دردر یا درب (در عربی باب) وسیله‌ای است باز و بسته شونده که برای حفاظت مکان‌ها از آن استفاده می‌شود. فهرست مندرجات۲ - موارد کاربرد در در فقه ۳ - کراهت نمازگزاردن در برابر درِ باز ۴ - دعا در ورودی مسجدالحرام ۵ - خروج از مسجدالحرام از باب حناطین ۶ - وداع با کعبه ۷ - ایستادن بر در مشاهد مشرفه ۸ - ورود به مسجد النّبی از باب جبرئیل ۹ - اشتراک در کوچه بن بست ۱۰ - جواز باز کردن در به کوچه غیر بن بست ۱۱ - اختلاف در تملک صید ۱۲ - سرقت از خانه در بسته ۱۳ - پانویس ۱۴ - منبع ۱ - معانی مختلف دردر وسیله‌ای است باز و بسته شونده است و به معنای در ورودی و خروجی مکانی و نیز به محل ورود و خروج از مکانی گفته در می‌شود. ۲ - موارد کاربرد در در فقهاحکام آن در باب‌های صلات، حج، صلح، صید و ذباحه و حدود آمده است. ۳ - کراهت نمازگزاردن در برابر درِ بازبنابر قول برخی، نمازگزاردن در برابر درِ باز مکروه است. ۴ - دعا در ورودی مسجدالحراممستحب است کسی که می‌خواهد وارد مسجد الحرام گردد، مقابلِ در ورودی بایستد و دعای وارد شده را بخواند؛ چنان که مستحب است از باب بنی شیبه داخل شود. همچنین پس از ورود به مسجد، مستحب است مقابلِ درِ کعبه هنگام ورود به آن بایستد و ضمن گرفتن حلقه آن دعای وارد شده را بخواند. ۵ - خروج از مسجدالحرام از باب حناطینخروج از مسجد الحرام از باب حناطین مستحب است؛ چنان که مستحب است پس از طواف و نماز آن، برای رفتن به صفا جهت سعی از درِ مقابل حجر الاسود خارج شود. البته امروزه با توسعه مسجد الحرام چنین دری بین صفا و مسجد وجود ندارد و آن قسمت ضمیمه مسجد شده است. ۶ - وداع با کعبهمستحب است حج گزار هنگام وداع کعبه دستش را بر درِ کعبه بگذارد و بگوید: «المسکین عَلی بابِک فَتَصَدَّقْ عَلَیهِ بِالجَنَّةِ». ۷ - ایستادن بر در مشاهد مشرفهایستادن بر در مشاهد مشرفه و خواندن دعاهای ماثور و اذن دخول، مستحب است. ۸ - ورود به مسجد النّبی از باب جبرئیلورود به مسجد النبی صلّی اللَّه علیه و آله از باب جبرئیل مستحب است. [۹]
الدروس الشرعیة ج۲، ص ۱۹.
بنابر قول مشهور، بر اهالی مکه مکروه است با قرار دادن در و مانند آن برای خانه‌های خود مانع ورود حاجیان به آن‌ها گردند. از برخی قدما حرمت آن نقل شده است. ۹ - اشتراک در کوچه بن بستراه غیر نافذ که به «سکه مرفوعه» نامیده می‌شود و گاهی بر آن راه کوچک (بن‌بست) اطلاق می‌شود - و آن راهی است که از آن به راه دیگر یا به مباحی راه نداشته باشد، بلکه سه جانب آن را خانه‌ها و دیوارها احاطه کرده باشد، پس این راه، ملک صاحبان آن خانه‌هایی است که درهایشان به آن باز می‌شود؛ نه کسی که دیوار خانه‌اش - نه درب آن - در این کوچه است. پس چنین راهی مانند سایر ملک‌های مشترک می‌باشد که برای صاحبان آن جایز است که آن را ببندند و بین خودشان تقسیم کنند و هرکدام از آنان حصه‌اش را داخل در خانه‌اش نماید. و برای کسی غیر از آن‌ها بلکه برای یکی از آن‌ها هم، جایز نیست که در آن و در فضای آن تصرف نماید مگر اینکه با اذن کسی باشد که اذنش معتبر است.» [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۲۶، کتاب احیاء الموات و المشترکات، القول فی المشترکات، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
اساساً «احداث بالکن یا برآمدگی یا سقف و اتاقک یا گذاشتن ناودان یا باز نمودن درب یا کندن زیرزمین و غیر این‌ها در راه‌های بن‌بست جایز نیست، مگر با اذن صاحبان راه، خواه ضرر برساند یا نه. و همچنین برای هیچ‌کدام از صاحبان راه جایز نیست، مگر اینکه همه کسانی که با او در آن راه شریک‌اند اذن بدهند.» [۱۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۰۳، کتاب الصلح، مسالة۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
