زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه
 

عبدالواحد بن احمد ثقفی




ثقفی، عبدالواحد بن احمد، محدث، قاضی و فقیه حنفی قرن پنجم و ششم می‌باشد.


۱ - کنیه، مذهب، اساتید و شاگردان ثقفی


کنیه‌اش ابوجعفر و پدرش، ابوالحسین احمد بن محمد (متولد ۴۲۲ یا ۴۳۰)، فقیه حنفی و قاضی کوفه بود که در بغداد نزد قاضی ابوعبدالله محمد بن علی دامغانی (متوفی ۴۷۸) به تحصیل فقه پرداخت و در کوفه از محمد بن محمد صباغ قرشی حدیث شنید.کسانی چون عبدالوهاب بن مبارک انماطی (متوفی ۵۳۸) و ابوالحسن محمد بن مبارک (متوفی ۵۵۲) از او حدیث نقل کرده‌اند.

۲ - سرگذشت ثقفی


عبدالواحد ثقفی در ۴۷۹ در کوفه به دنیا آمد.
[۱] ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۲، ص۴۷۹، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
در زادگاه خود نزد پدرش و عبدالجلیل بن محمد ساوی (متوفی ۴۹۳)، ابوالغنائم محمد بن علی نرسی (متوفی ۵۱۰) و ابوالبقاء معمر بن محمد حَبّال حدیث آموخت.
[۲] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۲۴ .
[۳] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
[۴] حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۴، ص۱۲۹، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
سپس به بغداد رفت و از کسانی همچون علی بن محمد بن علاف، ابوعبدالله حسین بن علی بُسری، حسین بن احمد نِعالی و احمد بن حسن بن خیرون (متوفی ۴۸۸)، حدیث شنید.
[۵] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
ثقفی از فقیهان بزرگ بغداد شد و به تدریس و افتا پرداخت.برخی نیز از او حدیث شنیدند، از جمله فرزندانش (عبدالله و عبدالرحمان)، ابوسعد عبدالکریم بن محمد سَمْعانی (متوفی ۵۶۲)، ابومنصور هبة الله بن حامد حلّی (متوفی ۶۱۰) و غلامش مختص بن عبدالله حبشی.
[۶] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۲۴ .
[۷] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
[۸] تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۱۷۲، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
[۹] تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۱، ص۲۸۸ـ۲۸۹، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
[۱۰] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، ج۱، ص۱۶۷، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲.

ابن نجار
[۱۱] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
ثقفی را خوش خلق، نیک رفتار و با دیانت وصف کرده است.ثقفی در ۵۰۳ منصب قضای کوفه را بر عهده گرفت.
قاضی القضاة، علی بن حسین زینبی (متوفی ۵۴۳)، او را در ۵۲۰ از این سمت عزل کرد، اما دوباره در ۵۲۲ وی را به قضای کوفه گمارد و در ۵۴۰ قضاوت مناطقِ باب الاَزَج، مسیر خراسان و شهر منصور در بغداد را نیز به او سپرد.وی در ۵۵۵ به قضاوت بغداد رسید و با عزل علی بن احمد دامغانی (متوفی ۵۸۳) به فرمان مستنجدبالله خلیفه عباسی (متوفی ۵۶۶)، قاضی القضاة شد.
[۱۲] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۴۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۱۳] محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۴، ص۱۵۷، ج ۴، چاپ صلاح الدین منجد، کویت ۱۹۸۴.
[۱۴] ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱۲، ص۲۴۳، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
[۱۵] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۲۴، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
[۱۶] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
[۱۷] ابن عماد، ج۴، ص۱۷۵.
او در همان سال در بغداد از دنیا رفت و در خانه‌اش به خاک سپرده شد
[۱۸] عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری، التکملة لوفیات النقلة، ج ۱، ص ۳۷۹.
[۱۹] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۲۵، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
[۲۰] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
[۲۱] تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۳۹۹، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
برخی شرح حال نویسان شیعه نام وی را در شمار محدثان شیعه آورده‌اند
[۲۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، ج۱، ص۱۶۷، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲.
[۲۳] حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۴، ص۱۲۹، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
احمد ثقفی را به وثاقت و نیکوکاری ستوده‌اند.او پس از سالها اقامت در کوفه، به بغداد بازگشت و به نقل حدیث پرداخت و در ۴۹۵ یا ۴۹۷ از دنیا رفت.
[۲۴] ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۱، ص۲۵۱ـ۲۵۲، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۲۵] تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۲، ص۳۱ـ۳۲، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.


۳ - تولد، اساتید و شاگردان ابوالبرکات جعفر فرزند ثقفی


ابوالبرکات جعفر، فرزند عبدالواحد ثقفی، در ۵۱۷ یا ۵۱۹ در بغداد به دنیا آمد.وی از هِبة اللّه بن حُصَین (متوفی ۵۲۵)، ابوالقاسم حریری (متوفی ۵۳۱) و برخی دیگر حدیث شنید.کسانی چون عمر بن علی دمشقی (متوفی ۵۷۵)، ابوالفرج یحیی بن محمود ثقفی (متوفی ۵۸۴)، ابوموسی محمد بن ابی بکر مَدِینی (متوفی ۵۸۱)، محمد بن احمد صَیْدلانی (متوفی ۶۰۳)، ناصر بن محمد وَیْرج (متوفی ۵۹۳)، و عفیفة بنت احمدبن عبدالله مهران (متوفی ۶۰۶) از او حدیث شنیدند.
[۲۶] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۷۸، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۲۷] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد،در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
[۲۸] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران،ج ۲۱، ص۱۳۰ ، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
[۲۹] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
[۳۰] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص۱۳۴ ، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
[۳۱] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۲۱، ص ۱۵۳چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
[۳۲] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد،در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
[۳۳] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص ۳۰۶ چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
[۳۴] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص ۴۳۰ چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
[۳۵] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۲۱، ص۴۳۵، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
[۳۶] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص۴۸۲، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.


