قسم به اسبان پیکارگرانقسم به اسبان پیکارگران به یکی از موارد قسم در قرآن اطلاق می‌شود. فهرست مندرجات۲ - معانی برخی لغات آیه ۳ - تفاسیر وارد شده درباره آیات مذکور ۴ - زمان نزول سوره عادیات ۵ - اهمیت جهاد در قرآن ۶ - سخن مغنیه ۷ - صفات اسبان پیکارگران ۷.۱ - اسبان تازنده در راه جهاد ۷.۲ - اسبان هجوم‌آورنده در صبحدم ۷.۳ - اسبان پدیدآورنده غبار شدید ۷.۴ - اسبان هجوم برنده به قلب دشمن ۸ - علت قسم به اسبان پیکارگران ۸.۱ - ناسپاسی انسان ۸.۲ - آگاهی دشمنان ۸.۳ - مال دوستی دشمنان ۹ - پانویس ۱۰ - منبع ۱ - تعریفدر آیات آغازین سوره عادیات به اسبان پیکارگران در راه خدا سوگند یاد شده است: (والعادیات ضبحا فالموریات قدحا فالمغیرات صبحا فاثرن به نقعا فوسطن به جمعا)؛ «سوگند به اسبان تیزتک (جهادگر) که نفس نفس می‌زنند و سوگند به اخگرانگیزان (از برخورد سم‌ها) و سوگند به تکاوران بامدادی که در آن جا گرد برانگیزند و با هم به میانه آن (معرکه) درآیند! ». ۲ - معانی برخی لغات آیه«عادیات» جمع «عادیه» به معنای چهارنعل دویدن اسب است و در این آیه به معنای اسبان دونده جهادگران است. «ضبح» صوت سینه اسب هنگام تاختن و نفس نفس زدن است. «موریات» به معنای اسبانی است که از برخورد نعلشان با سنگ‌ها و سنگ ریزه‌ها جرقه برمی خیزد. «مغیرات» جمع «مغیره» به معنای شتاب کنندگان پیکارگر و تاخت و تازکنندگان است. ۳ - تفاسیر وارد شده درباره آیات مذکوردو نظر در تفسیر این پنج آیه هست: ۱. منظور، شتران حجاج است که از عرفات به مشعر و منی می‌شتابند. ۲. منظور، مرکب‌های مردانی است که آنها را به تاخت و شتاب درآورده‌اند و ارزش و عظمت این مردان بر اثر ایمان به خدا و جهاد در راه او است. بیشتر مفسران، نظر دوم را برگزیده‌اند. ۴ - زمان نزول سوره عادیاتدر حدیثی آمده است که، این سوره بعد از جنگ ذات السلاسل نازل شد و ماجرا چنین بود: در سال هشتم هجرت ، به پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم خبر دادند: دوازده هزار سوار در سرزمین «یابس» جمع شده، با یکدیگر عهد کرده‌اند: تا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و علی علیه‌السّلام را به قتل نرسانند و جماعت مسلمین را متلاشی نکنند، از پای ننشینند! پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم جمع کثیری از یاران خود را به سرکردگی بعضی از صحابه ، به سراغ آنها فرستاد، ولی بعد از گفتگوهائی بدون نتیجه، بازگشتند، سرانجام، پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، علی علیه‌السّلام را با گروه کثیری از مهاجر و انصار به نبرد آنها اعزام داشت. آنها به سرعت به سوی منطقه دشمن حرکت کردند، به دشمن خبر رسید که علی بن ابیطالب علیه‌السّلام وارد منطقه شده، آنها برای مقابله حاضر شدند، علی علیه‌السّلام نخست، اسلام را بر آنها عرضه داشت، ولی نپذیرفتند، و اظهار داشتند جز جنگ و کشتار به عمل دیگری راضی نخواهیم شد، وعده نبرد فردا. امام علیه‌السّلام پذیرفت، و دستور داد نیروها اسب‌های خود را علف دهند، زین بر آنها نهند و آماده کارزار باشند، و صبحگاهان که هنوز هوا تاریک بود، دشمن را در حلقه محاصره گرفته، به آنها حمله کردند و آنان را درهم شکستند، عده‌ای را کشتند، زنان و فرزندانشان را اسیر ، و اموال فراوانی را به غنیمت گرفتند. سوره «و العادیات» نازل شد، در حالی که هنوز سربازان اسلام به «مدینه» باز نگشته بودند، پیغمبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آن