اقامهاِقامه کلماتی ویژه است که از آن در باب صلات سخن رفته است. فهرست مندرجات۲ - شهادت به ولایت امام علی علیه السلام ۳ - اقامه برای زن ۴ - اقامه برای مسافر ۵ - شرایط اقامه ۶ - شرط طهارت در اقامه ۷ - استحباب اقامه در نمازها ۸ - قول قدما در شرطیت اذان و اقامه ۹ - سقوط اذان و اقامه ۱۰ - تدارک اذان و اقامه فراموش شده ۱۱ - استحبابات در اذان و اقامه ۱۲ - استحباب حکایت اقامه ۱۳ - مکروهات در اقامه ۱۴ - اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد ۱۵ - احکام اقامه از دیدگاه امام خمینی ۱۵.۱ - موارد ساقط شدن اذان و اقامه ۱۵.۲ - ساقط شدن اذان و اقامه با پخش زنده ۱۵.۳ - استحباب اقامه گفتن در گوش مولود ۱۵.۴ - نمازهایی که اذان و اقامه ندارد ۱۶ - پانویس ۱۷ - منبع ۱ - کیفیّت اقامهبه قول مشهور، اقامه هفده جمله است:«اللّهُ أَکْبَر»،«أَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلا اللّه»، «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدَاً رَسُولُ اللّه»،«حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ»، «حَیَّ عَلَی الفَلاحِ»،«حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَل»،«قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ»،«اللّهُ أَکْبَر»هر کدام دو مرتبه و«لا اِلـهَ اِلاّ«اللّه»یک مرتبه. ۲ - شهادت به ولایت امام علی علیه السلامبه قول مشهور، شهادت به ولایت حضرت امیرالمؤمنین و دیگر امامان علیهم السّلام جزء اقامه نیست، لیکن مستحب است. ۳ - اقامه برای زنزن می‌تواند به تکبیر و شهادتین بسنده کند. ۴ - اقامه برای مسافرمسافر می‌تواند جمله‌های اقامه را یک بار بگوید ۵ - شرایط اقامهعقل، ایمان (اعتقاد به امامت امامان معصوم علیهم السّلام)، قصد قربت، ترتیب، موالات، درست ادا کردن و خواندن آن پس از داخل شدن وقت نماز، شرایط صحّت اقامه‌اند. ۶ - شرط طهارت در اقامهدر شرط بودن طهارت (وضو، غسل یا تیمم) درصحّت اقامه، اختلاف است. شرط نبودن آن، به مشهور نسبت داده شده است. ۷ - استحباب اقامه در نمازهابه قول مشهور متأخّران، اقامه در نمازهای یومیه همانند اذان، برای مرد و زن، در نماز فرادا و جماعت، ادا و قضا، مستحب است. ۸ - قول قدما در شرطیت اذان و اقامهگروهی از قُدما به شرطیّت اذان و اقامه در صحّت نماز جماعت و برخی فقها به وجوب اقامه برای نمازگزار مرد قائل‌اند. برخی احتمال داده‌اند که مراد قدما از شرطیّت، شرطیّت اذان و اقامه نسبت به حصول فضیلت نماز جماعت باشد، نه صحّت آن. ۹ - سقوط اذان و اقامهدر مواردی اقامه همراه با اذان ساقط می‌شود. ۱۰ - تدارک اذان و اقامه فراموش شدهبه قول مشهور، اگر نمازگزار اذان و اقامه را فراموش کند و پیش از رکوع یادش بیاید، می‌تواند برای تدارک آن دو نماز را قطع کند.در جواز قطع نماز برای تدارک اقامه تنها اختلاف است. ۱۱ - استحبابات در اذان و اقامهرو به قبله ایستادن به قول مشهور، استقرار و طمأنینه داشتن در حال اقامه، جزم دادن به آخر هرجمله و سریع خواندن اقامه نسبت به اذان، مستحب است. ۱۲ - استحباب حکایت اقامهدر استحباب حکایت اقامه (تکرار اقامه دیگری) اختلاف است. قول به عدم استحباب، به مشهور نسبت داده شده است. ۱۳ - مکروهات در اقامهسخن گفتن به قول مشهورو التفات به سمت چپ و راست در حال اقامه، مکروه است. ۱۴ - اذان و اقامه گفتن در گوش نوزادگفتن اقامه در گوش چپ و اذان در گوش راست نوزاد، مستحب است. ۱۵ - احکام اقامه از دیدگاه امام خمینیاذان و اقامه برای نمازهای پنج‌گانه – ادا باشد یا قضا، در حضر باشد یا در سفر، در سلامتی باشد یا در بیماری، برای کسی که نماز جماعت می‌خواند یا فرادا، برای مردان و زنان – بدون اشکال مستحب مؤکد است، حتی بعضی (از فقها) آن دو را واجب دانسته‌اند و اقوی آن است که آن دو درهرحال؛ مستحب می‌باشند هرچند ترک اذان و اقامه موجب محرومیّت از ثواب فراوانی است. [۱۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۶۱، کتاب الصلاة، المقدمة الخامسة فی الاذان و الاقامة، مسالة۱.
