رابطه روح و بدنانسانیت انسان به نفس و روح است و بدن چیزی جز ابزار کار نفس در امور مادی نیست. فهرست مندرجات۱.۱ - کیفیت تعلق روح به بدن ۱.۲ - نقش بدن در هویت انسانی ۱.۳ - معاد جسمانی ۲ - ادله قرآنی معاد جسمانی ۲.۱ - داستان حضرت ابراهیم و زنده شدن حضرت عزیر ۲.۲ - خلقت انسان از زمین و بازگشت به آن ۲.۳ - خارج شدن انسانها از قبر ۲.۴ - بازآفرینی استخوانها و شهادت اندامها ۲.۵ - سوختن پوست بدن انسان و بازآفرینی آنها ۳ - احکام فقهی بدن ۴ - فهرست منابع ۵ - پانویس ۶ - منبع ۱ - رابطه روح و بدنبه لحاظ دو‌بُعدی‌بودن انسان ( جسم و روح )، کیفیت و چگونگی رابطه این دو در ابتدای آفرینش و در‌ادامه و در پایان زندگی و پس از مرگ قابل بررسی است: ۱.۱ - کیفیت تعلق روح به بدنفیلسوفان مسلمان [۱]
اسفار، ج۸، ص۳۲۶۳۲۷.
و به تبع آنها برخی مفسران درباره تعلق روح به بدن بحث کرده و این وابستگی را تنها در حدوث و پیدایش دانسته، بدن را منشأ و زمینه قابلی پیدایش روح شمرده‌اند؛ اما در بقا چنین نیست. ۱.۲ - نقش بدن در هویت انسانیانسانیت انسان به نفس و روح است و بدن چیزی جز ابزار کار نفس در امور مادی نیست؛ اما بر اثر اتحاد روح و بدن نام روح و نفس بر بدن نیز اطلاق می‌شود. جسم هر انسانی از تولد تا مرگ، پیوسته در حال دگرگونی است و چه بسا تمامی بدن تحلیل برود و اجزایی جدید جای اجزای تحلیل رفته را بگیرند و بدن به‌طور کامل دگرگون شود؛ اما باز نامی که در دوران کودکی برای وی برگزیده شده بر او اطلاق می‌شود و این خود شاهدی قطعی است بر این‌که انسانیت و تشخّص انسان به نفس و روح اوست ، بنابراین همه خطابهای قرآن به انسان در واقع ناظر به روح و روان آدمی و نه‌جسم و بدن او است. ۱.۳ - معاد جسمانیدر آیات متعددی از بازآفرینی بدن انسان در قیامت یاد شده که بیش‌تر مفسران [۴]
تفسیر ابن‌کثیر، ج۱، ص۳۰۶
[۵]
روح المعانی، مج۴، ج۵، ص۸۷
، آن را دلیل بر معاد جسمانی دانسته‌اند. بر‌پایه اعتقاد به معاد جسمانی بدن محشور در آخرت همین بدن دنیوی است که نفس بدان تعلق می‌گیرد. بدن محشور با بدن دنیوی از حیث ذات و حقیقت یکی است و هر دو بدن مظهر یک حقیقت و یک شخص هستند، هرچند ماده دنیوی به ماده اخروی تبدیل شده است. [۷]
شرح بر زادالمسافر، ص۷۹۸۵.
معاد جسمانی از هر دو راه عقل و نقل اثبات‌پذیر شمرده شده‌است [۸]
المبدأ و المعاد، ص۴۶۵۴۶۶.
؛۲ - ادله قرآنی معاد جسمانیاما قائلان به معاد جسمانی بیش‌تر راه نقلی را پیموده‌اند‌که ادله قرآنی آن در چند گروه قابل دسته‌بندی است [۹]
الالهیات، ص۷۷۸۷۷۹.
