توقفگاه زائران امام حسین بوده است. زائران بعد از غسل زیارت در تاریکی شب، به صورت انفرادی یا گروهی از غاضریه یا نینوا، به سوی قبر امام حسین(ع)، می‌رفتند و قبل از طلوع آفتاب، از ترس مأموران گماشته شده بنی‌امیه، به نینوا یا غاضریه باز می‌گشتند. توقف در نینوا اینگونه برای مأموران بنی‌امیه برداشت می‌شد که هدف افرادی که به این منطقه می‌آمدند زیارت کربلا نیست بلکه مقصد منطقه نینوا است. این شیوه نیز در توصیه امامان معصوم به‌ویژه امام صادق(ع) به شیعیان برای زیارت قبر امام حسین نیز ذکر شده است.
پانویس
- ↑ شیروانی، بستان السیاحة، انتشارات سنایی، ج۱، ص۵۹۶؛ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۴۰۷ق، ج۱۲، ص۱۱۰.
- ↑ قزوینی، مهدی، المزار، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۰۱.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان،۱۹۹۵م، ج۵، ص۳۳۹؛ابن عبدالحق بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۱۴.
- ↑ قزوینی، مهدی، المزار، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۰۱.
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۴۰۷ق، ج۱۲، ص۱۱۰.
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۵.
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۱.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۵۵ و ۵۶.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۵۵ و ۵۶.
- ↑ بروسوی، أوضح المسالک الی معرفة البلدان، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۶۳۴؛ شیروانی، بستان السیاحة، انتشارات سنایی، ج۱، ص۵۹۶؛ نمیری، تاریخ مدینه منوره، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۹۷.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۱۰۴ و ۱۰۵.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۱ و ۱۴۲.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۱۰۵.
منابع
- ابن عبدالحق بغدادی، صفی‌الدین عبدالمؤمن، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، تحقیق و تصحیح: علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- بروسوی، محمد بن علی، أوضح المسالک الی معرفة البلدان و الممالک، تصحیح مهدی عبدالرواضیة، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۱۴۲۷ق.
- خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسة، بیروت، موسسه الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۷ق.
- شیروانی، زین‌العابدین بن اسکندر، بستان السیاحة، تهران، سنایی، بی‌تا.
- قزوینی، مهدی، المزار، تحقیق، جودت قزوینی، بیروت، دارالرافدین، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- کلیدار، عبدالجواد، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ترجمه مسلم صاحبی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۹ش.
- نمیری، عمر بن شبه، تاریخ مدینه منوره، ترجمه حسین صابری، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.