سرینیواسا رامانوجان

سرینیواسا رامانوجان، (به تامیلی: சீனிவாச இராமானுஜன் یا ஸ்ரீனிவாஸ ஐயங்கார் ராமானுஜன்، آوایش: pronunciation ، زادهٔ ۲۲ دسامبر ۱۸۸۷ – درگذشتهٔ ۲۶ آوریل ۱۹۲۰) عضو انجمن سلطنتی یا FRS، یک ریاضی‌دان خودآموختهٔ اهل قوم تامیل هندوستان بود که تقریباً بدون هیچ آموزشی در ریاضیات محض توانست به گونهٔ شگفت‌انگیزی رابطه‌های مهمی را در آنالیز ریاضی، نظریه اعداد، سری‌ها و کسر مسلسل از خود به جای بگذارد. گادفری هارولد هاردی ریاضی‌دان انگلیسی دربارهٔ استعداد رامانوجان گفته‌است که او هم ردیف ریاضی‌دان‌هایی چون گاوس، اویلر، کوشی بود و باید او را یکی از ریاضیدانان بزرگ دانست.

رامانوجان در ارود، تامیل نادو در هند در یک خانوادهٔ فقیر برهمایی به دنیا آمد. وی برای اولین بار در۱۰ سالگی با ریاضی‌دان‌های معمولی آشنا می‌شود و از خود استعداد و توانایی زیادی را در این زمینه نشان می‌دهد، برای همین یک کتاب پیشرفتهٔ مثلثات نوشتهٔ لونی (S. L. Loney)، به او می‌دهند. او تا ۱۲ سالگی بر این کتاب مسلط می‌شود و حتی چند قضیه را نیز خود به تنهایی پیدا می‌کند مانند تساوی اویلر که او آن را به تنهایی و کاملاً مستقل بدست می‌آورد. او در دوران مدرسه، استعداد شگفت-انگیز و کمتر دیده شده‌ای از خود نشان می‌دهد و مورد ستایش دیگران قرار می‌گیرد و بسیاری از جایزه‌های ریاضی را برنده می‌شود. او تا ۱۷ سالگی به تنهایی شروع به تحقیق دربارهٔ اعداد برنولی و ثابت اویلر می‌کند. او بورس تحصیلی کالج دولتی در کومباکونام را برنده می‌شود ولی چون نمی‌تواند در درس‌های غیر ریاضی خود موفق شود به ناچار این امتیاز تحصیلی را ازدست می‌دهد. او به کالج دیگری می‌رود تا بتواند تحقیقات انفرادی خود در ریاضی را ادامه دهد و هم‌زمان به عنوان کارمند حسابدار (عمومی) در Madras Port Trust Office شروع به کار می‌کند تا بتواند هزینه‌های زندگی خود را تأمین کند. در سال‌های ۱۹۱۲ تا ۱۹۱۳ او چند نمونه از تلاش‌های خود در ریاضی را برای سه نفر از استادان دانشگاه کمبریج می‌فرستد. هاردی متوجه استعداد ویژهٔ رامانوجان در ریاضی می‌شود و او را به کمبریج دعوت می‌کند تا هم او را ببیند و هم با او کار کند. پس از آن رامانوجان به عضویت انجمن سلطنتی و کالج ترینیتی کمبریج در می‌آید. او در نهایت به دلیل ابتلا به بیماری سل در سال ۱۹۲۰ در ۳۲ سالگی از دنیا می‌رود.

او در طول عمر کوتاهش به تنهایی نزدیک به ۳۹۰۰ اتحاد جبری و معادله بیان می‌کند که تعداد بسیار کمی از آن‌ها اشتباه بود، بعضی از آن‌ها در جای دیگر توسط دیگران گفته شده بود ولی درستی بیشتر آن‌ها اثبات شد. بسیاری از نتایج رامانوجان که اولین بار بوسیلهٔ خود او گفته شده بود، غیرمتعارف بودند مانند عدد اول رامانوجان و تابع تتای رامانوجان که این‌ها خود الهام‌بخش بسیاری از تحقیقات بعدی بودند. جامعهٔ ریاضی با سرعت کمی، رابطه‌های پیدا شده بوسیلهٔ رامانوجان را پذیرفت و بر فرضیه‌های او صحه گذاشت. مجلهٔ رامانوجن (Ramanujan Journal) که به صورت بین‌المللی انتشار می‌یابد، به توضیح تأثیر کارهای او در تمامی بحث‌های ریاضی می‌پردازد.

لیتِلوود(littlewood) دربارهٔ او گفته‌است که: «هر یک از اعداد صحیح مثبت یکی از دوستان صمیمی او هستند.» هاردی در خاطرات خود نوشته‌است: «روزی که برای عیادت او که در پتنی (putney) بستری بود سوار تاکسی شدم که شمارهٔ آن ۱۷۲۹ بود، وقتی او را دیدم گفتم که این عدد هیچ خاصیت جالبی ندارد. او بلافاصله گفت: نه، این‌طور نیست. این عدد کوچکترین عددی است که می‌توان به دو راه متفاوت به صورت مجموع دو مکعب کامل نوشت.»

از میان کارهای مهم او می‌توان از عدد ثابت لاندو - رامانوجان، توابع شبه تتا، حدس رامانوجان، عدد اول رامانوجان، عدد ثابت رامانوجان - سولدنر، تابع تتای رامانوجان، مجموع رامانوجان، همانی‌های روجرز - رامانوجان، قضیه اصلی رامانوجان، سری‌های رامانوجان - ساتو یاد کرد.

رامانوجان به عنوان یک هندوی بسیار مذهبی، توانایی‌های ریاضی خود را به الوهیت اعتبار داده است (توانایی‌هایش را از منبعی الهی دانسته)، و گفته‌است که دانش ریاضی اش توسط الهه خانوادگی اش به او الهام می‌شود. او یک بار گفته‌است "یک معادله برای من هیچ معنی ندارد، مگر آن که تفکر خدا را بیان کند".

درمورد مذهب او اینگونه نوشته اند که اظهار می داشت که الهه ناماکال در خواب روش استدلال ها و دستورها را به او الهام می کرده است و وقتی صبح از خواب بیدار می شد شروع به نوشتن می کرده است. او از طایفه هندی متعصب بود ولی عارف و زاهد نبود و دینها را یکی می دانسته وبرای ظاهر که دیگران ناراحت نشوند پیروی از آیین خود می کرده است. او گیاهخوار بود و غذای خود را خود آماده می کرد و در موقع درست کردن غذا پیجامه می پوشید.

فیلم، «مردی که بی‌نهایت را می‌دانست» محصول سال ۲۰۱۵ به کارگردانی مت براون راوی زندگی وی می‌باشد.