حشرحشر به معنای گرد آوردن خلایق، و از نام‌های قیامت است که دو بار در قرآن آمده است. ۱ - حشر در قرآنکلمات هم‌خانواده آن حدود سی بار در قرآن ، برای قیامت به کار رفته‌اند. «حشر» به معنای برانگیختن، زنده کردن، گرد آوردن و راندن است. [۱]
پیام قرآن، ج۵، ص۳۸.
[۲]
دائرة المعارف تشیع، ج۹، ص۳۹۰.
[۳]
نثر طوبی، ج۲- ۱، ص۱۷۴.
مراد از حشر این است که خداوند در قیامت، خلایق را گرد هم می‌آورد. [۴]
معارف و معاریف، ج۲، ص۷۶۰.
۲ - کلامی بودن مسئله حشرحشر اجساد و چگونگی آن، از مسائل کلامی است که متکلمان و فلاسفه مسلمان بدان می‌پردازند و بیان می‌کنند که خداوند در قیامت کبری، انسان‌ها را زنده می‌سازد و به حساب می‌کشد و جزای هر کس را می‌دهد. [۵]
فرهنگ معارف اسلامی، ج۲، ص۷۳۶.
حالات آدمیان هنگام حشر در قیامت گوناگون است. در قرآن کریم آمده است که برخی مردم، نابینا محشور می‌شوند و این بدان سبب است که در دنیا به آیات الهی نظر نکرده‌اند و نشانه‌های قدرت خداوند را به فراموشی سپرده‌اند.۳ - حشر در روایاتهمچنین در روایت است که برخی مردم به صورت‌هایی محشور می‌شوند که بوزینه و خوک پیش آنان، زیبارویند. [۷]
نثر طوبی، ج۱و۲، ص۱۷۵.
از قرآن کریم برمی آید که در قیامت حتی حیوانات نیز محشور می‌شوند. نه تنها انسان و حیوان به حشر می‌آیند که آسمان‌ها و زمین و آفتاب و ماه و ستارگان و حتی آنچه مشرکان، شریک خدا پنداشته‌اند نیز محشور می‌شوند. در آن روز، جامدات نیز زنده می‌شوند و به سخن می‌آیند و گواهی می‌دهند. [۱۲]
نثر طوبی، ج۲- ۱، ص۱۷۵.
۴ - حقیقت و چگونگی حشرامام خمینی حشر را یکی از مراحل قیامت می‌داند که انسان‌ها بر اساس اعمال و ملکاتی که کسب کرده‌اند، محشور می‌شوند. ایشان درباره چگونگی حشر، این قول که جمع اجزای بدن در همین عالم است را نمی‌پذیرد و نظر صحیح در حشر را، حشر جسمانی و روحانی می‌داند. به این بیان که انسان به واسطه حرکت جوهری در طول حیات خود ترقی وجودی پیدا می‌کند و بدن نیز تا زمانی که در این دنیا است، دارای امتداد جوهری است و با خروج نفس از عالم طبیعت قشر خود را که به منزله پوست برای بدن لطیف است، از دست می‌دهد و به جسم لطیف و خالص تبدیل و با جسم اخروی محشور می‌شود. [۱۴]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۱۱ و ۵۴۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
حضرت امام بر اساس مبانی فلسفی عالم آخرت را ظهور باطن انسان می‌داند و حشر انسان‌ها به صورت‌های مختلف را به جهت غلبه قوای نفس و رسوخ اعمال و ملکاتی می‌داند که حقیقت و هویت انسان را در آخرت تشکیل می‌دهد. [۱۵]
خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۴۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
امام خمینی مردم را در محشر بر سه دسته می‌داند: ۱- مستضعفان: کسانی که تبلیغات دین را نشنیده و دارای صفات حیوانی هستند و بر اساس ملکات خود محشور می‌شوند و حشر آنان مانند حشر حیوانات خواهد بود. [۱۶]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۸۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
۲- گروهی که از شریعت پیروی کرده‌اند، اما از مرتبه تجرد خیالی و برزخی فراتر نرفته‌اند. چنین افرادی اگر ملکات شرعی را کسب کرده‌اند در حشر دارای لذت‌ها و سعادت‌هایی خواهند بود. [۱۷]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۵۰۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
۳- گروهی که به تجرد عقلانی رسیده‌اند و توانسته‌اند حقایق عقلی را در وجود خود به فعلیت برسانند. حشر این گروه، عقلی و سعادت عقلی است. [۱۸]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۸۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
به اعتقاد امام خمینی مؤمنین چون تابع انسان کامل هستند و در سیر خود جای در قدم او می‌گذارند؛ از این‌رو حشر آنها با انسان کامل است. [۲۰]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۴۵۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ شیعه، ج۱، ص۲۲۸، برگرفته از مقاله«حشر». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی |