نزهة الطرف فی علم الصرف (کتاب)«نزهة الطرف فی علم الصرف»، تألیف آیت‌الله سید محمدتقی حسینی جلالی است. ۱ - معرفی اجمالی«نزهة الطرف فی علم الصرف»، تألیف آیت‌الله سید محمدتقی حسینی جلالی، با تحقیق سید قاسم جلالی، کتابی است که پیرامون مباحث صرفی نوشته شده است. کتاب، به زبان عربی و در سال ۱۳۹۷ ق، به نگارش درآمده است. ۲ - ساختارکتاب با دو مقدمه مفصل از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در سی و چهار باب و یک خاتمه تنظیم شده است. تمرکز نویسنده در تألیف کتاب بر سهولت و وضوح عبارات، تبویب مطالب و زینت ابواب به تمارین نافع و پراهمیت و جداول سودمند در تصریف افعال، بوده است. همچنین وی در ایراد شواهد، بر ذکر آیات قرآنی و روایات شریف اعتماد کرده و از اشعار، حکم و... نیز سود برده است. [۱]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، مقدمه کتاب، ص۷.
اثر حاضر از جمله کتب سودمند و باارزشی شمرده می‌شود که نتیجه تلاش‌های بسیار و موفقیت‌آمیز نویسنده در علم صرف می‌باشد. [۲]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، مقدمه کتاب، ص۶.
مؤلف در تدوین مطالب، از اسلوبی جدید، روشی مبتکرانه و طریقی جدید در طرح مطالب و بسط آن‌ها بهره برده، به‌گونه‌ای که تفهیم مطالب را آسان نموده است. [۳]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، مقدمه کتاب، ص۶.
۳ - گزارش محتوا۳.۱ - مقدمه محققدر مقدمه محقق، پس از مقایسه بین مدارس نحو و صرف بصره، کوفه، بغداد و اندلس، زندگی‌نامه نسبتا مفصلی از نویسنده ارائه و در نهایت، مطالبی پیرامون کتاب عرضه شده است. [۴]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، مقدمه محقق، ص۴.
۳.۲ - مقدمه نویسندهمقدمه نویسنده به ارائه مطالبی پیرامون علم صرف اختصاص یافته و در آن با تعریف علم صرف، واضع، استمداد، غرض، فایده، موضوع، مسائل، میزان صرفی و وجه تسمیه آن، آشنا خواهیم شد. [۵]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، مقدمه محقق، ص۲۸.
۳.۳ - ابواب۳.۳.۱ - باب اول و دومنویسنده در باب اول، به بحث از کلمه، تقسیمات و اصول آن و در باب دوم، به تقسیمات فعل پرداخته است. از جمله این تقسیمات عبارتند از: صحیح و غیر صحیح( معتل، مهموز، مضاعف)، معلوم و مجهول و لازم و متعدی. [۶]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، متن کتاب، ص۳۲ تا ۴۲.
۳.۳.۲ - باب سوم و چهارمدر باب سوم، به اصل فعل و مشتقات آن و در باب چهارم، به فعل ماضی و حکم، کیفیت بنا و اصل آن، پرداخته شده است. [۷]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، متن کتاب، ص۴۳ تا ۵۰.
۳.۳.۳ - باب پنجم و ششمباب پنجم نیز به فعل مضارع، علامت، حکم و اصل آن و باب ششم، به اعراب فعل مضارع، اختصاص یافته است. [۸]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، متن کتاب، ص۵۱ تا ۶۸.
۳.۳.۴ - باب هفتم و هشتمدر باب هفتم، تعریف فعل امر، قاعده اعلال و اشتقاق فعل امر مخاطب و کیفیت اشتقاق فعل امر حاضر و در باب هشتم، مباحث مربوط به ثلاثی و رباعی مجرد و مزید آمده است که از جمله مباحث آن می‌توان به قاعده شناخت مجرد از مزید؛ ابواب فعل ثلاثی مجرد و مزید و ابواب فعل رباعی مجرد و مزید اشاره نمود. [۹]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، متن کتاب، ص۶۹ تا ۸۳.
۳.۳.۵ - باب نهم و دهمدر باب نهم، با اوزان اسم (که عبارتند از ثلاثی، رباعی و خماسی) و در باب دهم، با مباحث مربوط به معتل آشنا خواهیم شد. [۱۰]
نزهة الطرف فی علم الصرف، حسینی جلالی، آیت‌الله سید محمدتقی، متن کتاب، ص۸۴ تا ۱۰۱.
====ابواب دیگر=== مباحثی که در سایر ابواب کتاب، بدان پرداخته شده، به ترتیب عبارتند از: مضاعف؛ فعل معلوم و مجهول؛ فعل لازم و متعدی؛ مصدر؛ اسم فاعل؛ اسم مفعول؛ صفت مشبهه؛ افعل التفضیل؛ اسم مکان و زمان؛ مره، تکرار و نوع؛ اسم آلت؛ صیغه مبالغه و احکام آن؛ فعل تعجب؛ افعال ناقصه؛ افعال قلوب؛ باب اعلم، اری و ملحقات آن‌ها؛ افعال مقاربه؛ افعال مدح و ذم؛ اشتغال؛ تنازع؛ فعل جامد؛ نون تأکید ثقیله و خفیفه و ادغام. در خاتمه نیز مطالبی پیرامون نسبت، تصغیر و اعلال، عنوان گردیده است. ۴ - وضعیت کتابفهرست آیات، احادیث، اشعار، جداول و مطالب، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی کلمات و عبارات متن داده شده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرمافزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی. |