تفضیلبرتری دادن بعضی بر بعض دیگر را تفضیل گویند و از آن به مناسبت در بابهایی نظیر زکات، جهاد، تجارت، هبه و نکاح سخن رفته و بر حسب موارد تفضیل، احکام پنجگانه تکلیفی ـ واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح ـ بر آن مترتّب گشته است. ۱ - موارد جواز تفضیل در تقسیم زکاتدر تقسیم زکات بین مستحقان، تفضیل بعضی بر بعض دیگر جایز است. بلکه با وجود مرجّحاتی همچون فقاهت، اشتغال به تحصیل علوم دینی یا اظهار نیاز نکردن، مستحب خواهد بود؛ [۱]
الدروس الشرعیة، ج۱، ص۲۴۳.
چنانکه تفضیل نزدیکان فقیر بر سایر فقرا مستحب است. [۲]
مستند الشیعة، ج۹، ص۶۵۱.
۲ - تفضیل در تقسیم غنائم جنگی بین مجاهدانواجب است غنائم بین مجاهدان به طور مساوی تقسیم گردد مگر سواره نظام که از نظر سهم به مقدار مشخّصی بر پیاده نظام تفضیل داده میشود. ۳ - کراهت تفضیل معلم بین شاگردانمکروه است معلّم در امر آموزش و تربیت، برخی از شاگردان را بر برخی دیگر تفضیل دهد مگر آنکه در عقد اجاره شرط شده باشد. برخی بدون شرط قائل به حرمت شدهاند. ۴ - کراهت تفضیل اجیر بین مستأجرانمکروه است اجیر، بعضی از اجیر کنندگان (مستأجران) را بر بعضی دیگر جز به انگیزه الهی تفضیل دهد. ۵ - کراهت تفضیل بین فرزندان در دادن هدیهتسویه بین فرزندان در دادن هدیه و مانند آن، مستحب و تفضیل برخی بر برخی دیگر مکروه است؛ بلکه اگر سبب فتنه و فساد گردد حرام خواهد بود. البتّه تفضیل اولاد اهل علم و تقوا و غیر آن از مرجّحات بر سایر فرزندان در صورت ایمن بودن از بروز فتنه کراهت ندارد. [۸]
الدروس الشرعیة، ج۲، ص۲۸۶.
۶ - جواز تفضیل بین همسران در اختصاص شبهاتفضیل بعضی از همسران بر بعضی دیگر در اختصاص شبهای بیشتر، جایز است. بنابراین مردی که دو زن دارد میتواند از هر چهار شب، یک شب نزد یکی و سه شب نزد دیگری باشد. زنی که به همسری مردی متأهّل در آمده اگر باکره باشد به هفت شب اوّل و اگر غیر باکره باشد به سه شب اوّل بر دیگر همسران وی تفضیل داده میشود. در استحباب یا وجوب آن بر مرد اختلاف است. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۲، ص۵۶۱. |