رباطرباط از اصطلاحات فقه نظامی به معنای مرزداری، اقامت گزیدن در مرز، نگهبانی دادن در اطراف کشور و مرزها، دیدبانی برای آگاهی از احوال دشمن و حفظ کشور از حمله آنان می باشد. در قرآن و روایات نیز به این اصطلاح اشاراتی شده است. ۱ - معنای لغویرِباط در لغت چیزی را گویند که مَشک و چهار پا و غیر آن را به وسیله آن ببندند و در اصل، عبارت است از: بستن اسب در نقطه‌ای معین و تأسیس ساخلو برای مرزبانی. جمع آن رُبُطْ است. [۲]
اشراق، محمدکریم، تاریخ و مقررات جنگ، ص۳۲۳.
۲ - معنای اصطلاحیدر اصطلاح، رباط و مرابط به مرزداری، اقامت گزیدن در مرز، نگهبانی دادن در اطراف کشور و مرزها، دیدبانی برای آگاهی از احوال دشمن و حفظ کشور از حمله آنان اطلاق می‌شود. ۳ - مدت صدق رباطکمترین مدت برای صدق رباط و مرابط سه روز است و بیشترین آن چهل روز. چنانچه بیشتر از چهل روز در مرز توقف کند، جهاد محسوب می‌شود،... ولی احمد بن حنبل گفته است: کمترین آن حدّی ندارد. ۴ - رباط در قرآن کریمقرآن کریم درباره رباط و مرابطه می‌فرماید: «یاایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُو وَاتَّقُوا للَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، (در مقابل مشکلات و هوس‌ها) شکیبا باشید استقامت کنید و در برابر دشمنان نیز پایدار باشید و از مرزهای خود، مراقبت کنید. و از خدا بترسید تا رستگارشوید.» ۵ - آیه‌ای دیگر«وَ اعِدُّوا لَهُمْ مَااسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبوُنَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ؛ هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها (دشمنان)، آماده سازید! و (همچنین) اسب‌های ورزیده (برای میدان نبرد)، تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید.» ۶ - دیدگاه شیخ طبرسیشیخ طبرسی در کتاب تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه اول می‌نویسد این آیه شریفه جمیع آنچه را برای مکلف لازم است دربر دارد؛ زیرا «اصبرُوا» شامل انجام عبادات و ترک گناهان می‌شود. «صابروا» شامل چیزهایی است که در برابر دیگران باید انجام دهد، مثل جهاد با دشمن و مهم‌تر از آن جهاد با نفس و «رابطوا» شامل دفاع از مسلمانان و دین می‌شود و «واتقواالله» شامل پرهیز از همه گناهان و محرمات و عمل به همه اوامر و واجبات است. و «رابطوا» یعنی در مرزها اقامت گزینید، اسبان را آماده نگهدارید و مترصد و مستعد برای نبرد با دشمن باشید. ۷ - روایتی از پیامبر اکرمرسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود:«رِباطُ لَیْلَةٍ فی سَبیلِ اللَّهِ خَیْرٌ مِنْ صِیامِ شَهْرَیْنِ؛ یک شب مرزبانی بهتر و ثوابش بیش از دو ماه روزه است.» و نیز فرمود: «مَنْ رابَطَ یَوْماً وَ لَیْلَةً فی سَبیلِ اللَّهِ کانَ یَعْدِلُ صِیامِ شَهْرٍ وَ قِیامَهُ لا یَفْطَرُ وَ لایَنْفَنِلُ عَنْ صَلاتِهِ الّا لِحاجَةٍ؛ [۱۴]
جواد، فاضل، مسالک الافهام فی آیات الاحکام، ج۲، ص۳۵۹.
کسی که یک شبانه‌روز در راه خدا، مرزبانی کند پاداشش معادل کسی است که یک ماه روزه گرفته و شب‌ها به عبادت مشغول بوده و جز برای کار ضروری دست از نماز نکشیده باشد.»۸ - پانویس
۹ - منبع• جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۶۴. |