۴ - سرگذشت ابوالبرکات جعفر فرزند ثقفی


جعفر، نایب پدرش در امر قضا بود و پس از پدرش، قاضی القضاة بغداد شد.
[۳۷] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۴۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۳۸] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۷۸، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
همچنین در ۵۶۰ با مرگ وزیرِ مستنجد، ابوالمظفر یحیی بن هُبَیْرَه شیبانی، وزارت مستنجد را هم برعهده گرفت.
[۳۹] ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد،در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
جعفر در ۵۶۳ فوت کرد و در بغداد دفن شد. پس از مدتی، جسد او و پدرش را به مکانی در برابر مسجد جامع منصور منتقل کردند.
[۴۰] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۷۸، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۴۱] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۴۷۴، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
[۴۲] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج۵، ص۸۲ ، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.


۵ - سرگذشت دیگر فرزندان ثقفی


ابوالفتوح عبدالله، فرزند دیگر ثقفی بود.از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست.وی علاوه بر پدرش، از ابوالوقت عبدالاول صوفی (متوفی ۵۵۳) و احمد بن یحیی بن ناقه کوفی (زنده در ۵۵۲) حدیث شنید.عبدالله، نایب برادرش (جعفر) در قضا بود و پس از وی تا هنگام وفات، عهده دار امور حسبه و قضاوت غرب بغداد و نواحی مَزْیَدیه و کوفه شد.عبدالله در ۵۸۰ از دنیا رفت.
[۴۳] ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۲، ص۳۱۲، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۴۴] تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۱۷۲، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
فرزند دیگر ثقفی، عبدالرحمان، نیز حنفی مذهب بود.
تاریخ ولادت او معلوم نیست.وی از پدرش و ابوالوقت عبدالاول صوفی و احمد بن یحیی بن ناقه حدیث شنید.عبدالرحمان قضاوت ناحیه نهر عیسی را بر عهده داشت.وی در ۵۹۷ در بغداد از دنیا رفت و در کنار مرقد پدرش دفن شد.
[۴۵] عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری، التکملة لوفیات النقلة، ج ۱، ص ۳۷۸ـ۳۷۹.
[۴۶] ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۲، ص۳۸۴، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۴۷] تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۲۸۸ـ۲۸۹، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.


۶ - فهرست منابع


(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲.
(۲) ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
(۳) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
(۴) ابن عماد.
(۵) ابن کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
(۶) ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
(۷) حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعة، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
(۸) عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج ۵، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
(۹) تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
(۱۰) محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
(۱۱) محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج ۴، چاپ صلاح الدین منجد، کویت ۱۹۸۴.
(۱۲) محمدبن احمد ذهبی، المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن الدّبیثی، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۵، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
(۱۳) صفدی.
(۱۴) عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری، التکملة لوفیات النقلة، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱

۷ - پانویس

 
۱. ↑ ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۲، ص۴۷۹، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۲. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۲۴ .
۳. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۴. ↑ حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۴، ص۱۲۹، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
۵. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۶. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶، ص۱۲۴ .
۷. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۸. ↑ تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۱۷۲، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
۹. ↑ تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۱، ص۲۸۸ـ۲۸۹، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
۱۰. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، ج۱، ص۱۶۷، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲.
۱۱. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج ۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۱۲. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۴۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۱۳. ↑ محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۴، ص۱۵۷، ج ۴، چاپ صلاح الدین منجد، کویت ۱۹۸۴.
۱۴. ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱۲، ص۲۴۳، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
۱۵. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۲۴، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۱۶. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۱۷. ↑ ابن عماد، ج۴، ص۱۷۵.
۱۸. ↑ عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری، التکملة لوفیات النقلة، ج ۱، ص ۳۷۹.
۱۹. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۲۵، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۲۰. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة السلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶، ص۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.
۲۱. ↑ تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۳۹۹، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
۲۲. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، ج۱، ص۱۶۷، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲.
۲۳. ↑ حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۴، ص۱۲۹، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
۲۴. ↑ ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۱، ص۲۵۱ـ۲۵۲، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۲۵. ↑ تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۲، ص۳۱ـ۳۲، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
۲۶. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۷۸، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۲۷. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد،در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
۲۸. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران،ج ۲۱، ص۱۳۰ ، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۲۹. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
۳۰. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص۱۳۴ ، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۳۱. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۲۱، ص ۱۵۳چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۳۲. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد،در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
۳۳. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص ۳۰۶ چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۳۴. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص ۴۳۰ چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۳۵. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۲۱، ص۴۳۵، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۳۶. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء،ج ۲۱، ص۴۸۲، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۳۷. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۴۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۳۸. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۷۸، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۳۹. ↑ ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد،در احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداداو، مدینة الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۳.
۴۰. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۱۷۸، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۴۱. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۴۷۴، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸.
۴۲. ↑ عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج۵، ص۸۲ ، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۴۳. ↑ ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۲، ص۳۱۲، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۴۴. ↑ تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۱۷۲، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
۴۵. ↑ عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری، التکملة لوفیات النقلة، ج ۱، ص ۳۷۸ـ۳۷۹.
۴۶. ↑ ابن ابی الوفا، الجواهر المضیّة فی طبقات الحنفیّة، ج۲، ص۳۸۴، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۴۷. ↑ تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج۴، ص۲۸۸ـ۲۸۹، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ج ۲، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴، ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.


۸ - منبع


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثقفی»، شماره۴۲۵۵.    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.