روز برای نماز صبح آمد، و این سوره را در نماز، تلاوت فرمود، بعد از پایان نماز، اصحاب عرض کردند: این سوره‌ای است که ما تا به حال نشنیده بودیم. فرمود: آری، علی علیه‌السّلام بر دشمنان پیروز شد، و « جبرئیل » دیشب با آوردن این سوره، به من بشارت داد. چند روز بعد، علی علیه‌السّلام با غنائم و اسیران به « مدینه » وارد شد. ۵ - اهمیت جهاد در قرآناز آن جا که «جهاد» یکی از فروع مهم احکام اسلامی و دربردارنده حقایق و مسائل شگرف و آثار فردی و اجتماعی حیات بخش است، در قرآن مجید آیات متعددی درباره ارزش و عظمت جهاد و مجاهدان هست که نمونه‌ای از آن، همین مورد است که قرآن برای نشان دادن عظمت جهاد، به زیباترین بیان، چهره مجاهدان را ترسیم می‌کند و به لحظات حساس جانبازی و فداکاری آنها در راه خدا، یعنی به دویدن و صدای پیاپی اسب‌های آنان و جرقه سم اسب‌ها که هنگام دویدن و در برخورد با سنگ‌ها ایجاد می‌شود، سوگند یاد می‌کند. ۶ - سخن مغنیهمغنیه در تفسیر خود در فلسفه این سوگند می‌نویسد: خداوند به سپاه جنگی سوگند یاد کرده است. در واقع به نیرو و فراهم کردن آمادگی سوگند یاد کرده است تا مؤمنان را به جهاد در راه خدا ترغیب کند که خود را با نیرویی هرچه تمام تر برای کوبیدن دشمنان خدا و انسانیت مجهز کنند. [۲]
رزاقی، ابو القاسم، سوگندهای قرآنی، ص ۲۱۳-۲۱۷.
[۳]
عامر، فارس علی، ظاهرة القسم فی القرآن الکریم، ص ۱۱۳-۱۱۴.
۷ - صفات اسبان پیکارگران۷.۱ - اسبان تازنده در راه جهادقسم خداوند به اسبان تازنده و نفس‌زننده، در راه جهاد: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً. بنا بر قولى، مقصود از «عاديات» اسبانى است كه در ميدان جهاد نفس نفس مى‌زنند. ۷.۲ - اسبان هجوم‌آورنده در صبحدمقسم خداوند به اسبان هجوم‌آورنده بر دشمنان، هنگام صبحدم: فَالْمُغِيراتِ صُبْحاً. ۷.۳ - اسبان پديدآورنده غبار شديدقسم خداوند به اسبان جنگى هجوم آورنده بر دشمنان دین، و پديدآورنده غبار شديد: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً فَالْمُورِياتِ قَدْحاً فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعاً. ۷.۴ - اسبان هجوم برنده به قلب دشمنقسم خداوند به اسبهاى هجوم برنده بر قلب سپاه دشمن، هنگام جهاد: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً فَالْمُورِياتِ قَدْحاً فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعاً. ۸ - علت قسم به اسبان پیکارگران۸.۱ - ناسپاسی انسانقسم خداوند به اسبان تيزپاى مجاهدان، براى تأكيد بر ناسپاسی نوع انسانها: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً فَالْمُورِياتِ قَدْحاً إِنَّ الْإِنْسانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ. ۸.۲ - آگاهی دشمنانقسم خداوند به اسبان تيزپاى مجاهدان، جهت تأكيد بر آگاهى دشمنان اسلام، از خوى ناسپاسى خويش: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً فَالْمُورِياتِ قَدْحاً إِنَّ الْإِنْسانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ وَ إِنَّهُ عَلى ذلِكَ لَشَهِيدٌ. ۸.۳ - مال دوستى دشمنانقسم خداوند به مركب مجاهدان براى بيان شدّت مال دوستی دشمنان دين: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً فَالْمُورِياتِ قَدْحاً وَ إِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«قسم به اسبان پیکارگران». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۳، ص۲۷۹، برگرفته از مقاله «اسب مجاهدان». |