شرح تشریح القانون (کتاب)کتاب «شرح تشریح القانون»، نوشته علاء الدین، ابو الحسن بن علی بن ابی الحزم القرشی، معروف به ابن حزم است. این کتاب، به زبان عربی و در توضیح بخش تشریح از کتاب قانون ابن سینا، نوشته شده است. هدف، این بوده که تمام مباحثی که ابن سینا در مواضع متعدد از کتاب قانون ، در باب تشریح، مطرح نموده، به صورتی منظم همراه با توضیح و تفصیل جمع آوری شود. ۱ - ساختارکتاب، مشتمل بر یک مدخل و یک مقدمه پنج مبحثی و بیش از دویست عنوان کلی همچون الفصل... ، الجملة... ، البحث... ، و... می‌باشد. [۱]
شرح تشريح القانون، ابن نفيس، ص۱۵.
۲ - گزارش محتواشارح، در ذیل هر قسمت از کلام بو علی، در رابطه با تشریح تک تک اعضا ، از جهت استخوان و ماهیچه و رباط و شریان و... به توضیحات وافی پرداخته و در برخی از موارد با تعریف‌هایی که بو علی از اعضا نموده، مخلفت کرده یا به تکمیل آنها همت گمارده یا به اشکالی که دیگران کرده‌اند، پاسخ داده یا فواید و منافعی را علاوه بر آنچه که بو علی برای بعضی از اعضا ذکر کرده، آورده است. وی در موارد فراوانی برای تشریح اعضا، به کلام جالینوس استناد نموده است. پاره‌ای از مطالب مطرح شده در کتاب، اجمالا، عبارتند از: اختلاف حیوانات در اعضا (اختلاف اعضای حیوانات با یک دیگر، از آن جهت است که اعضا، آلات نفس حیوانی اند و با اختلاف این نفوس، آلات نیز مختلف می‌شوند، چون هر نفسی، واجد اعضایی مناسب با خود است؛ مثلا شیر به خاطر خصوصیت غذاییش، می‌بایست شجاع و نیرومند باشد و این، یک استخوان بندی مستحکم و نیرومندی را می‌طلبد)؛ فواید علم تشریح؛ مبادی علم به منافع اعضا؛ هیئت تشریح و ابزار آن؛ صور اعضای باطنی؛ سخنی کلی در مورد استخوان‌ها ( استخوان ، عضوی است فاقد حس که صلابتش به حدی است که نمی‌توان آن را دولا کرد)؛ تقسیم استخوان‌ها با توجه به جوف‌های آنها و محتویات جوف‌ها؛ مفصل‌ها و تقسیم استخوان‌ها با توجه به مفصل‌ها؛ تشریح تمام استخوان‌های سر ؛ تشریح استخوان‌های دو فک و بینی ؛ تشریح دندان‌ها ؛ شکل طبیعی سر؛ اشکال غیر طبیعی سر؛ منفعت صلب (صلب، عضوی است متشکل از چند فقره مرتبط به هم که بیشتر جرم آن فقره‌ها را گوشت فراگرفته است و دارای جوفی ممتد در درازا است و نخاع ، درون آن جای دارد)؛ تشریح فقرات؛ منفعت گردن و تشریح استخوان‌های آن؛ تشریح دنده‌ها (یکی از منافع دنده‌ها آن است که حافظ شش و قسمتی از دستگاه گوارش است)؛ تشریح ترقوه ؛ تشریح کتف ؛ مهره‌های پشت و منافع آنها؛ تشریح بازو ؛ شکل طرف پایین بازو؛ تشریح مچ ؛ تشریح آرنج ؛ تشریح انگشتان؛ منفعت ناخن‌ها ؛ تشریح استخوان ران ؛ تشریح استخوان ساق ؛ سخنی کلی در باب عصب [۲]
شرح تشريح القانون، ابن نفيس، ص۲۵۷.
و ماهیچه و رباط ؛ تشریح ماهیچه پیشانی؛ تشریح ماهیچه‌های چشم ؛ تشریح ماهیچه گونه؛ تشریح ماهیچه لب ؛ تشریح ماهیچه فک پایین؛ تشریح حنجره و ماهیچه آن؛ تشریح کلیه ؛ تشریح مثانه ؛ تشریح رحم ؛ تولد جنین و...۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |