زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

عیال





عِیال، افراد تحت سرپرستی انسان ، خانواده است.


۱ - معنا



عیال جمع «عَیِّل» در لغت به معنای نیازمند و فقیر آمده است.
[۱] کتاب العین، واژه «عیل».
[۲] مجمع البحرین، واژه «عیل».

مقصود از عیال انسان، کسانی اند که تحت تکفّل و سرپرستی او قرار داشته و نان‌خور وی به شمار می‌روند؛ خواه نفقه و خرجی آنان بر انسان واجب باشد، مانند همسر و فرزندان و یا واجب نباشد.
[۴] مفتاح الکرامة، ج۷، ص۲۳۵.
[۷] مصباح الهدی، ج۱۰، ص۴۷۵-۴۷۶.


۲ - احکام مرتبط



از عنوان یاد شده در بابهای صلات ، زکات ، خمس ، حج ، جهاد ، دین ، نکاح و کفّارات سخن گفته‌اند.

۲.۱ - در صلات


مسافرت کردن برای شکار به منظور تأمین آذوقه عیال جایز است و در نتیجه در چنین سفری نماز چهار رکعتی قصر و روزه افطار می‌شود.

۲.۲ - در زکات


زکات فطره کسانی که در غروب آخر ماه رمضان عیال و نان‌خور انسان به شمار می‌روند؛ بالغ باشند یا نابالغ؛ آزاد یا برده؛ مسلمان یا کافر ، با فراهم بودن شرایط بر او واجب است.
چنانچه پیش از غروب آفتاب آخر ماه رمضان کسی به عیال انسان افزوده شود، مانند آنکه بچه‌ای متولد گردد، زکات فطره او واجب است. ملاک در حرمت زکات فطره غیر سید بر سید آن است که زکات دهنده غیر سید باشد؛ از این رو، کسی که عیالش سید است، اما خود او هاشمی نیست، نمی‌تواند زکات فطره آنان را به هاشمی بدهد و در صورت عکس، جایز است.

۲.۳ - در خمس


خمس درآمد حاصل از کسب و تجارت ، پس از کسر هزینه‌های سالانه خود و عیالش در حدّ شأنشان، پرداخت می‌شود.

۲.۴ - در حج


در تحقق استطاعت علاوه بر مخارج حج، داشتن مخارج عیال تا زمان بازگشت از حج لازم است.
آیا علاوه بر آن، حج‌گزار باید توانایی اداره زندگی خود و خانواده‌اش را پس از بازگشت از حج داشته باشد؛ به گونه‌ای که به سبب هزینه کردن مال خود در حج، پس از مراجعت، بیم ابتلا به تنگدستی نداشته باشد یا نه؟ مسئله اختلافی است. بیشتر فقها آن را شرط می‌دانند.
بردن یا فرستادن عیال به حج، هرچند با صرفه‌جویی در هزینه‌های زندگی یا قرض کردن، مستحب است.
مستحب است سر‌پرست خانواده هنگام سفر دو رکعت نماز بخواند و برای عیال خود دعا کند و آنان را به خدا بسپارد.

۲.۵ - در جهاد


بر فقیر (ناتوان از تأمین مخارج خود و عیالش) جهاد واجب نیست.

۲.۶ - در دین


به تصریح برخی، مستحب است بدهکار برای ادای دین ، بر خود و خانواده‌اش در صورت رضایت آنان در زندگی و معیشت سخت بگیرد.

۲.۷ - در نکاح


توسعه بر خانواده در مسکن و نیز هزینه‌های جاری زندگی؛ بویژه در شب و روز جمعه و اعیاد، همچون عید فطر و قربان ، مستحب است؛
[۲۴] الکافی فی الفقه، ص۱۵۳.
[۲۵] الکافی فی الفقه، ص۱۵۵.

چنان که کار کردن به منظور توسعه بر خانواده استحباب دارد.
خوردن گوشت عقیقه بر پدر و مادر و اعضای خانواده، حتی قابله در صورتی که جزء عیال محسوب گردد، مکروه است.

۲.۸ - در کفّارات


کسی که قسم خود را شکسته است، باید ده فقیر را از متوسط آنچه به عیال خود می‌خوراند اطعام کند، یا ده بینوا را بپوشاند و یا یک برده را آزاد کند و در صورت ناتوانی سه روز روزه بگیرد.

۳ - پانویس


 
۱. کتاب العین، واژه «عیل».
۲. مجمع البحرین، واژه «عیل».
۳. مجمع الفائدة، ج۴، ص۲۷۵-۲۷۶.    
۴. مفتاح الکرامة، ج۷، ص۲۳۵.
۵. جواهر الکلام، ج۱۶، ص۵۹.    
۶. شیخ انصاری، کتاب الزکاة، ص۴۰۶.    
۷. مصباح الهدی، ج۱۰، ص۴۷۵-۴۷۶.
۸. جواهر الکلام، ج۱۴، ص۲۶۴.    
۹. العروة الوثقی، ج۳، ص۴۳۹.    
۱۰. العروة الوثقی، ج۴، ص۲۰۶-۲۰۷.    
۱۱. مستمسک العروة، ج۹، ص۳۹۶-۳۹۷.    
۱۲. العروة الوثقی، ج۴، ص۲۰۸.    
۱۳. جواهر الکلام، ج۱۵، ص۵۰۵.    
۱۴. جواهر الکلام، ج۱۵، ص۵۳۹.    
۱۵. العروة الوثقی، ج۴، ص۲۱۲.    
۱۶. العروة الوثقی، ج۴، ص۲۷۵.    
۱۷. الحدائق الناضرة، ج۱۴، ص۱۲۳.    
۱۸. العروة الوثقی، ج۴، ص۴۱۳-۴۱۴.    
۱۹. مستمسک العروة، ج۱۰، ص۱۶۱-۱۶۳.    
۲۰. جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۱۶.    
۲۱. الحدائق الناضرة، ج۱۴، ص۴۲.    
۲۲. جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۹.    
۲۳. الدروس الشرعیة، ج۳، ص۳۱۰.    
۲۴. الکافی فی الفقه، ص۱۵۳.
۲۵. الکافی فی الفقه، ص۱۵۵.
۲۶. وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۴۰.    
۲۷. جواهر الکلام، ج۲۲، ص۷.    
۲۸. جواهر الکلام، ج۳۱، ص۲۷۰.    
۲۹. المراسم العلویة، ص۱۸۹.    


۴ - منبع



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۵۱۵، برگرفته از مقاله «عیال ».    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.