امانامان (ذِمام) به قرارداد ویژه میان مسلمان و کافر حربی گفته می شود. از آن در باب جهاد بحث شده است، لیکن بعضی احکام آن در باب‌های حدود و قصاص نیز آمده است. فهرست مندرجات۲ - مشروعیت و ارکان امان ۳ - قرارداد یا عقد در امان ۳.۱ - نحوه بستن عقد امان ۳.۲ - شرط صحت عقد امان ۳.۳ - زمان بستن عقد امان ۳.۴ - اقرار مسلمان به امان ۳.۵ - وجوب وفای به عقد امان ۴ - امان دهنده یا عاقد ۴.۱ - شروط امان دهنده یا عاقد ۵ - امان گیرنده یا معقود له ۵.۱ - شروط امان گیرنده یا معقود له ۶ - پانویس ۷ - منبع ۱ - مفهوم امان دادنامان دادن، تأمین جانی، مالی یا ناموسی- بر حسب قرارداد- از سوی مسلمان به کافر حربی (اهل حرب) است. [۱]
مهذب الاحکام ج۱۵، ص۱۳۱.
به درخواست کننده امان، «مستأمن» گویند. ۲ - مشروعیت و ارکان امانامان، مشروع و جایز است و ارکان آن عبارت است از: ۱. قرارداد (عقد) ۲. امان دهنده (عاقد) ۳. امان گیرنده (معقود له) ۳ - قرارداد یا عقد در امان۳.۱ - نحوه بستن عقد امانعقد امان از ایجاب از سوی مسلمان- و قبول از سوی کافر- تشکیل می‌شود. در ایجاب و قبول، هر لفظ یا فعلی که بیانگر امان باشد، کفایت می‌کند. ۳.۲ - شرط صحت عقد امانبه تصریح برخی، صحت عقد امان به وجود مصلحت و به تصریح برخی دیگر، به نداشتن مفسده مشروط است؛ بنابراین عقد امان با هر کس که موجب ضرر به مسلمانان گردد، مانند جاسوس صحیح نیست. ۳.۳ - زمان بستن عقد امانوقت امان پیش از اسارت است؛ هر چند در آستانه پیروزی سپاه اسلام باشد. البته امام علیه السلام می‌تواند بعد از اسارت نیز امان دهد. ۳.۴ - اقرار مسلمان به اماناگر مسلمانی اقرار کند که به کافری امان داده است، چنانچه اقرار او در وقتی باشد که امان دادن در آن وقت جایز است، پذیرفته و گرنه، رد می‌شود. ۳.۵ - وجوب وفای به عقد امانبا تحقق صحیح امان، وفای به آن بر امان دهنده و دیگر مسلمانان واجب است. ۴ - امان دهنده یا عاقد۴.۱ - شروط امان دهنده یا عاقدهر مسلمانی که عاقل، بالغ و مختار باشد، می‌تواند تا ده نفر از کافران را امان دهد، لیکن در این که آیا می‌تواند به مردم یک روستا یا قلعه ای هر چند کوچک امان دهد یا نه، اختلاف است. امان دادن عمومی حتی به مردم یک شهر و مانند آن، تنها در صلاحیت امام است. امام و نیز مأذون از طرف ایشان می‌تواند به هر تعداد از کفار حربی که بخواهد، امان دهد. ۵ - امان گیرنده یا معقود له۵.۱ - شروط امان گیرنده یا معقود لههر کافری که جهاد با او واجب است (کافر حربی)، عقد امان با او صحیح می‌باشد. اگر کافر حربی به گمان این که به او امان داده شده است، وارد قلمرو اسلامی گردد، به سرزمین خود بازگردانده می‌شود. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۸۴-۶۸۵. |