خمیر

خمیر ترکیب آرد و آب است، که از آن برای تهیهٔ نان و شیرینی استفاده می‌شود. معمولاً در هنگام تهیه خمیر به آن خمیرمایه اضافه می‌شود؛ خمیرمایه در واقع خمیری ترش حاوی مخمر است که باعث ورم کردن خمیر می‌شود که به نوبهٔ خود باعث بهتر شدن نان می‌شود. به خمیری که بدون استفاده از خمیرمایه تهیه شده باشد، فطیر می‌گویند.

واژهٔ خمیر برای توصیف کردن سایر موادی که قوامی شبیه به خمیر داشته باشند هم به کار می‌رود. به عنوان نمونه می‌توان به خمیر دندان اشاره کرد که ترکیبی شیمیایی است که قوام خمیری دارد. در متون قدیمی فارسی نیز از خمیر به این معنا استفاده شده. ناصرخسرو در بیتی از صفت «خمیر» برای توصیف آهن گداخته که نرم می‌شود استفاده می‌کند:

در فرهنگ‌نامه فارسی عمید نیز خمیر اینگونه آمده‌است: آرد گندم یا جو که با آب آمیخته و خمیر مایه به آن زده باشند برای نان پختن؛ و هر چیز مانند آرد که با آب مخلوط کرده باشند و آبکی نباشد.