میرحاجی واعظ کابلیمیرحاجی واعظ کابلی، از برجسته‌ترین روحانی جهادی افغانستان در قرن سیزدهم هجری می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیپدرش میراحمد، ملقب به میرواعظ کابلی ، از علمای برجسته اهل سنت افغانستان بود که در ۱۲۲۵ ق در کابل به قتل رسید. برادرش میرمعصوم واعظ کابلی (۱۲۵۶ق) نیز از رهبران روحانی جهادی افغان از دوستان نزدیک شاه چراغ افغان (۱۲۵۵-۱۲۵۷ق) به شمار می‌رفت. ۲ - پادشاهی افغانستاندر ۱۲۴۹ یا ۱۲۵۰ ق/ ۱۸۳۴ که پیشاور توسط سیک‌ها سقوط کرد، سردار دوست محمدخان از فرصت استفاده کرد و در اجتماع بزرگی در کابل تصمیم خود را برای پیشاور اعلام داشت و از ضرورت جهاد مسلمانان علیه کفار غاصب سیک سخن گفت. مردم حاضر همگی تایید و تحسین کردند و میرحاجی و علمای مذهبی نیز مقدم بر جهاد، نصب سردار را به پادشاهی پیشنهاد کردند. بدین ترتیب دوست محمدخان به پادشاهی افغانستان رسید اما عنوان «امیر» را به جای «شاه» برای خود انتخاب کرد. ۳ - حکم جهاد علیه انگلیسدر ۱۲۵۵/ ۱۸۳۹ پس از اینکه سپاه انگلیس به کمک شاه شجاع به افغانستان وارد شد و برخی شهرهای مهم از قبیل قندهار، غزنین و کابل را تسخیر کرد، عموم طبقات مردم از جمله علما و روحانیون شیعه و سنی افغان در مقام مقابله برآمدند. پس از اجتماع عمومی علما و سرداران جهادی در ۱۶ رمضان ۱۲۵۷ ق/ اول نوامبر ۱۸۴۱، صبح روز بعد میرحاجی در پل خشتی و سایر علما در مساجد کابل فتوای جهاد علیه انگلیسی‌ها اعلام کردند و مجاهدان افغانی تحت رهبری سرداران نظامی به نیروهای دشمن حمله کردند. در شوال ۱۲۵۷ ق/ نوامبر ۱۸۴۱ میر حاجی در اجتماع بزرگ مردم کابل به منظور حرکت به جلال آباد و نابودی کامل سپاهیان انگلیس، در افغانستان اعلام جهاد کرد و در محل سیاه سنگ پرچم جهاد برافراشت و هزاران نفر مجاد مسلح در زیر پرچم گرد آمدند. در ۲۲ صفر ۱۲۵۸ ق/ ۵ آوریل ۱۸۴۲، میرحاجی کشته شدن شاه را در نخستین ساعات بامدادی آن روز اعلام داشت. ۴ - نجات از مرگپس از شکست نیروهای انگلیس از افغان‌ها و عقب نشینی آنها به هندوستان، امیر دوست محمدخان که از رهبران جهادی بود و در معرکه نبرد به طور پنهان خود را تسلیم نیروهای انگلیسی نموده و در ظاهر به هند تبعید شده بود به کشور بازگشت و بار دیگر توسط مجاهدان افغان به پادشاهی رسید. دوست محمدخان پس از تثبیت قدرت خود، به دلیل دست نشاندگی و وعده‌ای که به انگلیسی‌ها داده بود همه رهبرای جهادی افغان را که علیه انگلیسی‌ها جنگیده بودند، نابود و یا تبعید کرد و تنها میرحاجی به دلیل شخصیت برجسته و نفوذ فراوانش جان سالم به در برد. [۱]
صدیق فرهنگ، محمد، افغانستان در پنج قرن اخیر.
[۲]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۸۳۶.
[۳]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۹۰۹.
[۴]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۹۱۰.
[۵]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۹۱۵.
[۶]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۹۲۲.
[۷]
انوشه، حسن، دانشنامه ادب فارسی، ج۳، ص۱۰۷۶- ۱۰۷۷.
۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «میرحاجی واعظ کابلی». |