عتقعتق یکی از اقسام ایقاعات می باشد. ۱ - تعریف عتق«عتق» به معنای آزاد کردن بردگان است. ۲ - موجبات آزادی بردگانفقها موجبات آزادی بردگان را مورد بحث و بررسی قرار داده و آن را در چهار چیز خلاصه کردهاند: ۱ -مباشرت ۲ -سرایت ۳ -ملک ۴ -عوارض که ذیلا به توضیح هر یک می پردازیم. ۲.۱ - مباشرتمنظور این است که مالک برای ادای کفاره یا برای رضای خدا، برده‌ای را آزاد میکند. ۲.۲ - سرایتاگر برده‌ای یک قسمت از او آزاد شد، همین آزادی جزئی به کلّ او سرایت میکند؛ به این ترتیب که قیمت بقیه آن را نیز کسی یا خودش میپردازد و آزاد میشود. ۲.۳ - ملکمنظور این است که اگر برده‌ای را پدر یا مادر یا جد و جده- هر چه بالا رود- و یا یکی از فرزندان و فرزند زادگان- هر چه پایین رود- مالک شود، به خودی خود آزاد میگردد. ۲.۴ - عوارضاگر برده‌ای به برخی از عوارض مثل کوری یا جذام مبتلا شود، خود به خود آزاد میگردد. ۳ - روش اسلام برای از بین بردن بردگیبا همین روش صحیحی که دین مقدس اسلام برای از بین بردن برده داری به کار گرفت، در نهایت، منجر به آزادی بسیاری از بردگان و کم رنگ شدن برده داری در جهان شد. ۴ - نظر استاد مطهری در مورد برده داریاستاد شهید مطهری (ره) در این باره مینویسند: در اسلام، یک سلسله مقررات در مورد بردگان وضع شده است. اسلام برده گرفتن را منحصراً در مورد اسیران جنگی مشروع میداند. ۴.۱ - هدف از برده گرفتنهدف از برده گرفتن بهره کشی از آنها نیست، بلکه هدف این است که اجباراً مدتی در خانوادههای مسلمان واقعی زندگی کنند و تربیت اسلامی بیابند و این کار، خود به خود، به اسلام و تربیت اسلامی آنها منجر میگردد و در حقیقت، دوران بندگی دالانی است که بردگان از آزادی دوره کفر تا آزادی دوره اسلام طی میکنند. ۴.۲ - از بردگی تا تربیت اسلامیپس هدف این نیست که بردگان برده بمانند، هدف این است کافران تربیت اسلامی بیابند و در حالی آزادی اجتماعی داشته باشند که آزادی معنوی کسب کردهاند. از این رو، آزادی بعد از بردگی هدف اسلام است. لهذا، اسلام برنامه وسیعی برای «عتق»- یعنی آزادی- فراهم کرده است. ۴.۳ - دلیل استعمال عتق در مورد بردگیفقها نیز نظر به این که هدف اسلام «عتق» است، نه «رق»، بابی که باز کردهاند تحت عنوان «کتاب العتق» است، نه «کتاب الرقّ». ۵ - پانویس
۶ - منبعکتاب آشنایی با ابواب فقه، ص۱۱۱-۱۱۲. |