ترتیب (فقه)به قرار دادن هریک از چند چیزى که بین آنها نسبت تقدیم و تأخیر وجود دارد در جاى خود ترتیب گفته می شود.از آن در بسیارى از بابها نظیر طهارت، صلات، حج، کفارات، ارث و دیات سخن رفته است. ۱ - ترتیب در طهارترعایت ترتیب در تیمم و اعضاى وضو ، جز در مسح پاى راست و چپ، واجب است. و رعایت ترتیب بین آن دو، به تقدیم مسح پاى راست بر چپ بنابر مشهور واجب نیست. ۱.۱ - ترتیب در غسلدر غسل ترتیبی رعایت ترتیب به تقدیم سر و گردن بر دیگر اعضاى غسل، واجب است. همچنین بنابر قول مشهور، بین سمت راست و چپ بدن. و در غسل میت رعایت ترتیب به شستن با آب سدر، سپس با آب کافور و پس از آن با آب خالص، واجب است. [۵]
التنقیح -الطهارة- ج۸، ص۲۲۱.
۲ - ترتیب در باب صلات۲.۱ - ترتیب در اذاناز شرایط صحت اذان و اقامه، رعایت ترتیب بین فصول آن دو است.و در صورت بروز اشتباه در ترتیب، از همان فصلى که اشتباه در آن رخ داده است به صورت صحیح اعاده مى‌شود. ۲.۲ - ترتیب در نمازرعایت ترتیب در نمازهاى یومیه به خواندن نماز ظهر قبل از نماز عصر و نماز مغرب قبل از نماز عشا واجب است؛ همچنین در افعال نماز مانند تکبیر، قرائت، رکوع و سجود و تشهد و نیز در آیات حمد و سوره. [۶]
العروه الوثقی ج۱، ص۶۵۲.
و فرازهاى تشهّد. [۷]
العروه الوثقی ص۶۹۰.
۲.۳ - ترتیب در نماز های قضادر قضاى نمازهاى فوت شده‌اى که در اداى آنها ترتیب شرط است- مانند نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا- رعایت ترتیب واجب است؛ لیکن وجوب ترتیب به معناى تقدیم قضاى نمازى که اوّل فوت شده، محل اختلاف است ۲.۴ - ترتیب در نماز جمعهرعایت ترتیب بین اجزاى خطبه نماز جمعه- به تقدیم حمد الهى، سپس صلوات بر پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و اهل بیت آن حضرت؛ پس از آن موعظه و در پایان خواندن سوره‌اى از قرآن- بنابر تصریح برخى واجب است، بلکه وجوب آن به مشهور نسبت داده شده است. ۳ - ترتیب در باب حجرعایت ترتیب بین اعمال روز عید قربان- به تقدیم رمی جمره عقبه، سپس قربانی و پس از آن حلق یا تقصیر- بنابر قول گروهى، واجب است.همچنین بین رمی جمرات سه‌گانه در روزهاى یازدهم و دوازدهم ذیحجّه در منی. ۴ - ترتیب در کفارات:از اقسام کفارات، کفاره مرتبه است که در آن رعایت ترتیب بین خصال کفاره واجب است. کفّاره ظهار و بنابر قول مشهور کفّاره قتل خطا و کفّاره افطار روزه قضاى ماه رمضان پس از زوال، کفّاره مرتّبه است . ۵ - ترتیب در باب ارثدر استحقاق ارث، رعایت ترتیب بین طبقات ارث، لازم است و با وجود طبقه پیشین، طبقه بعدى ارث نمى‌برد. ۶ - ترتیب در باب دیاتبنابر مشهور، دیه در قتل خطا، برحسب ترتیب طبقات ارث از عاقله گرفته مى‌شود و با وجود عصبه توانمند در پرداخت دیه در طبقه اوّل، از طبقه دوم گرفته نمى‌شود. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۴۳. |