زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

سائبه





سائبه به معنی شتر رها شده و آزاد و نیز به معنی برده آزاد شده ای که تحت ولاى آزاد کننده نیست می باشد.


۱ - معانی سائبه




۱.۱ - معنی لغوی


سائبه اسم فاعل از «ساب الماء؛ آب بر زمین جارى شد» گرفته شده است. کسى که چارپاى خود را رها کرده تا هرجا بخواهد برود، مى‏گوید: «سَیبْتُ الدّابةَ»

۱.۲ - معنی اصطلاحی


به مناسبت معناى لغوى به برده آزاد شده‏اى که تحت ولاى آزاد کننده خود نیست «سائبه» گویند؛ زیرا در تصرف مال خود آزاد است و هر کجا بخواهد آن را قرار مى‏دهد.

۲ - تبیین مفهوم سائبه



خداوند متعال در قرآن کریم به چهار بدعت نابجا درباره حیوانات که در میان عرب جاهلی معمول بوده، اشاره و تصریح مى‏کند: «خداوند براى هیچ یک از آنها حکمى مقرر نکرده است».
از جمله این بدعتها سائبه است. سائبه شترى است که اگر دوازده- و به روایتى ده- بچه شتر ماده مى‏زایید آن را آزاد مى‏ساختند و حتى کسى بر آن سوار نمى‏شد و به هر چراگاهى وارد مى‏شد و از هر آبگاه و چشمه‏اى آب مى‏نوشید آزاد بود و کسى حق مزاحمت نداشت و از شیر آن جز براى میهمان نمى‏دوشیدند.
برخى در تبیین مفهومى سائبه گفته‏اند: در عرب جاهلی کسى نذر مى‏کرد که چنانچه از سفر بازگردد و یا از بیمارى بهبود یابد، شترى را آزاد و رها سازد. در این صورت آن حیوان آزاد بود در هر چراگاهى بچرد و از هر آبشخورى آب بنوشد و کسى حق سوار شدن بر آن و استفاده از شیر و گوشتش را نداشت.
برخى دیگر گفته‏ اند: سائبه شتر رها و آزاد شده براى بتها بوده است. مردم جاهلى این شتر را در اختیار خدمتکاران بتها قرار مى‏دادند و آنان شیر آن را دوشیده، به مسافران مى‏دادند.
فقها در باب وقف به مناسبت ذکر انواع وقفها از این نوع آیین جاهلى یاد کرده‏ اند.

۲.۱ - کاربرد عنوان سائبه در ارث


از سائبه به معناى دوم در باب ارث سخن گفته‏ اند.
مولایى که با اختیار خود برده‏اش را در راه خدا آزاد کرده بر او ولاى عتق دارد و به سبب آن با شرایطى- از جمله نبودن وارث نسبی براى برده- از او ارث مى‏برد. در مقابل، پرداخت دیه جنایات برده آزاد شده بر عهده صاحب ولاء خواهد بود؛ لیکن در صورتى که برده به سبب کفّاره یا نذر و مانند آن آزاد شود، «سائبه» خواهد بود و مولایش بر او ولایى ندارد.
سائبه همچون افراد آزاد مى‏تواند با شرایطى با دیگرى عقد ضمان جریره ببندد. در این صورت، طرف قرارداد متعهد به پرداخت دیه و ارش جنایت او خواهد بود و ارث او نیز براى آن فرد مى‏باشد.
وارث سائبه بدون وارث- همچون افراد آزاد بى وارث- امام علیه السّلام است.

۳ - پانویس


 
۱. مجمع البیان ج۳، ص۴۳۰.    
۲. مائده/سوره۵،آیه۱۰۳.    
۳. مجمع البیان ج۳، ص۴۳۲.    
۴. المیزان ج۶،ص۱۵۷.    
۵. المبسوط ج۳، ص۲۸۶ تا۲۸۷.    
۶. تحریر الاحکام ج۳، ص۲۹۴.    
۷. جواهر الکلام ج۳۹، ص۲۲۳ تا۲۳۲.    
۸. الروضة البهیة ج۸، ص۱۸۱ تا۱۸۳.    
۹. جواهرالکلام ج۳۹، ص۲۵۴ تا۲۵۹.    
۱۰. جواهر الکلام ج۳۹، ص۲۵۹ تا۲۶۰.    


۴ - منبع


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴، ص۳۴۳ تا۳۴۴.    

رده‌های این صفحه : ارث | برده داری | فقه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.