:۲.۱ - داستان حضرت ابراهیم و زنده شدن حضرت عزیرآنچه درباره داستان حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) و زنده شدن عُزَیْر و گاو بنی اسرائیل و... آمده است. ۲.۲ - خلقت انسان از زمین و بازگشت به آنآیاتی که به خلقت انسان از زمین و بازگشت او به آن و خارج شدنش از زمین تصریح دارد. ۲.۳ - خارج شدن انسانها از قبرآیاتی که حشر را خروج از گورها بیان می‌کند. ۲.۴ - بازآفرینی استخوانها و شهادت اندامهاآیاتی که بر بازآفرینی استخوان و سرانگشتان و شهادت اندامها در روز قیامت دلالت دارد. ۲.۵ - سوختن پوست بدن انسان و بازآفرینی آنهاآیاتی که به فروپاشیدن روده‌ها و سوختن پوست و بازآفرینی آن برای عذاب دوباره در جهنم اشاره دارد. ۳ - احکام فقهی بدنبخشی از احکام فقهی بدن در ارتباط با اهمیت و پاسداشت سلامت بدن در دو ساحت بهداشت و سلامت فردی و حرمت آسیب رساندن به سلامت دیگران، سامان یافته است. در حوزه سلامت فردی، هرگونه آسیب رساندن قابل توجه به بدن خود، قطع کردن یا از بین بردن کارآیی عضو، و خودکشی [۲۸]
کتاب الصلوة، ج۲، ص۴۹۹.
حرام است و در برخی بابهای فقه مانند طهارت و اطعمه و اشربه نیز احکام واجب و مستحبِ فراهم آورنده سلامت بدن، بازگو شده است. هرگاه عملی ساختن حکمی فقهی ، آسیب دیدگی مکلف را در پی داشته باشد، با تغییر [۲۹]
منتهی‌المطلب، ج۲، ص۲۶
[۳۰]
مشرق‌الشمسین، ص۳۴۲.
یا تعطیل [۳۱]
القواعد الفقهیه، ج۱، ص۲۵۵.
آن حکم، سلامت بدن مورد توجه قرار می‌گیرد [۳۲]
مشارق الشموس، ج۲، ص۳۸۲.
، افزون بر این، آیات «لا تُلقوا بِاَیدیکُم اِلَی التَّهلُکَة» و «ما جَعَلَ عَلَیکُم فِی‌الدّینِ مِن حَرَج» و بعضی قواعد فقهی مانند لاضرر [۳۵]
القواعد الفقهیه، ج۱، ص۲۱۴.
و نفی عسر و حرج [۳۶]
القواعد الفقهیه، ص۲۵۵.
، متضمن توجه به سلامت بدن در همه برداشتهای فقهی است. برای حفظ سلامت بدن از تعرض دیگران نیز احکام دینی بسیاری تشریع شده است. در این احکام افزون بر حرمت تکلیفی آسیب رساندن به دیگران، نظام حقوقی و قضایی گسترده‌ای در قالب احکام قصاص ، حدود و دیات در فقه اسلامی ترسیم شده است تا سبب بازدارندگی از تعرض و بازستانی حق و جبران خسارت آسیب‌دیدگان باشد.افزون بر موارد فوق که احکامی فقهی در جهت حفظ سلامت بدن و مصونیت آن از آسیب و تعرض است، احکام فقهی متنوع دیگری نیز مانند وجوب غسل دادن و دفن کردن بدن مرده مسلمان [۳۷]
النهایه، ص۳۰
، حرمت تماس بدن با قرآن و وجوب غسلِ تمام بدن در موارد جنابت و حیض ، بیان شده است. در همین جهت احکامی برای بعضی از اعضای بدن نیز بازگو شده است که هریک در مدخلهای خاص خود می‌آید.۴ - فهرست منابعالالهیات علی هدی الکتاب و‌السنة و‌العقل؛ تاج العروس من جواهرالقاموس؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر غریب القرآن الکریم؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر‌نمونه؛ جامع البیان عن آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ شرح بر زاد المسافر؛ فرهنگ فارسی؛ القواعد الفقهیه؛ کتاب الصلاة؛ الکشاف؛ لغت نامه؛ المبدء و المعاد؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مشارق الشموس فی شرح الدروس؛ مشرق‌الشمسین؛ معجم مقاییس اللغه؛ معارف قرآن؛ مفردات الفاظ القرآن؛ منتهی‌المطلب فی تحقیق المذهب؛ موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و‌العلوم؛ المهذب؛ میزان الحکمه؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نثر طوبی؛ النکت والعیون، ماوردی؛ النهایة فی مجرد الفقه و‌الفتاوی. ۵ - پانویس۶ - منبعدائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«رابطه روح و بدن» رده‌های این صفحه : ابعاد وجودی انسان | انسان شناسی
|