به دیگر بیان تمامی کسانی که درِ خانه‌هایشان به کوچه بن بست باز می‌شود در مالکیت آن مشترکند. بر خلاف کسی که تنها دیوار خانه‌اش به سمت کوچه است، بدون آنکه دری به آن باز باشد. مالک چنین خانه‌ای نمی‌تواند بدون اجازه آنان دری به کوچه باز کند. ۱۰ - جواز باز کردن در به کوچه غیر بن بستباز کردن درب‌های جدید در جادّه جایز است، چه درب دیگری داشته باشد یا نه؛ [۱۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۰۳، کتاب الصلح، مسالة۲۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
به‌عبارت‌دیگر راه نافذ که به «خیابان عمومی نامیده می‌شود حبس بر همه مردم است و مردم در آن مانند هم مساوی می‌باشند و کسی حق احیا و اختصاص به آن را ندارد.» [۱۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۲۵، کتاب احیاء الموات و المشترکات، القول فی المشترکات، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و «تصرف در فضای آن به خارج نمودن نورگیر یا بالکن یا ساختن سایبان یا باز کردن درب یا قرار دادن ناودان و مانند این‌ها درصورتی‌که به عابرین ضرری نرساند، اشکالی در جواز آن نیست و کسی - حتی کسی که خانه‌اش روبه‌روی خانه او می‌باشد - حق جلوگیری او را ندارد.» [۱۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۲۵، کتاب احیاء الموات و المشترکات، القول فی المشترکات، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
باز کردن در به کوچه غیر بن بست جایز است؛ خواه قبل از آن در دیگری گشوده باشد یا نه. ۱۱ - اختلاف در تملک صیددر اینکه به صرف بستن در بر روی صید تملک حاصل می‌شود یا نه، اختلاف است. ۱۲ - سرقت از خانه در بستهسرقت از خانه در بسته، سرقت از حرز محسوب می‌شود و در صورت باز بودن در منزل، با وجود انسانی بیدار در آن اختلاف است. منشأ اختلاف، حرز بودنِ نگاه و مراقبت است. [۲۱]
کشف اللثام ج۱۰، ص۶۱۴.
[۲۲]
غایة المراد ج۴، ص۲۵۳.
امام خمینی در تحریرالوسیله دراین‌خصوص می‌نویسد: «وهل مراعاة المالک ونحوه ومراقبته للمال حرز، فلو کانت دابّته فی الصحراء وکان لها مراعیاً یقطع بسرقته، او لا؟ الاقوی الثانی.» [۲۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۱۹، کتاب الحدود، الفصل الخامس فی حد السرقة، القول فی المسروق، مسالة۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و آیا مراعات مالک و مانند او و مراقبت او برای مال، حرز می‌باشد، پس اگر چهارپایش در صحرا باشد و چوپان داشته باشد به‌واسطه سرقت آن قطع می‌شود یا نه؟ اقوی دومی است.در اینکه سرقت در و قطعات آن، سرقت از حرز به شمار می‌رود یا نه، اختلاف است. امام خمینی در تحریرالوسیله در این باره می‌نویسد: «باب الحرز وکذا ما بنی علی الباب و الجدار من الخارج لیس محرزاً، فلا قطع بها. نعم، الظاهر کون الباب الداخل - وراء باب الحرز - محرزاً بباب الحرز فیقطع به، وکذا ما علی الجدار داخلًا، فاذا کسر الباب ودخل الحرز واخرج شیئاً من اجزاء الجدار الداخل یقطع.» [۲۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۲۱، کتاب الحدود، الفصل الخامس فی حد السرقة، القول فی المسروق، مسالة۱۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
درب حرز و همچنین آنچه که بر درب و دیوار از بیرون ساخته می‌شود، داخل در حرز نمی‌باشد، پس به سبب دزدی آن‌ها قطعی در کار نمی‌باشد. البته درب داخلی که پشت درب حرز است، ظاهراً به‌واسطه درب حرز، حرز شده می‌باشد پس به‌واسطه آن قطع می‌شود. و همچنین است آنچه که در دیوار داخلی آن می‌باشد، پس اگر درب را بشکند و داخل حرز شده و چیزی را از اجزای دیوار داخلی بیرون بیاورد، قطع می‌شود.۱۳ - پانویس۱۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۵۹۰. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : آداب دخول در حرم | دیدگاه های فقهی امام خمینی | سرقت | شرکت | فقه | مکان نماز گذار | نماز
|