اعانتیاری کردن را اعانت یا نصر گویند. از این عنوان به مناسبت در باب‌های صلات، حج، تجارت، ضمان، اجاره، اطعمه و اشربه، غصب و دیات سخن رفته و احکام و آثاری بر آن مترتّب گشته است. فهرست مندرجات۲ - حکم اعانت ۲.۱ - اعانت واجب ۲.۲ - اعانت مستحب ۲.۳ - اعانت مکروه ۲.۴ - اعانت حرام ۲.۵ - اعانت مباح ۳ - آثار اعانت ۳.۱ - کفّاره ۳.۲ - ضمان ۳.۲.۱ - تلف شدن مال به دست معان ۳.۲.۲ - مباشر در اتلاف بودن معین ۳.۲.۳ - اتلاف مال معان ۳.۲.۴ - اتلاف مال دیگری به سبب اعانت ۳.۲.۵ - هلاکت به سبب ترک اعانت ۴ - اجرت اعانت ۵ - پانویس ۶ - منبع ۱ - معین و معان و معان علیهبه یاری کننده «معین»، یاری شونده «معان» و امری که بر آن یاری می‌شود، «معان علیه» گفته می‌شود. ۲ - حکم اعانتحکم اعانت بر حسب اختلاف موارد پنج قسم است: ۲.۱ - اعانت واجبچنانچه نجات جان انسان محترم یا حیوان محترم و یا جلوگیری مال محترم از تلف شدن بر اعانت شخص معیّنی متوقّف باشد، اعانت بر او واجب است؛ و حتی اگر مشغول خواندن نماز باشد، واجب است نماز را قطع کند. ۲.۲ - اعانت مستحبقلمرو اعانت مستحب بسیار گسترده و در قرآنو روایاتبه آن بسیار سفارش شده است که از مجموع آنها برمی‌آید که اعانت بر هر کاری که محبوب و مطلوب خداوند متعال است- مانند برآوردن حاجت مؤمن و کمک کردن به نیازمندان- مستحب است. ۲.۳ - اعانت مکروهاگر غایت اعانت (چیزی که اعانت بر آن صورت گرفته است) مکروه و اعانت کننده قصد تحقّق آن را داشته باشد، اعانت کراهت دارد مانند کمک به حاکم ستمگر به مانند دوختن لباس برای او. ۲.۴ - اعانت حراماگر مورد اعانت امری حرام باشد مانند فروش سلاح به دشمنان دینو کمک به ستمگر در ستمگری ویاعانت حرام است. ۲.۵ - اعانت مباحاعانت در غیر موارد یاد شده، مباح است. ۳ - آثار اعانتعلاوه بر ثوابی که بر اعانت واجب و مستحب و کیفری که بر اعانت حرام مترتّب است، آثاری از قبیل کفّاره، ضمان و اجرت بر آن بار می‌شود. ۳.۱ - کفّارهاگر کسی در حرم بر کشتن صید اعانت کند مانند این که صید را نگه دارد تا دیگری آن را بکشد، کفّاره بر وی واجب می‌شود. ۳.۲ - ضماندر بعضی موارد اعانت موجب ضمان می‌شود که به آنها اشاره می‌شود. ۳.۲.۱ - تلف شدن مال به دست معانچنانچه اعانت مستلزم اتلاف مال کمک کننده شود، در صورتی که معان آن را تلف کند، ضامن است مانند مضطرّی که معین، غذایی برای او فراهم می‌کند و او می‌خورد. ۳.۲.۲ - مباشر در اتلاف بودن معینولی اگر یاری کننده، مباشر در اتلاف باشد مانند آن که برای نجات جان کسی، شیشه ماشین خود را بشکند کسی ضامن نیست. ۳.۲.۳ - اتلاف مال معاناگر اعانت موجب اتلاف مال معان شود، در صورتی که خود او مباشر بوده، کسی ضامن نیست، ولی چنانچه توسط معین تلف شده باشد مثل آن که برای نجات کسی شیشه ماشین او را بشکند در صورت مأذون نبودن از سوی مالک، ضامن است. ۳.۲.۴ - اتلاف مال دیگری به سبب اعانتاگر اعانت موجب اتلاف مال دیگری شود، در صورتی که استناد عمل به معین بعید باشد، معین ضامن نیست مانند آن که سنگی را به کسی بدهد و او شیشۀ منزل یا ماشین دیگری را بشکند،ولی اگر معیّن همچون معان سبب قریب در اتلاف مال باشد، هر دو ضامن هستند مانند شخصی که به کمک دیگری آتشی بیفروزد که به مال دیگری سرایت کند و آن را بسوزاند. ۳.۲.۵ - هلاکت به سبب ترک اعانتاگر ترک اعانت موجب هلاکت کسی گردد مانند آن که شخصی، فردی را در حال غرق شدن می‌بیند و قدرت نجات دادن وی را دارد، ولی نجات نمی‌دهد یا غذایی را به گرسنۀ مضطر نمی‌دهد و او می‌میرد، برخی گفته‌اند هر چند وی مرتکب حرام شده، ولی ضامن نیست،لیکن برخی دیگر برآنند که اگر انسان قادر باشد و فرد مشرف بر هلاکت از او یاری بطلبد و او یاری نکند، ضامن است ولی در صورتی که از او کمک نخواهد، ضامن نیست؛ هر چند گناه کرده است. ۴ - اجرت اعانتپیش از اعانت، درخواست اجرت بر اعانت جایز است؛ حتی اگر از مواردی باشد که به طور معمول برای انجام آن مزد نمی‌گیرند مانند بریدن طناب برای کسی؛ ولی پس از اعانت، بعضی تصریح کرده‌اند در صورتی که مورد از مواردی است که به طور معمول برای آن اجرت می‌گیرند و انجام دهنده نیز معمولا برای آن مزد می‌گیرد، پرداخت اجرت به او واجب است. ۵ - پانویس۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۵۹۰-۵۹۲. |