مسائل مستحدثه
بخشی از احکام عملی و فقهی |
فروع دین |
---|
نماز |
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
دیگر عبادتها |
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
احکام طهارت |
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
احکام مدنی |
وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
احکام خانواده |
ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
احکام قضائی |
قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
احکام اقتصادی |
عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
احکام دیگر |
حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنیها و آشامیدنیها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
جستارهای وابسته |
بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
مسائل مستحدثه مسائلی که در فقه اسلامی، حکم شرعی برای آنان وجود نداشته و یا مسائلی که حکم شرعی داشتهاند؛ اما به خاطر تغییر شرایط جامعه، حکم شرعی جدید انتظار میرود. برخی از نمونههای مسائل مستحدثه عبارتند از: بانکداری، بیمه، پیوند اعضاء، تغییر جنسیت، مرگ مغزی.
فقیهان برای یافتن حکم شرعی این مسائل، به قوانین کلی موجود در منابع اسلامی مراجعه میکنند.
مفهومشناسی
به مسائلی که در فقه اسلامی حکم شرعی درباره آنان وجود نداشته است، مسائل مستحدثه میگویند. همچنین به مسائلی که در گذشته حکم شرعی درباره آنان وجود داشته است؛ اما با تغییر شرایط جامعه، حکم شرعی جدیدی انتظار میرود، مسائل مستحدثه میگویند. فقیهان برای یافتن حکم شرعی این قبیل مسائل، یک سلسله قوانین و اصول کلی در منابع فقه اسلامی (یعنی قرآن، روایات و عقل) را به کار میبرند که برای هر عصر و زمانی پاسخگو هستند.
نمونه
مسائل مستحدثه در امور مختلفی وجود دارد. در بخش پزشکی میتوان به مسائلی چون کالبدشکافی، مرگ مغزی، پیوند اعضاء، باروری مصنوعی و تغییر جنیست، شبیهسازی اشاره کرد. در امور عبادی میتوان از حکم نماز و روزه در قطب، تزریق داروهای تقویتی به روزهدار و حکم رؤیت هلال با چشم مسلح یاد کرد. همچنین در اقتصاد مباحثی مانند تورم، بانکداری، بیمه و خرید و فروش بلیطهای بختآزمایی نیز از مسائل مستحدثه هستند.
کتابشناسی
آثار متعددی از سوی فقها و محققان درباره مسائل مستحدثه به نگارش درآمده است از جمله:
- «المسائل المستحدثة» اثری به زبان عربی و قلم سیدمحمدصادق روحانی، قم، انتشارات دارالکتاب. در این کتاب مسائلی همچون تلقیح مصنوعی، سرقفلی، اوراق بهادار، سفته، ذبح با ابزار جدید، کالبدشکافی، پیوند اعضا و حق تألیف مورد بررسی فقهی قرار گرفتهاند.
- المبسوط فی فقه المسائل المعاصرة: المسائل الطبیة، نوشته محمد قائنی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع). این کتاب در دو جلد به مسائل پزشکی جدید مانند پیوند اعضا، باروری مصنوعی، شبیهسازی از منظر فقه پرداخته است. این کتاب با عنوان «پژوهشی در مسائل فقه پزشکی» توسط محمد علی قاسمی به فارسی ترجمه و توسط مرکزفقهی ائمه اطهار(ع) منتشر شده است.
- الفقه و مسائل الطبیة، به قلم محمدآصف محسنی قندهاری، مجموعهای از احکام پزشکی و مباحث فقهی پزشکی به زبان عربی است که توسط بوستان کتاب قم در دو جلد چاپ شده است.
- «مسائل مستحدثه پزشکی» کتابی فارسی که از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گردآوری و توسط بوستان کتاب قم منتشر شده است. این کتاب در دو جلد به مباحثی همچون تلقیح، کالبدشکافی، سقط جنین، پیوند اعضا و شبیهسازی پرداخته است.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- باقرزاده مشکی باف، محمدتقی، «عناصر تعیین کننده در حل مسائل مستحدثه»، مجله کاوشی نو در فقه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، شماره ۴۳، بهار ۱۳۸۴.
- روحانی، سیدمحمدصادق، المسائل المستحدثة، قم، دارالکتاب، چاپ چهارم، ۱۴۱۴ق.
- «نشست علمی فقه و مسائل مستحدثه»، در مجله پژوهه، قم، شماره ۹، آذر و دی ۱۳۸۳.
- م، ن، «کلید حل مسائل مستحدثه»، در مجله درسهایی از مکتب اسلام، قم، مؤسسه تحقیقاتی و تعلیماتی امام صادق (ع)، شماره ۲، تیر ۱۳۶۶.