۱۵.۱ - موارد ساقط شدن اذان و اقامهاذان و اقامه در مواردی ساقط می‌شوند: از آن جمله: ۱- کسی که به نماز جماعتی برسد که برای آن، اذان و اقامه گفته‌اند، گرچه این شخص اذان و اقامه‌شان را نشنیده و وقت گفتن آن‌ها حاضر نبوده است. [۱۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۶۲، کتاب الصلاة، المقدمة الخامسة فی الاذان و الاقامة، مسالة۳.
۲- کسی که در مسجدی نماز بخواند که در آن مسجد نماز جماعت، خوانده شده و هنوز جماعت، متفرّق نشده است؛ خواه به‌قصد نماز جماعت آمده باشد یا نه و خواه امام جماعت شود یا ماموم و یا فرادا بخواند؛ بنابراین اگر جماعت، متفرّق شده یا از نماز و تعقیبات آن اعراض کرده (فارغ شده) باشند – هرچند که هنوز در آنجا باشند – اذان و اقامه از او ساقط نمی‌شود. چنان که اگر جماعت قبلی بدون اذان و اقامه برگزار شده باشد – ولو به این جهت که اذان و اقامه دیگری را شنیده و به آن اکتفا کرده باشند – اذان و اقامه (از این شخص تازه‌وارد) ساقط نمی‌شود. و همچنین اذان و اقامه از این شخص درصورتی‌که نماز جماعت از جهت آن‌که امام جماعت عادل نبوده و مامومین هم آن را می‌دانسته‌اند و یا به جهت دیگری باطل باشد، ساقط نمی‌شود. و همچنین درصورتی‌که جای نماز جماعت با جای خواندن نماز این شخص، عرفاً یکی نباشد اذان و اقامه ساقط نمی‌شود، مثل اینکه یکی داخل مسجد باشد و دیگری پشت‌بام آن، یا یکی خیلی از جای دیگری دور باشد. و آیا این حکم، اختصاص به مسجد دارد یا در غیر مسجد هم جریان دارد؟ مورد اشکال است، بنابراین احتیاط (واجب) این است که درهرحال، چه در مسجد و چه در غیر آن (با شرایط مذکور)، اذان و اقامه گفته نشود، بلکه بعید نیست که حکم سقوط، اختصاص به مسجد نداشته باشد و همچنین باید در جایی که نماز این شخص و جماعت، هر دوشان ادایی نباشد به اینکه یکی یا هر دوی آن‌ها نماز قضا باشد – چه از خود یا از دیگری، تبرعاً یا استیجاری – احتیاط ترک نشود (اذان و اقامه گفته نشود). و همچنین است (که باید احتیاط ترک نشود) در جایی که دو نماز وقتشان یکی نباشد، مثل اینکه نماز جماعتی که قبلاً خوانده شده نماز عصر بوده و این شخص می‌خواهد نماز مغرب بخواند. و در اینگونه موارد مشکل، اگر اذان و اقامه را به قصد رجاء بگوید اشکالی ندارد. [۱۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۶۲، کتاب الصلاة، المقدمة الخامسة فی الاذان و الاقامة، مسالة۲.
۱۵.۲ - ساقط شدن اذان و اقامه با پخش زندهاذان و اقامه ساقط می‌شوند اگر از مثل رادیو بشنود به شرطی که به طور مستقیم پخش شوند. و اگر از ضبط‌صوت‌ها پخش شوند به شنیدن آن‌ها ساقط نمی‌شوند. [۲۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۶۷۱، البحث حول المسائل المستحدثة، منها الرادیو و التلفزیون و نحوهما، مسالة۵.
۱۵.۳ - استحباب اقامه گفتن در گوش مولودمستحب است گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ او (مولود). [۲۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۳۳، کتاب النکاح، القول فی احکام الولارة وما یلحق بها، مسالة۲.
۱۵.۴ - نمازهایی که اذان و اقامه ندارد۱- در نماز میّت اذان و اقامه نیست. ۲- در نماز عید فطر و عید قربان، اذان و اقامه نیست. البته مستحب است که مؤذن سه مرتبه بگوید: «الصلاة». [۲۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۵۳، کتاب الصلاة، تاقول فی صلاة العیدین، مسالة۴.
۳- نماز استسقاء، اذان و اقامه ندارد، بلکه مؤذّن عوض آن‌ها سه مرتبه «الصلاة» می‌گوید. ۱۶ - پانویس۱۷ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۳۱-۶۳۳. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |